با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو علمی دانشگاه خوارزمی

چکیده

طرح هادی، اگرچه زمینه ساز نظمی مکانیکی (از جمله جلوگیری نسبی از ساخت و سازهای غیرقانونی، تعریف نیاز و تأمین کاربری­ها و خدمات عمومی و نظم و نسق بخشی به گسترش فیزیکی) در روستا شده ولی پیامدهای منفی را نیز برای روستا و روستاییان بدنبال داشته است. تضعیف انسجام بافت کالبدی، توجه ضعیف به مشارکت روستاییان و ... از جمله این مسایل است.
در ارتباط با ناکامی طرح هادی در سامان بخشی به نظام روستایی عوامل مختلفی اثرگذار هستند که در این میان تاثیر رویکرد نظری حاکم بر طرح (رهیافت برنامه­ریزی جامع مبتنی بر نظریه کارکردگرایی) از اهمیت بیشتری برخوردار است. مقاله حاضر که ماهیتی نظری ـ بنیادی دارد با روشی توصیفی ـ تحلیلی تدوین شده است. روش جمع آوری اطلاعات مبتنی بر روش کتابخانه­ای است. که با هدف تبیین علت بنیانی اثر بخشی ضعیف طرح هادی روستایی تهیه شده است. پژوهش حاضر نشان داده است که تحول و بازاندیشی در تفکر حاکم بر طرح هادی امری محتوم و گریز ناپذیر است. چرا که، بسیاری از نظریه­ها و    رهیافت­های فکری بعلت تحولات گوناگون و همه جانبه در جامعه بشری، پاسخگو و راهگشا برای تبیین و حل مشکلات و نیازهای آنها نیستند. در این مقاله محقق تاکید دارد، رویکرد راهبردی پویش ساختاری ـ کارکردی که در تبیین برخی از مسایل جامعه روستایی کشور مورد آزمون قرار گرفته است، می­تواند زمینه ساز کاربرد برنامه­ریزی فضایی در سطوح و مقیاس­های مختلف نظام سکونتگاهی بویژه نقاط روستایی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

