با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه خوارزمی

2 مدرس مدعوی گروه کارآفرینی و توسعه روستایی، دانشگاه ایلام

چکیده

در حال حاضر یکی از مهم‌ترین چالش‌های فراروی کشورهای در حال توسعه، نداشتن درک درست و دقیق از پیامدهای احتمالی اجرای طرح‌ها و پروژه‌های توسعه است. بنابراین ارزشیابی اثرات راهبرد جابجایی و اسکان مجدد در نواحی روستایی، ضرورتی انکارناپذیر است. هدف از این پژوهش ارزشیابی اثرات اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و کالبدی- فضایی راهبرد اسکان مجدد بر روستاهای لرینی علیا و سفلی است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز آن به روش اسنادی و میدانی گردآوری شده است. جامعه آماری شامل شامل 129 سرپرست خانوار بودند که با استفاده از روش کوکران، 84 خانوار  به‌عنوان نمونه و با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. داده‌های گردآوری شده با استفاده آزمون‌ t به‌وسیلۀ نرم‌افزار spss  مورد تحلیل قرار گرفته است. سؤالات تحقیق این است که نگرش روستاییان نسبت به اجرای سیاست اسکان مجدد سکونتگاه‌های روستاهای مورد مطالعه (میزان ضرورت جابجایی و میزان رضایت از جابجایی) چیست و چه پیامدهایی را به‌دنبال داشته است؟ نتایج نشان می‌دهد که روستاییان میزان ضرورت جابجایی را با میانگین 27/4 (خیلی زیاد) و میزان رضایت از جابجایی را با میانگین 88/3 (زیاد) ارزشیابی نمودند. همچنین، بیشترین اثرات اسکان مجدد بر روستاها در مؤلفۀهای کالبدی- فضایی با میانگین 08/4 (در حد زیاد)، زیست‌محیطی با میانگین 70/3 (زیاد)، اجتماعی با میانگین 43/3 (زیاد) و اقتصادی با میانگین 93/2 (متوسط) بوده است که چارچوب نظری تحقیق را تشکیل می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

