با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه تهران

3 دانشجوی کارشناسی‌ارشد انسان‌شناسی، دانشگاه تهران

چکیده

طرح اعتبارات بهسازی و نوسازی مساکن روستایی توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در سطح روستاهای کشور از سال 1384 به اجرا درآمد. تا ابتدای سال 1391 مجموعاً 246 نفر در سطح روستاهای دهستان دولت آباد پایان کار دریافت نموده‏اند اما، این طرح بدون ارزیابی اثرات اجتماعی به اجرا درآمد. در نتیجه پیامدهای مثبت و منفی را به همراه داشت که برخی از آنها از قبل پیش‏بینی نشده بود. در تحقیق حاضر از روش کیفی جهت ارزیابی اثرات اجتماعی این طرح در دوره زمانی سال های 1384 تا 1390 استفاده شده است. جهت گردآوری اطلاعات از روش مصاحبه نیمه ساخت یافته و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش نظریه مبنایی استفاده شده است . همچنین از روش نمونه‏گیری نظری و هدفمند استفاده و حجم نمونه که حاصل اشباع نظری بود 22 نفر می‏باشد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ساخت نظریه مبنایی، سه مرحله کدگذاری (باز، محوری، و انتخابی) انجام شد. نتایج تحقیق در قالب مدلی که شامل شرایط (علی، مداخله‏ای، زمینه‏ای)، راهبردها و کنش/ کنش متقابل و پیامدهاست ارائه شده است. یافته های تحقیق نشان می‏دهد که علّیرغم برخی پیامدهای مثبت، این طرح دارای تبعات و کارکردهای منفی پیش‏بینی نشده‏ای همچون طرد سالخوردگان، تغییر معیشت، مهاجرت بوده است که اگر از قبل ارزیابی اثرات اجتماعی طرح صورت می‏گرفت، پیشگیری یا کاهش این اثرات ممکن بود.

