با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

شناخت و تحلیل نظارت دهیاری‌ها بر ساخت و ساز در روستاهای حاشیه کلانشهرها از چنان اهمیتی برخوردار است که امروزه برنامه‌ریزان برای ارزیابی میزان توسعه کالبدی این نواحی، جنبه‌های مختلف نظارت دهیاری‌ها را مورد مطالعه قرار می‌دهند. تدوین مقررات و نظارت بر مراحل گوناگون اجرایی ساخت و سازهای روستایی، مهمترین مرحله در مبحث مدیریت روستایی و از جمله موضوع مدیریت عمران و توسعه روستایی است. هدف مطالعه حاضر، بررسی تأثیر نظارت دهیاری‌ها بر بهبود توسعه کالبدی روستاها در ساخت و سازهای کالبدی است. روش تحقیق حاضر توصیفی-تحلیل است که به منظور تحلیل از آزمون آماری رگرسیون و همبستگی و همچنین به منظور شناسایی شدت اثر متغیرهای مستقل از مدل ساختاری هوشمند استفاده شد. جامعه آماری خانوارهای روستاهای دارای دهیاری در دهستان طوس هستند که با محاسبات آماری، حجم نمونه مورد نیاز 203 خانوار با استفاده از فرمول آماری کوکران تعیین شد. همچنین با توجه به تعداد روستاها و عدم توانایی محققان در بررسی تمام آن­ها، تعداد 12 روستا از بین 66 روستا بر اساس فرمول N0 انتخاب شد. بررسی نتایج، نشان می‌دهد که فرضیه پژوهش در اثرگذاری متغیرهای مستقل(شناخت ویژگی و شرایط محیطی روستا، الزام به دریافت مجوزها برای ساخت و ساز، بهبود خطوط انتقال انرژی، توسعه زیرساخت‌های عمرانی، رعایت حقوق عمومی، رعایت اصول محیط‌زیست، رعایت اصول ایمنی، حفظ ارزش‌های روستا و رعایت استاندارهای مسکونی) با ضریب تأثیر 35/0 بر متغیر وابسته یعنی وضعیت توسعه کالبدی روستا مورد تأیید بوده و همچنین اثرگذاری متغیر مستقل(متغیر علائم راهنما و هشداردهنده در هنگام ساخت و ساز) بر توسعه کالبدی روستا با توجه به پایین بودن مقدار آماره t به دست آمده که کمتر از 96/1 است، مورد تأیید قرار نمی‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

استعلاجی، علیرضا (1391). بررسی الگوی مدیریت روستایی در ایران با تاکید بر مدیریت محلی و مشارکتی دهیاری‌ها. جغرافیا(فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، 10(32)، 258-23.
 افشار، مونا (1393). آسیب شناسی عملکرد مدیریت شهری در حوزه نظارت بر ساختمان‌سازی شهر تهران. هفتمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر راهبردهای توسعه شهری، 15-1.
 بدری، سیدعلی، اکبریان‌رونیزی، سعیدرضا و قصابی، محمدجواد (1392). نقش مدیریت محلی در توسعه‌کالبدی سکونتگاه‌های روستایی(مطالعه موردی: شهرستان آران و بیدگل). فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 4(2)، 249-276.
 پرچمی، پریزاد (1393). تحلیل نقش مدیریت شهری در ارتقاء کیفیت ساخت و سازهای شهری نمونه موردی منطقه 4 شهرداری تهران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دماوند.
 جمشیدزهی شه‌بخش، امید (1396). تحلیل تحولات کالبدی- فضایی سکونتگاه‌های روستایی پیراشهری ناشی از پدیده خزش(مورد روستاهای حاشیه شهر زاهدان).پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
 جوهری، مجید (1391). سیر تاریخی مدیریت توسعه روستایی و نظریات مشارکت در ایران. همایش ملی توسعه روستایی، رشت، دانشگاه گیلان.
 حسینی، علی (1388). تاثیر متقابل حکمرانی مناسب و ساز وکارهای نظارت بر ساخت و سازهای شهری. نشریه فن و هنر، 49، 34-29.
 خداپرستی، مجید، عابدینی، رضا، صادقی، منوچهر و نجفقلی‌زاده، ناهید (1395). راهبردهای کنترل و نظارت ساخت و ساز شهری از منظر مدیریت شهری (مطالعه موردی: منطقه 17 شهر تهران). کنفرانس بین‌المللی مهندسی شهرسازی، عمران، معماری، قم، دانشگاه علمی کاربردی استانداری قم.
 رسولی، لیلا (1394). نقش مدیریت روستایی در پایداری کالبدی نواحی روستایی(مطالعه موردی دهستان ایجرود بالا). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده علوم‌انسانی، گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان.
 رضوانی، محمدرضا (1383). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی در ایران. تهران: نشر قومس.
