با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی فردوسی

3 گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

نوسان قیمت زمین و مسکن، در سال‌های اخیر به عنوان دغدغه­ای ملی برای مردم و دولت مردان مطرح بوده است. افزایش جمعیت، فضای محدود ساخت و ساز به ویژه در کلانشهرها و تمایل به سرمایه‌گذاری در خارج از شهرها در چند سال اخیر سبب هجوم گردشگران به نواحی روستایی اطراف شده است که زمینۀ افزایش بهای زمین در نواحی روستایی، سوداگری در بازار زمین و مسکن و همچنین افزایش تغییرات کالبدی غیرهمگون در نواحی روستایی را فراهم آورده است. شهرستان بینالود از توابع استان خراسان رضوی از جمله مناطقی است که در سال­های اخیر با توسعه گردشگری و تقاضای بالا برای زمین و مسکن، با نوسان و افزایش قیمت زمین و مسکن روبرو است. لذا مطالعه حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال بررسی مهمترین علل مؤثر بر تغییر و نوسان قیمت زمین و مسکن در نواحی روستایی بخش شاندیز شهرستان بینالود است. جامعه آماری این تحقیق شامل مدیران روستایی، مشاوران املاک و ساکنین سکونتگاه‌های روستاهای مورد مطالعه بخش شاندیز است که با استفاده از فرمول کوکران 250 خانوار در 11 روستای بالای 30 خانوار برای این منظور مطالعه شده­اند. پرسشنامه در دو بخش شامل ابعاد مؤثر بر قیمت زمین و مسکن به تفکیک طراحی شده است که شامل 12 بعد و 52 شاخص است. نتایج تحلیل داده‌های گردآوری شده در محیط SPSS بیانگر این است که بر اساس آزمون فریدمن بعد زیرساختی- کالبدی با میانگین 32/5 در گروه مدیران روستایی، 67/5 در گروه مشاوران املاک و 23/5 در بین ساکنین روستایی بیشترین تأثیر را بر قیمت زمین و مسکن داشته است. همچنین براساس نتایج آزمون کروسکال والیس، بین ابعاد مؤثر بر قیمت زمین و مسکن در بین روستاهای مورد مطالعه تفاوت معناداری وجود دارد. در نهایت نیز با استفاده از فرآیند تحلیل مسیر ، میزان تأثیرگذاری مستقیم و غیر مستقیم و مجموع هر یک از ابعاد تعیین شده بر قیمت زمین تعیین شده که براساس آن بعد موقعیت کارکردی بیشترین اثر را بر قیمت زمین و بعد فضایی- کارکردی بیشترین تأثیر را بر قیمت مسکن در نواحی مورد مطالعه داشته است.

کلیدواژه‌ها

آمار، تیمور (1392). تحولات کالبدی سکونتگاه‌های روستایی استان گیلان به منظور تدوین الگوی توسعه کالبدی. فصلنامه برنامه ریزی کالبدی-  فضایی، 2(4)، 60-72.
ابراهیم‌زاده، عیسی و قاسمی، عزت‌الله (1394). ارزیابی شاخص‌های کالبدی مسکن شهری با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی: شهر سامان. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ای، 7(26)، 83-104.
ابونوری، علی، محمدی، هادی و نوروزی‌نژاد، محمد (1388). تحلیل قیمت زمین‌های کشاورزی شهرستان سبزوار به روش هدانیک. فصلنامه مدل­سازی اقتصاد، 3(2)، 122-95.
احدنژاد روشنی، محسن و معتمدی، سعادت (1393). بررسی و تحلیل نقش بازارچه‌های مرزی در قیمت زمین و مسکن شهری(نمونه موردی: شهر بانه در مقطع زمانی 1392- 1375). مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 5(19)، 20- 1.
اردشیری، مهیار و زحمتکشان، مرجان(1385). بانک زمین و ضرورت ایجاد آن در کلانشهرها (نمونه موردی شیراز)، اولین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری مشهد ، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
افتخاری، عبدالرضا، بدری، سیدعلی و سجاسی قیداری، حمدالله (1390). بنیان­های نظریه­ای برنامه­ریزی کالبدی مناطق روستایی، تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
افراخته، حسن، عزیزپور، فرهاد و زمانی، محدثه (1393). پیوند کلانشهری و تحولات کالبدی- فضایی روستاهای پیرامون (مطالعه موردی: دهستان محمدآباد کرج). فصلنامه مسکن و محیط روستا، 34(150)، 101-120.
