با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد طراحی شهری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی

2 استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی

3 دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی

چکیده

در گذشته یکی از مردمی­ترین فضاهای شهری در جامعة ایران، میادین شهری بودند، اما در چند دهة اخیر در بی مهری مطلق به سر می­برند. به طوری که امروزه مفهوم اجتماعی میدان، ازمیان رفته و نقش ترافیکی آن اهمیت یافته­ است. میدان آزادی سنندج نیز یکی از بی­شمار مصادیق موجود در ایران است که امروزه  مطلوبیت سابق خود را از دست داده ­است. هدف اصلی پژوهش دستیابی به فرآیند خلاق توسعه کالبدی میدان‌های شهری و استفاده از آن در مکان سازی مطالعة موردی است. در این پژوهش چارچوب­نظری با استفاده از روش اسنادی بررسی و ضمن گزینش مکان سازی به عنوان رویکرد سازگار با ماهیت میدان، در قالب موارد"معماری شهری؛ منظرسازی سخت و نرم؛ مشوق و محرک؛ فعالیت؛ زیست­محیطی" ارائه خواهد شد. این پژوهش از لحاظ روش انجام تحقیق، مشارکتی، تحلیلی است و از نتایج روش ترکیبی براساس"مشاهده­گری، پیمایشی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، نظریه گراف (روش گره ویال)، اِنویمت" جهت ارزیابی مؤلفه­های مکان­سازی مطالعة موردی و نیز از تلفیق فرآیند تحلیل سلسله­مراتبی با جدول سوآت، و بهره­گیری از آن در ماتریس QSPM" جهت اولویت­بندی عوامل سوآت و مؤلفه­های مکانسازی استفاده خواهد شد. ضمن ارائة راهبردها، سیاست­های و توسعة کالبدی مطالعة موردی و فرآیند خلاق توسعة کالبدی میدان­های شهری، مشخص می­شود که به ترتیب اهمیت مؤلفه­های منظرسازی؛ مشوق­ها؛ فعالیت؛ معماری جداره و زیست محیطی بیشترین تأثیر را در مکان­سازی میدان شهری دارند.