 روح‌اللهی، الناز (1391). نقش مدیریت روستایی در ساختار فضایی- کالبدی روستاها: (مطالعه موردی: دهستان لوندویل از شهرستان آستارا). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد،دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
 ریاحی، وحید و کرمی‌نسب، صدیقه (1392). ارزیابی عملکرد دهیاری‌ها در توسعه کالبدی- فضایی سکونتگاه‌های روستایی. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 3(12)، 70-61.
 سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (1382). گزارش بررسی و تحول روستاها در ایران. تهران: واحد آمار و اطلاعات.
 سربرقی‌مقدم، تکتم، بوزرجمهری، خدیجه و قاسمی، مریم (1395). ارزیابی عملکرد دهیاران در فرایند توسعه پایدار روستایی از دیدگاه روستاییان (مطالعه موردی: بخش طرقبه شهرستان بینالود). مجله آمایش جغرافیایی فضا، 6(19)، 119-136.
 سرخیلی، الناز، سالاری، محمد و  صفوی‌سهی، محمد (1396). تحلیلی بر نقش تخلفات ساختمانی در ناکامی طرح‌های توسعه شهری کلانشهر تهران. مجله علمی  پژوهشی باغ نظر، 14(51)، 21-5.
 سلیمانی‌زاده، الهام (1395). بررسی میزان رضایتمندی روستاییان از عملکرد دهیاری‌ها(مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان فسا). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز.
 شیخی، حجت، پریزادی، طاهر و رمزیار، بیژن (1392). بررسی و ارزیابی عملکرد دهیاران در روند مدیریت و توسعه روستایی(مطالعه موردی: شهرستان همدان). مجله برنامه‌ریزی فضایی(جغرافیا)، 3(3)، 32-17.
 فرزین، بهلول (1394). مقایسه تطبیقی عملکرد شهرداری و دهیاری در توسعه کالبدی روستاهای واقع در حریم شهرها. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی، گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
 مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان مشهد. تهران: مرکز آمار ایران.
 مرکز پژوهش‌های شورای شهر (1382). بررسی نظام قانونی نظارت بر ساخت و سازها در محدوده و حریم شهرها، دفتر: پژوهش‌های زیربنایی، معاونت پژوهشی، شماره مسلسل 6860.
 مهندسی مشاور پارس آریان راود (1386). بانک اطلاعات مهندسین مشاور. تهران.
 مشیری، شهریار (1389). کنترل و هدایت ساخت و ساز شهری؛ طراحی نظام کارآمد. نشریه هویت شهر، 5(7)، 23-30.
 ملکی، سعید و دامن‌باغ، صفیه (1392). ارزیابی شاخص‌های توسعه پایدار شهری با تأکید بر شاخص‌های اجتماعی، کالبدی و خدمات شهری(مطالعه موردی: مناطق هشت‌گانه شهر اهواز). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، 1(3)، 29-54.
 شورای ملی مقررات ساختمان(1396). مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی. ویرایش سوم، تهران: وزارت راه و شهرسازی.
Arimah, B. C., & Adeagbo, D. (2000). Compliance with urban development and planning regulations in Ibadan, Nigeria. Habitat International, 24(3), 279-294.
Few, R., Gouveia, N., Mathee, A., Harpham, T., Cohn, A., Swart, A., & Coulson, N. (2004). Informal sub-division of residential and commercial buildings in Sao Paulo and Johannesburg: living conditions and policy implications. Habitat International, 28(3), 427-442.
González, J. A., Docampo, M. L. G., & Guerrero, I. C. (2006). The application of new technologies in construction: Inventory and characterisation of rural constructions using the Ikonos satellite image. Building and Environment, 41(2), 174-183.
Jian, W. (2010, July). Study on management information system for construction engineering supervision based on ubiquitous environment. In 2010 3rd IEEE International Conference on Ubi-Media Computing (202-206). IEEE.
Kalansara, F. M., Jahani, M., & Ahmadian, M. (2020). Analysis and
Evaluation of the Effects of Housing Foundation Activities on Improving the Physical and Social Dimension of Development of Rural Settlements Case Study: Moghan County (Germi) Villages. Revista Eletrônica em Gestão, Educação e Tecnologia Ambiental, 24, 21.
Morrison, J., Jennings, H., Akter, K., Kuddus, A., Mannell, J., Nahar, T., ... & Khan, A. A. (2019). Gendered perceptions of physical activity and diabetes in rural Bangladesh: a qualitative study to inform mHealth and community mobilization interventions. Who South East Asia J Public Health, 8(2), 104-111.
Walker, A., Colquitt, G., Elliott, S., Emter, M., & Li, L. (2019). Using participatory action research to examine barriers and facilitators to physical activity among rural adolescents with cerebral palsy. Disability and Rehabilitation, 1-12.
Zegarac, Z. (1999). Illegal construction in Belgrade and the prospects for urban development planning. Cities, 16(5), 365-370.