با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم وصنعت ایران

2 کارشناس ارشد معماری، مؤسسۀ آموزش عالی غیرانتفاعی آبا

3 کارشناس ارشد معماری، دانشگاه آزاد

چکیده

محرمیت و حریم خصوصی یکی از معیارهای  مورد توجه طراحی و ساخت شهرهای اسلامی بوده است. از آنجا که الگوی خانه­های معاصر تهران تا حدودی گواه بر بی­توجهی  به اصل محرمیت در معماری و فرهنگ ایران است، ارائه الگویی برای حفظ محرمیت در خانه­های امروزی براساس گونه­شناسی مسکن، یکی از ضروریات مهم به نظر می­رسد. هدف از پژوهش حاضر بررسی موضوع محرمیت در خانه­های بافت تاریخی تهران از طریق گونه­شناسی است، که می تواند سبب بازیابی آن برای ساکنان این محدوده­های مسکونی شود. برای این منظور، خانه­های تاریخی و معاصر دو محله سنگلج و امامزاده یحیی،  واقع در منطقه 12 تهران،  با بررسی نقشه­ها و بازدید­های میدانی انتخاب شدند. سپس گونه­شناسی فضاهای ورود بر اساس سلسله مراتب ورود به خانه مورد مطالعه و بدین وسیله سیر تحول این فضاها در خانه­های این دو محله مورد بررسی قرار گرفت.  یافته­های تحقیق نشان می­دهد که در خانه­های تاریخی تهران، سلسله مراتبی در ورود به خانه متناسب با نیازهای ساکنان  وجود داشته که کمتر در اولویت توجه طراحان امروزی قرار گرفته است. از این رو، با ایجاد سلسله مراتب در فضای ورود، علاوه بر ایجاد محرمیت،  می­توان به تعریف درستی از فضاهای خصوصی و نیمه خصوصی در خانه دست یافت و از اختلال در کاربری و هویت دیگر فضاها جلوگیری به عمل آورد. یافته­های تحقیق حاکی از آن است که بازشناسی فضاهای ورود می تواند منجر به ارائه الگویی برای دستیابی به محرمیت شود، که اصلی جدا نشدنی از هویت در معماری و فرهنگ ایرانی است.

کلیدواژه‌ها

اردلان، نادر؛ بختیار، لاله (1380). حس وحدت، سنت عرفانی در معماری ایرانی. ترجمه حمید شاهرخ، اصفهان: نشر خاک.
الکساندر، ک. (1389).  الگوهای استاندارد در معماری، ترجمه فرشید حسینی. تهران: نشر مهرازان.
براتی، ناصر (1382). «بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ ایرانی». فصلنامه خیال. شماره 8.
بهشتی، سیدمحمد (1386). «خانه و فرهنگ ایرانی». مجله آبادی. شماره 55. صص 123- 120.
پالاسما، یوهانی (1389). «هویت، حریم خصوصی و مأوا». ‌ ترجمة امیر امجد. صنعت سینما. شماره 97. ص 117.
توسلی محمود (1360). ساخت شهر و معماری اقلیم گرم و خشک. تهران: ناشر نویسنده.
حائــری مازندرانــی، محمدرضــا (1388). خانــه، فرهنــگ، طبیعــت: بررســی معماری خانه­های تاریخی و معاصر به منظور تدوین فرایند و معیارهای طراحی خانه. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی معماری و شهرسازی.
دهخدا، علی­اکبر (1330). فرهنگ لغت. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ربوبی، مصطفی؛ رحیمه، فرنگیس (1353). معماری اقلیم گرم و نیم مرطوب دزفول و شوشتر. تهران: دانشگاه تهران، انجمن دانشجویان دانشکده هنرهای زیبا.
سایت رسمی خبرگزاری مهر.
سیفیان، م. ک.؛ محمودی، م. ر. (1386). «محرمیت در معماری سنتی ایران».  فصلنامه هویت شهر. شماره 1. صص  14- 3.
شایانفر، ش. (1387). «رویکردهای متمایز در معماری معاصر ژاپن»،. مجله معماری و شهرسازی. شماره 54 و 55.
معماریان، غلامحسین (1381). «نحو فضای معماری». مجله صفه. شماره 35. صص83 -75.
ناری قمی، م. (1389). «مطالعــه­ای معناشناختــی در باب مفهــوم درون­گرایــی در شهر اسلامــی». نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی. شماره 43. صص 82-69.
نقی­زاده، م. (1379). حکمت سلسله مراتب در معماری و شهرسازی. مجموعه مقالات دومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی.
نیری فلاح، س.؛ خلیلی، ا.؛ تاج­الدین، م. 1392). لایه‌های
محرمیت در خانه‌های سنتی ایران، نماد الگوی دینی در زندگی خانواده.
کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه اسلامی.
نصر، س. ح. (1380). معرفت و امر قدسی. ترجمه فرزاد حاجی میرزایی. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
همایون، غلامعلی (1356). «روستای کندوان». مجله بررسی­های تاریخی. شماره 1. صص 211-155.
طبیبیان، منوچهر؛ چربگو، نصیبه؛ عبداللهی مهر، انسیه (1390). «بازتاب اصل سلسله مراتب در شهرهای ایرانی-اسلامی». شماره 7. صص 76-63.
موریس، جیمز (1385). تاریخ شکل شهر. ترجمه راضیه رضازاده. تهران: دانشگاه علم و صنعت.
Altman, I.  (1975). The environment and social Behavio. Brooks/ Cole Monterey. CA.
Altman, I. & Setha Law (ed.) (1992). Place Attachment. Plenum press. New York.
Decarlo, G. (1985). The Logic Political economy, William Blackwood and son publication. De Quincey T.s.     Recollections of the Lakes and the Lake Poets. David Wright. ed. New York, Penguin Books. 1970.
Hillier, B.; Honson, J. & Peponis, J. (1984). "What do we mean by building Function? ". (E. J. Powell, Ed.) Designing for Building Utilisation. Pp. 61-72.
Georgiou, M. (2006). Architectural Privacy: a topological approach to relational design problems. Unpublished Master of Science, Bartlett school of graduate studies. University College London.
Memarian Gh. (1998). House Tyoplogy in Iran. (ph.D Thesis). Manchester, U.K.
Madanipour, A. (2003). Public and private Spaces of the City. London. New York: Routledge.
Orhun, D.; Hillier, B. & Hanson, J. (1995). "Spatial Types in traditional Turkish Houses". Environment and Planning B. 22 (4). Pp. 475-498.
Marcus, C.C. (2003). "The house as a Symbol of the Self". Translated by Ahad Aligholian. Journal of Khia. 5. Pp. 84-119.
Parker, S. (2004). Urban theory and the Urban experience: encountering the city. Porker, London: Routledge.
Witte, N. (2003). Privacy: Architecture in Support of Privacy Regulation. Architectural thesis, Cincinnati University of Cincinnati. P. 79.
www. Kids.britannica.com
www.tebyan.net