کلیدواژه‌ها

بنرجی، آناستازیا و لوکایتو، سیدریس (1395). طراحی شهری؛ مفاهیم و جریان های معاصر، ترجمه رضا بصیری مژدهی  ؛ انتشارات طحان.
ابراهیمی، محمد حسن (1388). میدان فضاهای تعریف­نشده شهرهای ایرانی. نشریه هویت شهر. 3(4)،120-107.
اچ وایت، ویلیام(1395). زندگی اجتماعی در فضاهای شهری کوچک ؛ ترجمه میترا حبیبی و محمدمهدی غیایی؛ انتشارات دانشگاه هنر.
استانداردهای برنامه­ریزی و طراحی­شهری انجمن شهرسازی آمریکا (1387). مکان­ها و مکان­سازی. ترجمه گیتی اعتماد، مصطفی بهزادفر، ساسان صالحی میلانی. جلد چهارم: انتشارات معنای (با همکاری آذرخش و جامعة
مهندسان مشاور ایران).
بحرینی، حسین و خسروی، حسین (1393). راهنمای طراحی فضاهای شهری. جلد اول: جداره فضای شهری، تهران :انتشارات دانشگاه تهران
بخارایی، احمد، صنعتی شرقی، نادر، رستمی، شاه­بختی، شربتیان، محمد حسن (1397).تحلیل فضایی نشاط اجتماعی در سطح مناطق شهری مشهد . نشریه علمی پژوهشی برنامه ریزی توسعه کالبدی، 3(7) ، 134-153.
براون، لنس و همکاران ترجمة بحرینی، سید حسین (1393). طراحی شهری برای قرن شهری، مکان­سازی برای مردم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
برومند، اسفندیار ،(1374). میدان فضای شهری گمشده در شهرسازی ایران، مجموعه مقالات کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران. جلد دوم، تهران: انتشارات میراث فرهنگی. صص 24-13.
بنکدار، احمد و قرائی، فریبا(1390). تغییر پارادایم­ها در اصول طراحی شهری؛ از مؤلفه­های کالبدی و اجتماعی و ادراکی به رهیافت مکان­سازی، نشریه نامه معماری و شهرسازی، 3(6)،70-51 .
بنرجی، تریدیب (1395). طراحی شهری، مفاهیم و جریان­های معاصر؛ ترجمه رضا بصیری مژدهی و همکاران؛ انتشارات طحان.
بهزادفر، مصطفی (1392). طرح­ها و برنامه­های شهرسازی: مفاهیم، روندها و الزامات طرح­های جامع و تفصیلـی در ایـران بـا تأکیـد بـر وضعیـت تهـران: نشـر شهـر.
پاکزاد، جهانشاه (1386). مقالاتی در باب مفاهیم معماری و طراحی­شهری: مجموعه کتاب­های طراحی و برنامه­ریزی- کتاب دوم، تهران: نشر و پخش ثمین.
پاکزاد، جهانشاه (1386). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری. تهران: انتشارات شهیدی.
پاکزاد، جهانشاه (1388). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران. تهران: انتشارات شهیدی.
پرتوی، پروین و آزاد، زهرا (1391). بررسی تطبیقی جایگاه میادین تهران در حفظ و ارتقای خاطره جمعی شهروندان (نمونه موردی: میدان تجریش و میدان بهارستان). فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهری، 2(4)12-1.
پورجعفر، محمدرضا، صادقی، علیرضا، خادمی، مسعود و احمدی، فریال (1389). میدان به مثابه فضای عمومی موفق، ماهنامه کتاب ماه هنر، 142(5)، 35-28.
پورمند، حسنعلی و موسیوند، محسن (1389).مجسمه­سازی در فضاهای شهری. نشریه علمی- پژوهشی هنرهای تجسمی هنرهای زیبا، 44(6)، 58-51.
توسلی، محمود و بنیادی، ناصر (1386). طراحی فضای شهری: فضاهای شهری و جایگاه آن­ها در زندگی و سیمای شهری،تهران: انتشارات شهیدی.
حبیبی، محسن (1387). از شار تا شهر، تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن تفکر و تأثر.تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
 حکیمی، هادی، نظری، سلدا، نظری، نیلوفر (1394). راهبردهای باززنده­سازی میدان­های تاریخی (نمومه موردی: میدان صاحب­آباد تبریز). نشریه علمی­- پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی شهری،19(52) ، 65-83 .
زیته، کامیلو (1394). ساخت شهر بر اساس مبانی هنری؛ ترجمة قریب، فریدون؛ انتشارات دانشگاه تهران.
سلطـان­زاده، حسیـن (1370). فضاهای شهری در بافت­های تاریخی ایران. تهـران: دفتـر پـژوهش­های فرهنگی، تهران.
سلطان­زاده، حسین (1392). میدان در شهرهای تاریخی ایران.،مجموعه مقالات پژوهشی دانشجویان کارشناسی ارشد معماری،تهران: انتشارات چهارطاق.
قریب، فریدون (1376). طراحی میدان­های شهری. نشریه علمی- پژوهشی هنر و معماری هنرهای زیبا 23(4)،42-33 .
قبادیان، وحید و رضایی، محمود (1392). نخستین میدان مدرن شهر تهران، بررسی دگردیسی تاریخی- فضایی میدان­های کهن تهران تا دوره مدرن. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 45(4)، 196-177.
کارمونا، متیو و همکاران(1394). مکان­های عمومی، فضاهای شهری؛ ابعاد گوناگون طراحی؛ ترجمة فریبا قرائی و همکاران)؛ تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
کارمونا، متیو (1389). ارزش طراحی شهری؛ ترجمه رضا بصیری مژدهی و حمیده فرهمندیان؛ تهران: انتشارات طحان.
کریر، راب (1386). فضای شهری. ترجمه خسرو
هاشمی‌نژاد؛ تهران: انتشارات خاک.
کنیرش، یورگن(1392). فضای شهری؛ ترجمه فریدون قریب؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گِل، یان و سوار، برجیت(1394). چگونه زندگی همگانی را مطالعه کنیم؟. ترجمه  مصطفی بهزادفر ، محمد رضایی ندوشن و احمد رضایی ندوشن ؛ تهران: انتشارات مؤسسة علم معمار رویال.
گِل، یان(1389). فضاهای عمومی و زندگی جمعی؛ ترجمه علی غفاری  و محمدصادق سهیلی­پور ؛ انتشارات دانشگاه شهیدبهشتی.
مدنی­پور، علی (1387). طراحی فضای شهری: نگرشی بر فرایندی اجتماعی- مکانی؛ ترجمه فرهاد مرتضایی؛ تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
نظری، سلدا (1389). بررسی عوامل مؤثر بر از بین­رفتن کیفیت فضایی میدان در شهرهای ایران و ارئه راهکارهایی در جهت احیای مجدد آن. طرح پژوهشی مصوب دانشگاه آزاد اسلامی.
نقی­زاده، محمد (1385). تأملی در روند دگرگونی میدان در شهرهای ایرانی. نشریه علمی- ­پژوهشی هنر و معماری هنرهای زیبا، 24-15.
هدمن، ریچارد و یازوسکی، آندرو (1390). مبانی طراحی­شهری ؛ترجمه راضیه رضازاده و مصطفی عباس زادگان ؛ تهران: انتشارت دانشگاه علم ­و ­صنعت.
 
