با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 کارشناسیارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

10.30473/psp.2024.71107.2726

چکیده

کیفیت محیط یکی از عوامل مهم در آرامش روانی و استرس شهروندان است. براین‏اساس مطالعه حاضر تلاش دارد استرس تجربه شده در فضای شهر را برحسب ویژگی‌های اکتسابی وغیراکتسابی شهروندان در منطقه۱۰شهرمشهد مورد سنجش قراردهد و همچنین نشان دهد آیا سابقه سکونت در محیط می‏تواند سبب انعطاف‏پذیری فرد در مواجهه با عناصر استرس‏زا محیط شود؟ مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی است که با بررسی منابع مرتبط و تدوین مدل مفهومی، اقدام به دسته‌بندی عناصر استرس‏زا محیط شهری در سه دسته محیط مسکونی(با۱۶متغیر)، عناصرحرکتی(شامل۱۵متغیر)و کاربری‌های عمده(با۱۴متغیر) شد. حجم نمونه باتوجه به نوع آزمون‌های آماری،250نفر از ساکنین منطقه10تعیین گردید. داده‌های جمع آوری‏شده پس از کدگذاری و ورود به نرم‌افزارSpss، با بهره‌گیری از روش‌های آمارتوصیفی و استنباطی نظیر نظیر آزمون‏تی، همبستگی، خط ترند و ضریبR2 و همچنین جداول‏متعامد مورد تحلیل قرارگرفت. نتایج نشان دادکه عناصرمحیطی،‏ سطح استرس بیشتری را در بین متاهلان(درمقابل مجردان)، زنان(درمقایسه‏ مردان)، افراد مسن(درمقابل جوانان) و افراد باسوادتر (درمقابل افرادکم سوادتر) به‏همراه داشته‏است. از سوی دیگر بررسی سابقه سکونت نیز نشان داد که باافزایش آن، سطح استرس تجربه شده افراد از محیط شهری کاهش می‏یابد که این موضوع بیشترین اثر را بر افراد مسن و افراد با سطح تحصیلات بالاترداشته است. یافته‌های تکمیلی مشخص کرد که استرس تجربه شده افراد از یک محیط در محیط‌های دیگر نیز انتشار می‌یابد. ازاین‌رو سطح آرامش فرد از محیط مسکونی، می‏تواند نقش مهمی‏در احساس وی از محیط‌های پیرامونی داشته باشد. درنهایت توجه به مقیاس‌های انسانی و تلاش به‌منظور اهمیت دادن به ساختار محله در برنامه‏ریزی‌ها می‏تواند نقش مهمی‏در انعطاف‏پذیری‏ افراد در مواجهه با عناصر استرس‏زا محیطی داشته‏باشد.

