با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه شهیدبهشتی- دانشکده معماری و شهرسازی- گروه برنامه‌ریزی وطراحی شهری و منطقه‌ای

2 دانشیار گروه مدیریت‌دولتی، دانشگاه علامه‌طباطبایی

3 کارشناسی‌ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهیدبهشتی

چکیده

انتقال حقوق توسعه، به مثابه ساز­و­کاری بازار­محور، که در پی ناکارآمدی طرح­‌های توسعه­ شهری در حفاظت از زمین‌‌های ارزشمند مطرح‌ شد، می‌کوشد با ایجاد تعادل میان منافع عمومی و خصوصی، رشد و توسعه شهر را مدیریت‌ کند. در ایران نیز رویکرد TDR در چند دهة اخیر مطرح شده‌ است‌؛ لیکن، به دلیل فراهم‌نبودن بستر‌های نهادیِ مورد نیاز، تاکنون نتوانسته از حیطة نظری گذر کرده و به عرصه‌ عمل وارد شود. مشابه اکثر مناطق ایران، ناکارآمدی طرح‌های توسعه‌ شهری در حفاظت، موجب شده است‌ تا باغ‌ها و زمین‌‌های ارزشمند کشاورزی در منطقه‌ی 9 واقع در حوزه غربی اصفهان، به مثابه ریه­ تنفسی شهر، در معرض نابودی قرار گیرند و ضرورت طرح ساز­و­کار‌ی کارآمد همچون TDR را بیش از پیش آشکار سازند. در این راستا پرسش اصلی پژوهش به این مهم اختصاص یافته ‌است که برای موفقیت این ساز­و­کار،‌ موانع نهادی پیشِ‌رو کدام‌اند و چگونه می­توان ظرفیت نهادی لازم را برای تحقق­ رویکرد انتقال حقوق توسعه با تاکید بر تجربة منطقه‌ 9 اصفهان فراهم ‌ساخت. در این راستا، پژوهش حاضر با استفاده از روش‌های مطالعات اسنادی (هم‌چون آمیخته‌پژوهی) و شیوه‌های‌ پیمایشی (هم‌چون مصاحبه‌ نیمه‌ساختاریافته و ساختاریافته)، نخست به شناسایی نظری پیش‌شرط‌‌های نهادی پرداخته ‌است. سپس در قالب چارچوب مفهومیِ مستخرج، دیدگاه­‌های چهار نهادِ دخیل (شامل مردم، مالکان، توسعه‌دهندگان و کارشناسان‌ شهری) در تحقق سیاست TDR را در منطقة 9 شناسایی کرده است. در نهایت، دستاورد‌های این پیمایش به شیوة تحلیل عوامل ریشه‌ای با استفاده از روش­‌های آماری چون آزمون­‌های فریدمن و t و رگرسیون چندمتغیره مورد تحلیل قرار گرفته است. به‌مثابه برون‌داد پژوهش، پیاده‌سازی این رویکرد به سبب وجود موانع نهادی بسیار از جمله آگاهی پایین، عدم تمایل به مشارکت و فراهم نبودن بستر‌های قانونی نیازمند برنامه‌های درازمدت و آگاهانه برای دستیابی به موفقیت ‌است.

