با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه آموزش محیط زیست دانشگاه پیام نور و و رئیس کرسی یونسکو در آموزش محیط زیست

چکیده

بحران‌های طبیعی که بدنبال یک سانحه طبیعی می‌تواند بوجود آید قادر است با تلفات جانی و خسارات مالی و زیست‌محیطی شدیدی همراه باشد. لذا ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از داﻧﺶ، ﻋﻘﻞ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﯾﺰی و ﺑﻮﯾﮋه ﺑﺎ اﺗﮑﺎ ﺑﻪ داﻧﺶ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺤﺮان ﻣﯽﺗﻮان ﺧﺴﺎرتﻫﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ را به ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻤﮑﻦ رﺳﺎﻧﺪ. برای بهره-‌ گیری از دانش مدیریت بحران، نقش آموزش برای شناسایی مسائل زیست‌محیطی و پی‌بردن به راه حل‌های مناسب برای آنها، بسیار پررنگ بوده و برای دستیابی به پیشرفت پایدار و افزایش ظرفیت افراد، در پوشش‌دهی این مسائل بسیار مؤثر است. هدف این پژوهش، بررسی اثربخشی آموزش در چگونگی مواجهه با بحران‌های زیست‌محیطی است، که از نظر هدف کاربردی و روش نیمه‌تجربی با رویکرد پیمایشی است. جامعه آماری کارشناسان سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران است. برای بدست آوردن یافته‌های پژوهش از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، شاپیرو– ویلک و آزمون t استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد آموزش در کلیه مراحل مدیریت بحران، با پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی در ارتقاء دانش و مهارت‌آموزی رابطه معناداری دارد. بنابراین، یافته‌ها بر این واقعیت دلالت دارد که بکارگیری مناسب‌ترین شیوه آموزشی جهت تغییر رفتار نیروی انسانی در ارتقاء سطح دانش، آگاهی و مهارت‌آموزی آنان درباره خطرات و عوامل بالقوه آسیب‌رسان محیط‌زیست به عنوان عامل کلیدی در تحقق مقابله با بحران‌های محیط‌زیستی است.