- آمار، تیمور و صمیمی شارمی، (1388)، ارزشیابی اثرات کالبدی اجرای طرح هادی روستایی، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 127، پاییز؛
 - احمدیان، رضا (1382)، طرح های توسعة شهری ناکارآمد و تحقق ناپذیر، ماهنامه شهرداری­ها، شماره50 ؛
-  افتخاری و همکاران (1390)، بنیان­های نظریه­ایی برنامه­ریزی کالبدی مناطق روستایی، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران؛
-  براتی، ناصر (1383)، جهان بینی کل نگر در برابر رویکرد جزء نگر در شهرسازی، مجله باغ نظر، شماره 1، زمستان؛
 - بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1382)، ارزیابی تهیه طرح هادی روستایی (طرح پژوهشی)، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.
-  بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1388)، ارزشیابی اثرات اجرای طرح هادی روستایی، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.
-  بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1391)، گامی دیگر (نگاهی به فعالیت­های عمران روستایی در برنامه چهارم توسعه)، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.
-  ترکاشوند، عباس و همکاران (1387)، ارزیابی اثرات اجرای  طرح­های هادی بر محیط زیست روستاهای ایران، مجله علوم محیطی، سال پنجم، شماره سوم، بهار؛
-  تشکر، زهرا (1379)، طرح­های توسعه شهری ناکارایی در اجرا، ماهنامه شهرداریها، شماره 1؛
-  توسلی، غلامعباس (1376)، نظریه­های جامعه شناختی، سمت، تهران؛
-  توسلی، محمود: (1374)، فضای معماری و شهر ایرانی در برابر غرب، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 1؛
-  حبیبی، سید محسن (1375)، مکتب اصفهان، اعتلا و ارتقاء مفهوم دولت، فصلنامه دانشکدة معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، شماره 23؛
-  حبیبی، سید محسن (1379)، جامعه مدنی و حیات شهری، مجله هنرهای زیبا، شماره 7؛
-  حبیبی، کیومرث و همکاران (1390)، ارزیابی اثرات طرح­های توسعة شهری بر ساختارشکنی و ارتقای کیفی فضای شهر کهن ایرانی، فصلنامه شهر ایرانی - اسلامی، شماره 4، تابستان؛
 - زارعی، یاسر (1388)، نقدی بر طرح هادی روستایی، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 127، پاییز؛
-  زرافشانی، کیومرث (1389)، ارزشیابی کیفی اجرای طرح هادی در روستای کرناچی شهرستان کرمانشاه ـ کاربرد نظریه بنیانی، فصلنامه پژوهش­های روستایی، شماره 3، پاییز.
-  سرتیپی پور، محسن (1382)، ارزیابی تهیه طرح هادی روستایی (طرح پژوهشی)، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.
-  سعیدی، عباس (1391)، پویش ساختاری - کارکردی: رویکردی دیل در برنامهریزی فضایی، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال اول، شماره 1، پاییز؛
-  سعیدی، عباس (1390)، پویش ساختاری - کارکردی رویکردی نظاموار در مطالعات مکانی - فضایی، جغرافیا (فصلنامه علمی - پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، سال نهم، شماره 29، پاییز؛
 - سعیدی، عباس (1383)، نگاهی به فراز و فرود طرح­های هادی روستایی، مجله دهیاری­ها، شماره 10، آبان.
-  سعیدی، عباس (1382)، شالودههای مکانیابی و استقرار روستاهای جدید، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران؛
-  عبدی دانشپور، زهره (1387)، درآمدی بر نظریه­های برنامه­ریزی با تاکید ویژه بر برنامه­ریزی با تاکید ویژه بر برنامه­ریزی شهری، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران؛
-  عبدینژاد، همت علی (1386)، طرح هادی روستایی؛ فرصت­ها و چالش­ها، مجله دهیاری­ها، شماره 22؛
-  عزیزی، محمد مهدی و آراسته، مجتبی (1390)، ارزیابی      تحقق­پذیری پیش­بینی­های کاربری اراضی و پیشنهادهای جهات توسعه در طرح جامع شهر لار، مجله مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، شماره 11، زمستان؛
 - عظیمی، نورالدین و جمشیدیان مجاور، مجید (1384)، بررسی اثرات کالبدی اجرای طرح­های هادی روستایی: مطالعه موردی غرب گیلان، نشریه هنرهای زیبا، شماره22؛
 - غلامرضایی، محمدعلی (1382)، ارزشیابی عملکرد طرح هادی در روستاهای استان لرستا ن، پایان­نامه کارشناسی ارشد توسعه روستایی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی کرمانشاه؛
 - فصیحی، امان­الله (1389)، بررسی کارآمدی نظریه کارکرد گرایی، مجله فرهنگی احتماعی، سال اول، شماره دوم، بهار؛
 - قهاری، حسین (1386)، طرح هادی روستایی و دشواری­های مداخله برای توسعه، مجله دهیاری­ها، شماره 22؛
 - محمدزاده، رحمت (1386)، بررسی اثرات زیست محیطی توسعه فیزیکی شهرها - با تأکید بر شهرهای تهران و تبریز، مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای، شماره نهم؛
 
- Baier, M. 1993. Village Level Development and Land Use Planning, Part 2: Aberdare Workshop Report, Aberdare, Kenya, 15. 2. -17. 2. 1993. Eschborn: GTZ, OE 425.
 
- FAO. 1993. Guidelines for Land Use Planning. FAO Development Series, No. 1. Rome: FAO. 96 pages.
- Kwakernaak, C. (Hrsg. ) 1995. Integrated Approach to Planning and Management of Land: perationalization of Chapter 10 of UNCED’s Agenda 21. SC-DLO Report 107. Wageningen: DLO Winand Staring Centre. 102 pages.