کلیدواژه‌ها

استراوس، آنسلم و کوربین، جولیت (1387) اصول و روش تحقیق کیفی، نظریه مبنایی؛ رویه‏ها و شیوه‏ها، ترجمه بیوک محمدی، چاپ دوم، تهران؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اطهاری، کمال (1384)، فقر مسکن در ایران؛ فقر سیاست اجتماعی، فصلنامه علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، سال پنجم ، پاییز، شماره 18.
آسایش، حسین (1375)، اصول و روش‏های برنامه‏ریزی ناحیه‏ای، انتشارات پیام نور.
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1386). گزارش آمار فعالیت‏ها.
بهمنی، قادر و محمدی، علی (1390). حق مسکن. فصلنامه سیاسی – اقتصادی. بهار. شماره 283.
پاپلی یزدی، محمدحسین و ابراهیمی ،محمدامیر ، (1381)، نظریه‏های توسعه روستایی، انتشارات سمت، تهران.
پاپلی یزدی، محمدحسین، وثوقی، فاطمه ولباف خانیکی، مجید (1380)، مسکن کردهای خراسان شمالی: تکوین وتحول مسکن در بطن ساختارهای ذهنی و فرهنگی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 517.
تقوی، نعمت‏الله (1371)،  مهاجرت‏های روستا-شهری: درآمد جامعه‏شناختی بر نظریه‏ها، انتشارات ستوده، تبریز.
حریری، نجلا (1385) اصول و روش‏های پژوهش کیفی، تهران، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات.
خاکپور، مژگان و شیخ مهدی، علی (1390)، بررسی تأثیر فرهنگ و تغییرات اجتماعی بر مسکن روستایی.21- گیلان، فصلنامه مدیریت شهری، سال هفتم، شماره 27.
رحمانی فضلی، عبدالرضا و کاویانی یونس(1388)، اثربخشی اعتبارات خرد در بهسازی مساکن روستایی: مورد مطالعاتی سکونت‏گاه‏های روستایی شهرستان سقز، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، سال هفتم، شماره 23.
رضوانی. محمد رضا (1383). مقدمه‏ای بر برنامه‏ریزی توسعه روستایی در ایران. انتشارات قومس. چاپ اول. تهران.
سرتیپی پور. محسن (1385). مسکن روستایی در برنامه‏های توسعه. نشریه هنرهای زیبا. شماره 27. پاییز 1385.
سعیدی، عباس (1384)، روابط شهر و روستا و پیوندهای روستایی-شهری:یک بررسی ادراکی،نشریه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران جلد اول.
سعیدی، عباس (1390)، روابط و پیوندهای روستایی  شهری در ایران، نشر مهرمینو.
سعیدی، عباس(1373) ،الزامات اجتماعی اقتصادی در ساخت و ساز مسکن روستایی، مجموعه مقالات سمینار سیاست‏های توسعه مسکن روستایی.
سو، آلوین. ی (1386)، تغییر اجتماعی و توسعه، چاپ سوم، ترجمه محمود حبیبی مظاهری، پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران.
شاهر، فرانتس (1368)، درباره مفهوم جغرافیای اجتماعی، مترجم عباس سعیدی، مجله رشد آموزش جغرافیا، سال پنجم، شماره 18.
طالب، مهدی و عنبری، موسی (1387). جامعه‏شناسی روستای (ابعاد تغییر و توسعه در جامعه روستایی ایران). چاپ دوم. انتشارات دانشگاه تهران.
طاهری، کمال (1380). روانسر: باستان‏شناسی، زمین‏شناسی، جغرافیا و فرهنگ. نشر کمال‏طاهری. مجموعه روانسر پژوهی ۱. شورای اسلامی شهر روانسر.
عزیزپور، فرهاد و قاسمی، عاطفه (1389)، نقش منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی، عسلویه در تحول مکانی-فضایی سکونتگاه روستایی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 10، شماره 19.
عزیزی، محمدمهدی (1387)، ارزیابی و بازنگری طرح ویژه بهسازی و نوسازی مساکن روستایی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی. معاونت بازسازی مسکن روستایی. دفتر مسکن روستایی.
عطاری، عباس (1375). اهمیت و ضرورت بررسی تعامل مسکن و فرهنگ. مجموعه مقالات سومین سمینار سیاست‏های توسعه مسکن در ایران. جلد دوم، مهر 1375.
فاضلی محمد (1389)، ارزیابی تأثیرات اجتماعی، انتشارات جامعه‏شناسان، چاپ اول، تهران.
کامران، فریدون (1382)، ارزشیابی طرح عملکرد هادی در روستاهای استان لرستان، پایان‏نامه کارشناسی ارشد توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه.
گلابچی، محمود و طیبات، مجتبی (1386). علل عدم پایداری ساختمان‏های محلی (روستاهای زرند کرمان). نشریه هنرهای زیبا. شماره 30.
مسیبی، محمد (1375). ملاحظاتی بر اثرات اقلیم زیستی در
معماری. چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
مطیعی لنگرودی، سید حسن (1382)، برنامه‏ریزی روستایی با تاکید بر ایران. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
مهندسان مشاور دی. اچ. وی. هلند، (1371)، رهنمودهایی برای برنامه‏ریزی مراکز روستایی، چاپ اول، مترجمان سید جواد میر، ناصر اوکتایی و مهدی گنجیان، انتشارات مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی، سلسله انتشارات روستا و توسعه، تهران.
وزارت مسکن و شهرسازی، 1385، طرح جامع مسکن. سند راهبردی – اجرایی.
city network of Canada. Retrieved 25 July 2013 fromhttp://www.creativecity.ca/ database/files/library/cultural_planning_toolkit.pdf.
Glaser, Barney G., and Anselm L. Strauss. 1967. The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research. London, UK: Weidenfeld and Nicolson.
Herrman, M. and Svarin, D,(2009), Enviromental pressure and rural-urban migration, The case of Banglsdesh. Unpublished.
Milbourne, Paul and Cloke, Paul, 2006, International perspectives on rural homelessness, By: Routledge.
Veltmeyer, H,(2010), Thy Poverty Report Ideas, Policies and Pathways, Development Forum,Canadian Association for the Study of International Development.
Wiliva, B. (2010). Cultural planning Toolkit: A partnership between Legacies now and creative