کلیدواژه‌ها

احمدی، مرتضی، سیفی، عباس و قرهی. علیرضا (1392). مدل لجستیک امدادرسانی برای کاهش تلفات پس از زلزله در ابعاد بسیار بزرگ و واقعی. دوفصلنامه مدیریت بحران، 2 (2)، 51-64.
تسلیمی، محمدسعید، روشندل­اربطانی، طاهر، عمادی­اندانی، مهران و برقی، میکائیل (1384). بررسی میدانی بحران اولویت در مدیریت بحران. دانش مدیریت، 18 (2)، 3-23.
جمالی، اختر و فاتحی­منش، کیوان (1389). اثربخشی آموزش‌های ضمن خدمت اعضای ستاد مدیریت بحران ارائه راهبردهای آموزشی مناسب در مدیریت بحران زمین‌لرزه. مدیریت شهری، 2 (4)، 1-27.
جوان، فرهاد، افراخته، حسن و ریاحی، وحید (1398). تحلیل فضایی اثرات گردشگری بر تحولات کالبدی سکونتگاه­های روستایی شهرستان رضوانشهر. نشریه برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 4 (13)، 57-70.
حسینی­حاصل، صدیقه و سعیدی، عباس (1388). شالوده مکان یابی و استقرار روستاهای جدید. تهران: انتشارات شهیدی.
خاکی، غلامرضا (1391). روش تحقیق با رویکرد به پایان نامه نویسی. تهران: انتشارات فوژان.
رجب­صلاحی، حسین، موسوی، سیدعارف، جاهدی، یوسف و رسولی، صمد (1391). بررسی و تحلیل اثربخشی آموزش بر توانمندسازی دهیاران. مدیریت شهری، 10 (29)، 61-80.
ریاحی، وحید، عزیزپور، فرهاد و کریمی، خدیجه (1395). ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺍﻟﮕﻮﻯ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﺑﺎ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺁﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮﻯ. فصلنامه دانش پیشگیرى و مدیریت بحران، 6 (4)، 358-381.
سرمد، زهره، بازرگان، عباس و حجازی، الهه (1395). روشهای تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگه.
صبحی، حامدرضا، رحیمی، محمود و روانشادنیا، مهدی (1397). آسیب‌پذیری و تاب‌آوری منطقه 15 تهران در برابر زلزله با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی. مدیریت شهری،   17 (51)، 213-223.
عنابستانی، علی‌اکبر، جوانشیر، مهدی و احمدی، سودابه (1398). تحلیل اثرات برنامه‌ریزی کالبدی بر حفظ امنیت روستاییان با تأکید بر امنیت اجتماعی (مطالعه موردی: شهرستان مشهد). فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 4 (14)، 11-29.
فیضی، شهرام (١٣٨٢). نقش آموزش در ارتقاء عملکرد تیم‌های عامل بر حوادث غیرمترقبه. مجموعه سخنرانی‌های جامع و میزگردهای علمی اولین کنگره سراسری بهداشت و درمان و مدیریت بحران در حوادث غیرمترقبه. تهران: انتشارات بسیج جامعه پزشکی.
قائمی، آلاله، قائمی، پونه و شبیری، سید­محمد (1393). بررسی سطح سواد محیط­زیست کارکنان دولت جهت انتخاب مناسب‌ترین شیوه آموزشی. فصلنامه علوم‌ محیطی، 2 (12)، 43-54.
قائمی، پونه و قائمی، آلاله (1391). وقوع زلزله و ارائه برنامه مدیریت بحران در نیروگاه‌های هسته‌ای (تحلیلی بر واقعه نیروگاه فوکوشیما ژاپن). کنفرانس ملی مدیریت بحران، نقش فناوری‌های نوین در کاهش آسیب‌پذیری از حوادث غیرمترقبه.
گازرپور، فرشته (1383). طرح پیاده‌سازی مدیریت کیفیت جامع (TQM) در ستاد حوادث غیرمترقبه. مجموعه مقالات اولین همایش علمی-تحقیقی مدیریت امداد و نجات. سوم و چهارم اسفند 1381. موسسه آموزش عالی علمی-کاربردی هلال ایران وابسته به جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران.
مدیری، محمود، نصرتی، شهریار و کریمی­شیرازی، حامد (1394). برنامه‌ریزی مدیریت بحران در حوزه‌ مدیریت شهری با رویکرد پدافند غیرعامل با استفاده از روش SWOT و MCDM. دوفصلنامه مدیریت بحران، 4 (7)، 5-14.
مضطرزاده، حامد و حجتی، وحیده (1393). تحلیلی بر روند شکل‌گیری پارادایم توسعه شهری پایدار با تأکید بر جریان‌های زیست‌محیطی. دوفصلنامه منظر شهر، 1 (2)، 79-89.
موسی­کاظمی، سید­جمال (1381). بررسی تطبیقی روش‌های جبران خسارت‌های ناشی از حوادث طبیعی در ایران و جهان. فصلنامه صنعت بیمه، 4 (65). 58- 29.
مولایی، زینب، تسلیمی، محمد و حقیقی، محمد (1396). ﻃﺮﺍﺣﻰ ﭼﻬﺎﺭﭼﻮﺏ ﺁﮔﺎﻫﻰ‌ﺑﺨﺸﻰ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﻳﻰ ﺑﺎ ﺑﺤﺮﺍﻥ (ﻣﻮﺭﺩ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥ). فصلنامه دانش پیشگیرى و مدیریت بحران، 7 (1)، 83-94.
ناصری‌جهرمی، رضا، مرزوقی، رحمت­اله، کرباسیان، مهدی، ترک زاده، جعفر و محمدی، مهدی (1394). برنامه‌های درسی آموزش پدافند غیرعامل: بررسی تطبیقی ایران، آمریکا، انگلستان، روسیه و استرالیا. دوفصلنامه مدیریت بحران، 7، 87-96.
نقوی، محمدرضا و پورطاهری، مهدی (1391). توسعه کالبدی سکونتگاه‌های روستایی با رویکرد توسعه پایدار. فصلنامه مسکن و محیط روستاها، 31 (137)، 53-70.
نوروزی، اصغر و فرهادی، مریم (1396). سنجش آسیب‌پذیری و برنامه‌ریزی راهبردی مدیریت بحران (زلزله) در نواحی روستایی مطالعه‌ی موردی: شهرستان شهرکرد. دوفصلنامه مدیریت بحران، 6 (1)، 31-45.
Aselage, J. & Eisenberger, R. (2003). Perceived organizational support and psychological contracts: A theoretical integration. Journal of Organizational Behavior, 24, 491–509.
Asproth. V., Borglund. E. A. M. & Oberg. L. M. (2013). Exercises for crisis management training in intraorganizational setting., Proceedings of the 10th International ISCRAM Conference – Baden-Baden, Germany, May 2013.
Baker, S. (2006). Sustainable Development, Routledge. London and New York.
Electrabel. (2014). Awareness on safety culture, security, radiation protection and environment. Safety Culture, 3. 20140101
Huckle, J. (1983). Environmental Education, in Geographical Education: Reflection and Action. Oxford. Oxford University Press.
Jefferson. W., Maryalice. N. & Carri. C. (2008). The Effectiveness of Disaster Training for Health Care Workers: A Systematic Review. Annals of Emdrgency Medicine an International Journal. 52 (3), 211-222.
Mason, A. M., & Triplett, J. R. (2016). Controlling Environmental Crisis Messages in Uncontrollable Media Environments: The 2011 Case of Blue-Green Algae on Grand Lake Other Cherokees, OK. In Communicating Climate-Change and Natural Hazard Risk and Cultivating Resilience, 189-204.
Ritchie, B. W. )2004(. Chaos, crisis and disasters: a strategic approach to crisis management in the tourism industry. Tourism Management, 25, 683-669.
Smith, D. F. & Smith, M. F. (2016). Crisis management as a critical perspective. Journal of Management Development, 35 (7), 930 –940.
Srinivas, H. & Nakagawa, Y. (2008). Environmental implications for disaster preparedness: Lessons Learnt from the Indian Ocean Tsunami. Journal of Environmental Management. 89, 4–13.
UNISDR (The United Nations Office for Disaster Risk Reduction). (2002). Living with Risk: A Global Review of Disaster Reduction Initiatives. Preliminary version prepared as an interagency effort coordinated by the ISDR Secretariat, Geneva, Switzerland.
Viktorsson, C. (2007). Human Resource Management in Nuclear Safety. International Atomic Energy Agency. Nuclear Installations Safety.