کلیدواژه‌ها

حسنی، محمدحسین (1389). درآمدی به روش‌شناسی تلفیقی در پژوهش‌های میان­رشته‌ای علوم اجتماعی. مطالعات میان‌رشته­ای در علوم انسانی، 2 (4)، 137-153.
رفیعیان، مجتبی، سعیدی­رضوانی، نوید و محصیان، زهره (1390). امکان­سنجی حفاظت از ارزش­های محیطی باغات سنتی شهر قزوین با استفاده از رویکرد انتقال حقوق توسعه (TDR). اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران.
روزنامه اصفهان زیبا. 1396. تغییر کاربری اراضی مهم­ترین مطالبه شهروندان، شماره 2938.
زارع، آرزو (1394). ظرفیت­سنجی کاربرد روش انتقال حقوق توسعه در تحقق برنامه­های توسعة شهری (مورد پژوهی: باغات قصرالدشت شیراز). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
زارع، محمد (۱۳۹۴). استفاده از انتقال حقوق توسعه در نوسازی پایدار شهری. همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، یزد. موسسه معماری و شهرسازی سفیران مهرازی، دانشگاه علم و هنر یزد.
عزیزی، محمد­مهدی، و شهاب، سینا (1391). کاربرد انتقال حقوق توسعه (TDR) به عنوان ساز و کار تحقق‌پذیری طرح­های توسعة شهری (نمونه موردی: شهر کاشان). فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، 4 (1)، 41-54.
فارسی­فراشبندی، حمیدرضا، آزاده، سیدرضا و ملکیان­بهابادی، مجتبی (1396). امکان­سنجی اجرای روش انتقال حقوق توسعه جهت تأمین زمین خدمات شهری در شهر شیراز. فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهری، 22 (6)، 3-14.
فرجی­راد، خدر و کاظمیان، غلامرضا (1391). توسعه محلی و منطقه­ای از منظر رویکرد نهادی. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
محبی، مهیار و ذاکرحقیقی، کیانوش (1394). کاربرد برنامه انتقال حقوق توسعه به منظور حافظت از زمین‌های کشاورزی در شهرستان تنکابن. فصلنامه علمی-پژوهشی برنامه­ریزی منطقه‌ای، 20 (5)، 139-202.
. داداش‌پور، هاشم و محسن‌زاده، سینا (1391). امکان‌سنجی استفاده از الگوی انتقال حقوق توسعه برای حافظت از اراضی کشاورزی شهر بابلسر. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 12(25)، 7-29
محمدی­بالینی، زهرا (1393). برنامه­ریزی منطقه شهری ساری با تکیه بر نهادسازی منطقه­ای. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
محمدی، محمود، شاهیوندی، احمد، مرادی، داریوش و معین‌پور، سمانه (1396). ارزیابی اجرایی شدن مکانیسم انتقال حقوق توسعه در ابعاد مختلف. سومین کنفرانس سالانه بین­المللی عمران، معماری و شهرسازی، 49-55.
مظفری­پور، نجمه و سلطانی، سمانه (1393). مدیریت کارآمد زمین شهری با نگرش سیستمی به روش انتقال حقوق توسعه (TDR) با تکیه بر تجارب جهانی. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 20 (6)، 16-33.
مهندسین مشاور معمار و شهرساز سراوند (1382). طرح بازنگری طرح تفصیلی اصفهان مناطق 2، 9 و 11.
مهندسین مشاور نقش­جهان پارس (1388). طرح توسعه پایدار حریم شهر اصفهان، شهرداری اصفهان.
ندایی­طوسی، سحر و باقری، باقر (1396). تببین پدیدة پراکنده‌رویی در منطقه‌های کلان‌شهری (موردپژوهشی: منظقة کلان‌شهری شیراز). فصلنامه جغرافیا و توسعه، 47 (15)، 185-212.
نیازی، محسن (1390). روش‌های تحقیق تلفیقی، جنبش سوم روش‌شناختی در علوم اجتماعی. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 5 (2)، 158-181.
Bratton, N., Eckert, J., Fox, N., & Conservancy, C. L. (2008). Alternative Transfer of Development Rights (TDR) Transaction Mechanisms. The Cascade Land Conservacy
Center for Sustainable Development (CFSD). (2015). Evaluation of Transfer of Development Rights (TDR) Scheme in BBMP. Study Conducted for Karnataka Evaluation Authority and Bruhat Bangalore Mahanagara Palike (BBMP) and Urban Development Ministry, Government of Karnataka.
Chan, E. H., & Hou, J. (2015). Developing A Framework To Appraise The Critical Success Factors Of Transfer Development Rights (TDRs) For Built Heritage Conservation. Habitat International, 46, 35-43.
Cowan, R. (2005). The Dictionary of Urbanism. Streetwise press.
Creswell, J., & Clark, P. (2011). Designing and conducting mixed methods research. ThousandOaks: Sage.
Evans, B., Joas, M., Sundback, S., & Theobald, K. (2013). Governing Sustainable Cities. Taylor & Francis.
Fulton, W., Mazurek, J., Pruetz, R., & Williamson, C. (2004). Tdrs and Other Market-Based Land Mechanisms: How They Work And Their Role In Shaping Metropolitan Growth. Washington, DC: The Brookings Institution.
Greene, J. (2007). Mixed Methods in Social Inquiry. San Francisco: Jossey-Bass.
Greenaway, G., & Good, K. (2008). Transfer of Development Credits in Alberta: A Feasibility Review. Miistakis Institute, University of Calgary.
Huang, T. (2011). Research on Sinicized Transferrable Development Right (TDR) Inspired by TDR Programs in The United States (Doctoral dissertation), University of Florida.
IFAD. (2016). Understanding the institutional context. The International Fund for Agricultural Development.
Kaplowitz, M. D., Machemer, P., & Pruetz, R. (2008). Planners’ Experiences in Managing Growth Using Transferable Development Rights (TDR) in the United States. Land Use Policy, 25 (3), 378-387.
Keizer, P. (2008). The concept of institution: Context and meaning, Discussion Paper Series nr: 08-22, Utrecht School of Economics, Utrecht University.
Linkous, E. R. (2016). Transfer of Development Rights in Theory and Practice: The Restructuring of TDR to Incentivize Development. Land Use Policy, 51, 162-171.
Messer, K. D. (2007). Transferable Development Rights Programs: An Economic Framework for Success. Journal of Conservation Planning, 3 (47), 47-56.
Nedae Tousi, S. and Bagheri, B. (2017). An explanation of urban sprawl phenomenon in Shiraz Metropolitan Area (SMA). Cities, 73, 71-90.
Nelson, A. C., Pruetz, R., & Woodruff, D. (2013). The TDR Handbook: Designing and Implementing Transfer of Development Rights Programs. Island Press.
Otto, Katharine. (2010). Smart Growth Through the Transfer of Development Rights. available from: https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwiS3Jmy6MzrAhWJsaQKHdhJB9wQFjAAegQIBRAB&url=https%3A%2F%2Fwww.njfuture.org%2Fwp-content%2Fuploads%2F2011%2F07%2FCase-Studies-in-Transfer-of-Development-Rights-8-10-Intern-report.pdf&usg=AOvVaw1R_6JnAuscw4jxlgQaQ3pk.
Pruetz, R. (2003). Beyond Takings and Givings: Saving Natural Areas, Farmland and Historic Landmarks with Transfer of Development Rights and Density Transfer Charges, Arjepress, Burbank, CA.
Robin, C., & Stephen, D. (2004). Institutional Change for Sustainable Development. Journal of Environmental Law, 17 (3), 458-460.
Smart Growth American (SGA). (2008). Transfer of Development Right. King County.
Taintor, R. (2001). Transfer of Development Rights. South County Watersheds Technical Planning Assistance Project.
Tavares, A. F. (2005). Can the Market Be Used To Preserve Land? The Case for Transfer of Development Rights. ERSA conference papers ersa03 p292. European Regional Science Association.
Triedman, L., Caldwell, C., Sangree, E., & McCauley, M. (2014). A Study of the Feasibility of a Transfer of Development Rights Program in Lewiston, Maine.
Walls, M., & McConnell, V. (2007). Transfer of development rights in US communities. Washington DC, Resources for the Future.