کلیدواژه‌ها

Avila- Palencia, L., Panis, L.I., Dons, E, (2018). Gaupp Berghausen R, Gerike., T, Götschi., E, Raser., M. J, Orjuela., & A, Nazelle De., C, B.P.
Azadeh, Seyedreza; Mohammadi, Jamal; Neshat Dost, Hamid Taher (2019), analysis of the relationship between the physical quality of urban environments and the perceived stress of citizens, the study sample: Isfahan metropolis. Journal of urban studies, 10 (37), pp 99-112. (in Persian)
Azimi, Elmira; Sattarzadeh, Dariush; Belilan, Lida; Abdulzadeh Taraf, Akbar; Faramarizi Asal, Mehsa (2019), evaluating the impact of physical-environmental factors of public spaces on the mental health of citizens (case study: Ardabil city). Geographical Sciences Applied Research, 20 (59), pp 307-319. (in Persian)
Baum, A., Paulus, P. B. (1987). Crowding. In D. Stokols & I. Altman (Eds), Handbook of Environmental Psychology., New York: Wiley, 534-570
Cohen, s., kamarck.T. mermelstein R (1983). "A global measure of perceived stress". journal of health and social behavior ,24 .385-396.
Corraliza, J.A., Collado, S., & Bethelmy, L. (2011). Effects of nearby nature on urban children’s stress. Asian Journal of Environment-Behaviour Studies, 2(4), 27-38.
Hazrati, S., Qurbani Param, A., Mousavi, A. (1400), investigating the impact of urban public space on social health dimensions. (Study case: Kerman city). Urban Future Research Quarterly
Khodayari Fard, Mohammad; Parand, Akram (1391), stress and coping methods. Tehran: University of Tehran (in Persian)
Kim, T, F; Gary, W, E (2018). The Built Environment and Mental Health. Journal of Urban Health. 80(4):536-55.
Knoll, M., Neuheuser, K., Cleff, T., & Rudolph-Cleff, A. (2018). A tool predicts perceved urban stressin open public spaces. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Sciece ,797-813.
Lazarus. R. S. (1983). "The costs and benefits of denial". Ins. Bersnitz (Ed). Denial of stress Newyork: international universities press. newyork: international universities press.
Mahshid, Azin; Javan Faruzandeh, Ali (2012), investigating the impact of stress factors in urban streets on the behavior of users, case study: Modares Street, Kermanshah. National Conference on Humanist Architecture and Urbanism (Islamic Azad University of Qazvin). Qazvin: Qazvin Islamic Azad University. (in Persian)
Mirgholami, Morteza; Qara Baglo, Mino; Nouzmani, Noushin (2016), evaluation of the impact of social and physical aspects of the neighborhood environment on the mental health and sense of well-being of the residents (case study of Rushdieh neighborhood of Tabriz). Fine Arts-Architecture and Urban Planning, 22 (2), pp. 63-74 (in Persian)
Moorea, T. H. M., Kesten, J. M., López-López, J.A., Ijaza, S., McAleenan, A., Richardsa, A., Grayd, S., Savovića, J., & Audreyet al, S. (2018). The effects of changes to the built environment on the mental health and well-being of adults: Systematic review. Health and Place, 53, 237-257.
Muwaidi, Mohammad; Alinejad, Manuchehr; Nawabi, Hossein (2012), investigating the role of urban landscape components in improving the level of feeling of security in urban public spaces (case study, Evin neighborhood of Tehran). Journal of Social Security Studies,35, pp: 159-191 (in Persian)
Ostad Taghizadeh, Abbas (2013), Peaceful city, stress-free city. Tehran: Tisa Publications. (in Persian)
Pourahmad, Ahmad; Farhadi, Ibrahim; Qurbani, Ramin; Darudinia, Abbas (2017), the effect of urban visions on the mental health of citizens (case study: districts 2 and 9 of Tehran). Shahr Padayar Journal 1 (3), pp. 17-33 (in Persian)
Rasouli, Sara; Rahim Dokht Khorram, Samira (2008), creating a desirable urban landscape on footpaths, Armanshahr Magazine, 2 (3), pp. 103-112. (in Persian)
Rifat Jah, Maryam; Sharahpour, Mahmoud; Laden, (2013), Security and Gender in Urban Spaces: A Qualitative Study of Women's Right to the City. Journal of Social Security
Studies, 37, pp. 129-137. (in Persian)
Rishi, P., Khuntia, G. (2012). Urban environmental stress and behavioral adaptation in Bhopal City of India. Urban Studies Research, 2012, 1-10.
Saberifar, Rostam (2016), investigating the relationship between the amount of benefit from urban welfare spaces and the mental health of citizens. Health Research Journal, 3(2), pp 89-94. (in Persian)
Safarinia, Majid (2014), An introduction to urban psychology. Tehran: Tisa Publications. (in Persian)
Selye, H. (1976). Stress in Health and Disease. Reading (Mass): Butterworths
Tao, Y., Yang, J., Chai, Y. (2019). The anatomy of health-supportive neighborhoods: A multilevel analysis of built environment, perceived disorder, social interaction and mental health in Beijing. International Journal of Environ Res Public Health. 17(1).
Triguero-Mas, M, Donaire Gonzalez, D Seto, F. Valentin- Turigas, G., Masteson, D., &van den Berg, M (2017). Natural oudoor enviroments and mental health: Stress a possible mechansim. Enviromental research,159-629-638.
Whiteford, H.A., Ferrari, A.J., Degenhardt, L., Feigin, V., & Vos, T. (2015). The global burden of mental, neurological and substance use disorders: an analysis from the Global burden of disease study 2010. PLoS One, 10(2).
Wood, L; Hooper, P; Foster, S; Bull, F; (2017). Public green spaces and positive mental health – investigating the relationship between access, quantity and types of parks and mental wellbeing. Health & Place 48, 63–71.
World Health Organization (2012).
www.mohammad-eftekhr.blogfa
Zarei, Majid; Naghizadeh, Mona (2012), renovation of an urban space with the approach of creating peace in the space (case study: Lalezar St., Tehran). Conference: National conference on urban planning and architecture over time. Tehran. (in Persian)