آریان‌پور کاشانی، عباس و آریان‌پور کاشانی، منوچهر، (1390)، فرهنگ فشرده انگلیسی به فارسی، چاپ دوازدهم . تهران. موسسه انتشارات امیر کبیر.
آزادی، یونس و صیدایی، سید اسکندر، (1396)، ارزیابی طرح‌های جابجایی روستایی از نظر مکانیابی با تأکید بر ابعاد محیطی- اکولوژیکی و فضایی- عملکردی (مطالعه موردی: روستاهای اسلامیه و‌ اندیشه- استان ایلام)،
فصلنامه مسکن و محیط روستا، جلد ۳۶ شماره ،۹۳-۱۰۶.
بولا، هوارد (1362)، ارزیابی آموزشی و کاربرد آن در سواد آموزی تابعی . ترجمه : عباس بازرگان . تهران . مرکز نشر دانشگاهی.
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی،(1394)، ارزشیابی اثرات اجرای طرح هادی روستایی، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی. تهران
پورطاهری، مهدی؛ پریشان، مجید؛ رکن‌الـدین افتخـاری، عبدالرضا و عسـگری، علی، (1390)، سـنجش و ارزیابی مؤلفه‌های مبنایی مدیریت ریسک زلزله (مطالعة موردی: منـاطق روسـتایی شهرسـتان قزوین)، پژوهش‌های روستایی، سال دوم، شمارة یکم،. 150-115.
پهلوا‌ن‌زاده، حمیده، رضوانی، محمدرضا، محمدی استادکلایه، امین، (1391)، ارزیابی کیفیت زندگی در روستاهای ادغام شده پس از سوانح طبیعی (مورد: مجموعه ادغامی پیش کمر- استان گلستان)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، بنیاد مسکن انقـلاب اسلامی، شماره 137، 115-97.
جهاد دانشگاهی تهران، (1383)، مطالعات اقتصادی ، اجتماعی و طبیعی سد گتوند، شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران.
حسنی، علی، (1392)، بازتاب‌های فضایی جابجایی سکونتگاههای روستایی؛ مطالعه موردی روستای «حاضر‌میل» بخش مرکزی دهلران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: دکتر بیژن رحمانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
خورشیدی، عباس و ملکشاهی راد، محمدرضا، (1385)، ارزشیابی آموزشی، تهران : نشر یسطرون .
رحمتی، علی رضا و نظریان، اصغر، (1389)، «آثار اقتصادی اجتماعی و محیط زیستی سکونتگاههای مشمول جابه‌جایی ناشی از ایجاد سدها (مطالعه موردی: سد گتوند علیا، رودخانه کارون)»، پژوهش‌های محیط‌زیست، سال 1، شماره 2، 53-66.
رضوانی، محمدرضا، کوکبی، لیلا و منصوریان، حسین، (1392)، «تأثیر اسکان مجدد بر کیفیت زندگی روستاهای آسیب دیده از سوانح طبیعی (مطالعه موردی: شهرک زنجیران و شهرک ایثار- استان فارس)». فصلنامۀ  مسکن و محیط روستا, دوره 32، شماره 144، 106-87.
رضوانی، محمدرضا، نظری، ولی‌اله و محمدامین خراسانی (1389)، فرهنگ مفاهیم و اصطلاحات برنامه‌ریزی و توسعه روستایی، انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول، تهران
برزو،غلامرضا، شاه حسینی، ایوب، عباسی‌زاده، محمدصادق، ولی‌زاده، اقدس، باقرنسب، محمدباقر و بهرامی، مجید (1389)، «ارزشیابی کیفی اجرای طرح هادی در روستای کرناچی، شهرستان کرمانشاه، کاربرد نظریه بنیانی»، فصلنامه پژوهشهای روستایی، دوره 1، شماره 3، 172-153.
سعیدی، عباس (1387)، «برخی معیارهای مکانیابی سکونگاههای روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی»، فصلنامۀ مسکن و محیط روستا، شمارۀ 124، 11-2.
شرکت آب و فاضلاب روستایی شهرستان سیروان (1393)، گزارش مربوط به آبرسانی روستاهای لرینی علیا و سفلی، واحد فنی و آمار و اطلاعات.
شیعه، اسماعیل، (1378) با شهر و منطقه در ایران، تهران، دانشگاه علم و صنعت ایران،.
علینقی پور، مریم و پور رمضان، عیسی، (1393)، ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی بر توسعه کالبدی سکونتگاههای روستایی بخش مرکزی شهرستان رشت، مطالعات برنامه‌ریزی سکوتنگاههای روستایی، شماره 29، 113-101.
قراگوزلو، هادی،عیسی لو،علی اصغروگراوند،فرزاد (1393)، «ارزیابی اثرات کالبدی فضایی جابه‌جایی در سکونتگاههای  روستایی (مطالعه موردی: دهستان ملاوی، شهرستان پلدختر)»، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال چهارم، شماره 16 ، 136-125.
گرکــانی، ســید امیــر حســین. ( 1390)، ارزیــابی بازســازی سکونتگاههای روستایی پس از جابجایی به منظور ارائه مـدل مکانی-  فضایی، رساله دکتری رشته معماری، استاد راهنما: دکتـر فرح حبیب، دانشـگاه آزاد اسـلامی واحـد علـوم و تحقیقات، تهران.
گزارش دهیاری روستای لرینی سفلی، (1395)، آخرین اطلاعات دهیاری‌های بخش زنگوان شهرستان سیروان.
محمدی استادکلایه، امین، رضوانی، محمدرضا، قدیری معصوم، مجتبی (1391)، «ارزیابی اثرات الگوهای راهبرد اسکان مجدد پس از بلایای طبیعی بر کیفیت زندگی روستایی (مطالعه موردی: روستاهای جابه‌جا شده شرق استان گلستان)»، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره چهارم، 50-37.
مرکز آمار ایران، (1385)، نتایج سرشماری های عمومی نفوس و مسکن کشور.
مرکز آمار ایران، (1390)، نتایج سرشماری های عمومی نفوس و مسکن کشور.
Agba, A.M. Ogaboh, J.J., Akpanudoedehe and E.M Ushie, (2010), Socio-Economic and Cultural Impacts of Resettlement on
Bakassi People of Cross River State, Nigeria, Studies in Sociology of Science Vol. 1, No. 2, PP. 50-62.
Alkin, C. Marvin,(2011), Evaluation essentials from A to Z. New York. The Guilford Press.
Cernea, M.M. and K. Schmidt-Soultau, (2006), Poverty Risks and National Parks: Policy Issues in Conservation and Resettlement, World Development 34, pp.1808-1830.
Dikmen, Nese, (2008), Sustainable Development in Disaster Affected Rural
Areas: The Case of Dinar Villages, World Academy of Science, Engineering
and Technology.
Fakudze, C.M. (2000): Rural Resettlement Scheme Evaluation: A Case Study of the Mfengu in Tsitsikamma. Master of Arts, Rhodes University.
Khandker, S.R; Koolwal, G.B.; Samad. H. A., (2010), Handbook on impact evaluation: Quantitative methods and practices. The World Bank. Washington DC.
Lei, Yinru, Finlayson, C. Max; Thwaites, Rik; 4, 5, Shi, Guoqing; 6 and Cui, Lijuan, (2017), Using Government Resettlement Projects as a Sustainable Adaptation Strategy for Climate Change, Sustainability, 9, 1373, pp. 1-16.
Merkle, R., (2003), Ningxia’s Third Road to Rural Development: Resettlement Schemes as a Last Means to Poverty Reduction? China Quarterly 139, pp.644–69.
 Mortazavi S. M. H (2006). “Everlasting Exodus: Rural Relocation Studied, Soffeh”. Spring- Summer, 15 (42), 112- 127.
Okada, T. Haynes, K. Bird, D. Honert, R. and R. King, (2014), Recovery and resettlement following the 2011 flash flooding in the Lockyer Valley. International Journal of Disaster Risk Reduction 8, pp. 20–31.
Vanclay, F, (2017), roject-induced displacement and resettlement: from impoverishment risks to an opportunity for development?, journal of Impact Assessment and Project Appraisal, V. 35, Issue 1, pp. 1-20.
Tilt, B., Braun, Y. and D. He, (2009), Social impacts of large dam projects: A comparison of international case: studies and implications for best practice, Journal of Environmental Management 90, pp. 249–257.
Webber, M. and B. Mcdonald., (2004), Involuntary Resettlement, Production and Income: Evidence from Xiaolangid, PRC. World Development 32, pp. 673–690.