امیرنژاد، حمید و مجتهدی، فاطمه (1393). تعیین قیمت اراضی کشاورزی و بررسی عوامل مؤثر بر آن در شهرستان قائم شهر: به کارگیری الگوی هدانیک. تحقیقات اقتصاد کشاورزی،6(4)، 106-93.
پورمحمدی، محمدرضا و اسدی، احمد (1392). ارزیابی پروژه‌های مسکن مهر شهر زنجان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 14(33)، 171-192.
خاکپور، براتعلی و صمدی، رضا (1393). تحلیل و ارزیابی عوامل مؤثر بر قیمت زمین و مسکن در منطقه سه شهر مشهد. جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای، 4 (13)، 38-21.
داورخانی، فضیله، زمانی، حمید، قدیری‌معصوم، مجتبی و عاشری، اسماعیل (1392). نقش گردشگری خانه‌های دوم در تغییرات کالبدی فیزیکی نواحی روستایی(مطالعه موردی: دهستان برغان شهرستان ساوجبلاغ). پژوهش‌های روستایی، 4(2)، 277-299.
درکوش، سعید و رحیمیان، سارا (1388). تحلیل عوامل تأثیرگذار بر قیمت مسکن در مناطق شهری ایران طی دوره 1385- 1370 با تاکید بر گروه بندی شهری. فصلنامه علمی اقتصاد مسکن، 46، 11-37.
دلال‌پور، محمدرضا (1375). برخی ملاحظات برنامه­ریزی و طراحی در بافت فیزیکی مجتمع‌های مسکونی. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، 161-160، 127-142.
زیاری، یوسفعلی (1392). بررسی تاثیر قیمت زمین بر سازمان فضایی شهر. فصلنامه هویت شهر، 14(7)، 60-49.
سامتی، مرتضی و معینی، شهرام (1386). بازار زمین؛ مضیقه دستوری و بحران قیمت‌ها(مطالعه موردی: شهر اصفهان). فصلنامه اقتصاد مسکن، 41، 33-62.
ستارزاده، داوود (1388). بررسی شاخص‌های جمعیتی مسکن ایران در سال 1385. فصلنامه جمعیت، 16(67-68)، 80-57.
شفایی، مینو و مدنی، رامین (1390). تبیین روش تحقیق زمینه‌یابی در طراحی الگوی مسکن روستایی. مجله آرمان شهر، 4(7)، 17-30.
ضرایی، اصغر، علی‌زاده، جابر و عسگری، حمید (1391). تحلیل و ارزیابی کاربری اراضی روستا- شهرهای کوچک با استفاده از GIS مطالعه موردی: روستا- شهر اصلاندوز واقع در استان اردبیل. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 3(8)، 76-51.
ظاهری، محمد، کارگر، ناهید و رحیمی‌پور، بهاره (1391). پژوهشی پیرامون خانه‌های دوم و نقش آن‌ها در تغییرات کاربری اراضی نواحی روستایی(مطالعه موردی: روستاهای هروی، حاج عبدال و دیزج لیلی خان واقع در دره لیقوان استان آذربایجان شرقی). نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی(دانشکده جغرافیا)، 17(43)، 123-144.
علوی، علی، آقایاری، مسلم و حیدری، تقی (1391). تحلیل عوامل اصلی افزایش بی رویه قیمت مسکن در کلان شهر تهران. نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، 16(42)، 221- 199.
عنابستانی، علی‌اکبر (1386). طرح ساماندهی حاشیه شهر سبزوار، مرکز پژوهشی جغرافیایی و اجتماعی مرکز بهداشت و درمان شهرستان سبزوار، جلد6.
عنابستانی، علی‌اکبر، شایان، حمید و شفیع‌صادقی‌بوگر، محمد (1392). پیامدهای اقتصادی-اجتماعی طرح صدور سند مالکیت در سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان اقلید). فصلنامه مسکن و محیط روستا، 142، 33-48.
فنی، زهره و دویران، اسماعیل (1387). پژوهشی در بازار زمین و مسکن (مطالعه موردی: شهر زنجان، سال‌های 1378 الی 1386). مجله مسکن و محیط روستا، 124، 12-25.