 
A. PPS Group, (2016). What if we built our cities around places ,Projects for Public space, available  at:  https://www.pps.org/article/greatcitiesinitiative
B. PPS Group, (2016). Place-making & the future of cities, Projects for Public space, available  at:
PPS Group, (2017). Ten principles for successful squares, Projects for Public space, available  at:
https://www.pps.org › article › squaresprinciples  PPS Group Wyckoff, Mark (2016), DEFINITION OF PLACEMAKING: Four Different Types, Projects for Public space, available  at: pznews.net › media.
Grabow, Steve, (2013). Principles of community place-making and making plave special: professional guide, University of Wisconsin. available  at:
Maughtin, Cliff (2003). Urban Design, Street and Square, Third Edition, Architectural Press,  New York, United States.
 
Webb, Michael (1990). the City Squares, Thames and Hudson Ltd
Watson-Guptill press, London, England.
Lynch, Kevin (1960). The Image of the City, MIT Press, massachusett, USA.
Lynch, Kevin (1981). A Theory of Good City Form, MIT Press, massachusett. USA.
Marcus, clare cooper & Francis, Carolyn (1998). People place: Design guidelines for urban open spaces, John wiley & sond press, New York, USA.
Child, c, Mark (2004). Squares: A Public Place Design Guide for Urbanists, 1st edition, UNM (University of New Mexico) Press, Mexico, Mexico.
Cowan, R. (2005). the Dictionary of urbanism, Streetwise press, London, England.
Kostof, Spiro. (1999). The City Assembled: The Elements of Urban Form through History. Thames & Hudson Press, London, England.
Van Uffelen, Chris (2013). Urban Spaces (Plazas, Squares and Streetscapes), Braun Publishing AG, first edition, Berlin, Germany.
Carmona, M. 2010a. Contemporary Public Space: Critique and Classification, Part One: Critique. Journal of Urban
Design 15 (1): 123– 148.
Carmona, M. (2014). The Place-shaping Continuum: A Theory of Urban Design Process. Vol 19, Journal of Urban, 1-36.
Lydon, Mike. Garcia, Anthony, (2015). Tactical Urbanism: Short-term Action for Long-term Change, The Streets Plans Collaborative, Inc. Page 26,36,.90 , 171.
Wyckoff, Mark A. FAICP, Professor, MSU Land Policy Institute, (2017). DEFINITION OF PLACEMAKING: Four Different Types, PPS. Org.