قدمی، مصطفی، عقیلی‌زاده فیروزجایی، ناصر و مرادنژاد، رحیم (1389). بررسی نقش گردشگری در تغییرات کاربری اراضی مقصد. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 1(3)، 21-42.
قدیری‌معصوم، مجتبی و اکبرپور سراسکانرود، محمد (1389). تحلیل نقش دولت از ساخت مساکن روستایی در برنامه‌های توسعه(مطالعه موردی: برنامه چهارم توسعه کشور). فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، 11(34)، 74-101.
قرشی، منیره‌سادات (1385). بررسی تأثیر درآمدهای بخش نفت بر قیمت و سطح فعالیت مسکن در ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
قلی‌زاده، علی‌اکبر، بهبودی، داوود و شکریان، احسان (1389).  مقایسه مدل قیمت هدانیک سنتی و مدل قیمت هدانیک‌رید در برآورد تابع قیمت هدانیک مسکن(مطالعه موردی مناطق شهری استان همدان). فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی های اقتصادی سابق)، 7(2)، 147-119.
مدیری، مهدی و حسینی، سیداحمد (1392). ارزیابی کمی و کیفی مسکن شهری رویکردی جهت دستیابی به عدالت فضایی(مطالعه موردی مناطق شهری استان خراسان رضوی). فصلنامه علمی- پژوهشی نگرشی نو در جغرافیای انسانی، 5(3)، 54-69.
مطیعی‌لنگرودی، حسن، قدیری‌معصوم، مجتبی، اسکندری چوبقلو، حافظ، طورانی، علی و خسروی‌مهر، حمیده(1393). بررسی نقش مدیریت مشارکتی در کاهش آثار سیل(مطالعه موردی: روستاهای حوضه رودخانه زنگمار ماکو). نشریه علمی-پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، 19(51)، 311-339.
مهارتی، یعقوب و مهرایی، محمد (1390). تأثیر اتخاذ مالیات بر ارزش زمین به عنوان منبع درآمدی پایدار بر اقتصاد مسکن شهری، چهارمین همایش برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
هاشمی‌نژاد، هاشم و مولانایی ، صلاح‌الدین (1387). معماری با نگاهی به آسمان سکونتگاه‌های روستایی-ساختاری ویژه در معماری روستایی زاگرس( منطقه کردستان). نشریه هنرهای زیبا،  36، 17-26.
Butler. R. Hall. M C. Jenkins. J. (1998). Tourism and Recreation in Rural Areas. New York, NY: Wiley.
Din. A. Hoesli. M. and Bender. A. (2001). Environmental Variables and Real Estate Prices. Urban Studies, 38(11). 1989–2000. https://doi.org/10.1080/00420980120080899
Ahlfeldt. G.M. Maennig. W. (2010). Impact of sports arenas on land values: evidence from Berlin. Ann Reg Sci 44, 205–227 https://doi.org/10.1007/s00168-008-0249-4 Keskin. B. (2008). Hedonic Analysis of Price in the Istanbul Housing Market; International Journal of Strategic Property Management, 12)2(. 125-138.
Maliene, V. and Mayls. N. (2009). High-quality housing-A Key issue in delivering sustainable communities. Buihding and Environment, 44(2). 426-430.
Mc Cluskey. w. J & Franzsen. R. C. (2005). Land Value Taxation: An Applied Analysis. Ashgate press.
Ozus. E. & Dokmeci. V. & Kiroglu. G. and Egdemir. G. (2007). Spatial Analysis of Residential Prices in Istanbulm. European Planning Studies. 15. 707–721.
Parker. S. (2004). Urban Theory and the urban Experiences. Routledge. First published. London and New York.
Raymond Y.C. Tse. (1998). Housing price land supply and Revenue from land sales. Urban studies. 35 (8). 1377-1392.
Richard F. Dye and Richard W. England. (2010). Assessing the Theory and Practice of Land Value Taxation. Report by Lincoln Institute of Land Policy. USA.
Walmsley. D.J. (2003). Rural tourism a case of lifestyyle-led opportunities. Australian Geographer. 34. 61-72.
Wen. H. & Goodman. A.C. (2013).Relationship between urban land price and housing price: Evidence from 21 provincial capitals in China. Habitat International, 40, 9-17.
 Doi: 10.1016/j.habitatint.2013.01.004.