با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه ای، تهران، ایران

2 دکتری پژوهش هنر

10.30473/psp.2023.65921.2637

چکیده

عوامل بصری در نورپردازی منظر شبانه می­توانند مفاهیم فرهنگی و هویتی را در قالب نشانه­هایی منتقل کنند. این نشانه­های بصری را می­توان «نشان­های فرهنگی» در منظر شبانه نامید. «اصول و قواعد زیبایی­شناسی بومی هر شهر به­عنوان هویت فرهنگی در قالب یک ابزار، می­تواند مدل و چارچوبی برای هویت بخشی به شهر از طریق نورپردازی منظر شبانه باشد». هدف این تحقیق، دستیابی به مدلی در زیبایی­شناسی‌ منظر شبانه‌ شهری است که بر هویت فرهنگی تأکید دارد. این تحقیق را می­توان در زمرۀ پژوهش­های توسعه­ای و کاربردی دانست که با روش کیفی و توصیفی انجام شده است. متغیرهای مورد نظر این پژوهش کیفی بوده و از طریق استدلال ارتباط بین آن­ها سنجیده می­شود و نمونه­های منظر شبانه شهرهای لیون، سیدنی، روتردام و هلسینکی مورد بررسی قرار گرفته­ است. در تمام نمونه­ها، بعدی از فرهنگ در منظر شبانه مورد تأکید قرارگرفته است. یافته­های تحقیق نشان داد که توجه به ابعاد فرهنگی منظر شبانه در کنار توجه به ابعاد زیبایی بصری، راز بهبود موفقیت این نمونه­ها هستند. نشان فرهنگی، ابزار تسهیل کننده اعمال زیبایی ذهنی است که از طریق نمودهای عینی زیبایی­شناسی منظر شبانه امکان ظهور خواهد داشت. نتایج تحقیق نشان داد که منظر هویتمند حاصل تجمیع عوامل ذهنی و عینی است و اگر زیبایی­شناسی عوامل عینی منظر شبانه براساس عصاره زیبایی­شناسی فرهنگی طراحی و نورپردازی شود، حس هویتمندی در منظر شبانه استمرار می­باید.

کلیدواژه‌ها

آتشین­بار، محمد (1388). تداوم هویت در منظر شهری. مجله باغ نظر، 6(12)، 45-56.
آشی­هارا، یوشی. نوبا (1390). زیبایی شناسی منظر شهر. ترجمه: فرح حبیب، تهران: جاوید نو.
بل، سیمون (1386). عناصر طراحی بصری معماری منظر. ترجمه: محمد احمدی نژاد، اصفهان: نشر خاک.
بوآ، بی (1375). زیبایی نور. ترجمه: پرویز قوامی، تهران: سروش.
تیموری، محمود (1387). مفهوم منظر شهری، مجله منظر، 1(4)، 11-19.
جمشیدیان، محمد (1391). بازآفرینی چهره یک خیابان؛ احیای خیابان «آچه» با نورپردازی شکسته. مجله  منظر، 4(21)، 55-52.
حاجی­قاسمی، فرزانه و ضامنی، سمانه (1391). عملکرد یا فرهنگ؟ دو رویکرد متفاوت در خلق منظر شبانه. مجله منظر، 4(21)، 71-68.
حبیبی، مهسا و نورمحمدبیک، شاه‌گل (1391). تابش هویت؛ نورپردازی میدان تئاتر در شهر روتردام. مجله منظر، 4(21)، 67-64.
حجت، مهدی (1386). نورپردازی شهری در فرهنگ ایرانی، مجموعه مقالات همایش و نمایشگاه بین المللی روشنایی شهری، ایران، تهران، شرکت همایش برنا. 
دوسوسور، فردیناند (2012). درس زبان شناسی عمومی. ترجمه: کورش صفوی، تهران: انتشارات هرمس.
دینی، کیت (1391). یادسازی شهری، نظریه ها و موارد. ترجمه: محمدرضا رستمی، تهران: سازمان زیباسازی شهرداری تهران.
رالف، ادوارد، (1383). مکان و بی­مکانی. ترجمه: محمدرضا نقسان محمدی، تهران، آرمانشهر.
سانتن، کریستانان (1394). نورپردازی نواحی شهری. ترجمه: پریسا مقصود، کاوه احمدیان، تهران: هنر و معماری قرن.
طاهباز، منصوره و موسوی، فاطمه (1387). طرح جامع روشنایی و روشنایی شهری؛ روش­ها، رویکردها و نمونه­ها، اولین همایش و نمایشگاه تخصصی روشنایی شهری، ایران.
فریدون­زاده، حسن، کشاورز، گلناز و یاری، فهیمه (1398). زیبایی‌شناسی منظر فرهنگی شهر در مختصات جغرافیا و قومیت (نمونه موردی: قوم بلوچ).  برنامه ریزی توسعه کالبدی، 6 (2)، 78-67.
فکوهی، ناصر (1383). انسان شناسی فرهنگ. تهران: نشر نی.
گات، بریس. مک آیور لویس، مک (1384). دانش­نامه زیبایی­شناسی. ترجمه: منوچهر صانعی دره‌بیدی، امیرعلی نجومیان، شیده احمدزاده، بابک محقق، مسعود قاسمیان، فرهاد ساسانی، تهران: فرهنگستان هنر.
لینچ، کوین(1390). سیمای شهر. ترجمه: منوچهر مزینی، تهران: دانشگاه تهران.
مامفورد، لوئیس (1385). فرهنگ شهرها. ترجمه: عارف اقوامی، وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
کشاورز، گلناز (1398). زیبایی­شناسی منظر شبانه بر اساس نمادهای فرهنگی (مطالعه موردی منطقه آزاد چابهار)، پایان‌نامه دکتری پژوهش هنر؛ پژوهشکده هنر، معماری و شهرسازی نظر، تهران.
ماهان، امین و منصوری، سیدامیر (1396). توسعه مدل ارزیابی منظر (با مروری بر روش ها و رویکردهای فعلی ارزیابی منظر.  مجله باغ نظر، 4(56)، 33-42.
منشی‌زاده، آرزو (1391). انسان، شب، شهر؛ مروری بر جشن نور لیون. مجله  منظر، 4(21)، 47-44.
منصوری، سیدامیر (1388). درآمد/ منظر شهری، روایت جامع
شهر. مجله منظر، 4(20)، 12-32.
منصوری، سیدامیر (1390). منظر شهری چیست؟ .مجله منظر، 2 (9)، 3-6.
نوربرگ، شولتز (1380). فلسفه فضای معماری. ترجمه: ابوالقاسم
سیدصدر، تهران: بیلبانی.
ون آگتن، بی (1387). فضاهای فراموش شده، نورپردازی برای تاکید بر هویت فرهنگی. ترجمه: محمدرضا نقصان محمدی، تهران: انتشارات سازمان زیباسازی شهر تهران.
Carlson, A. (2000). Aesthetic. The envitonment, London and New Yourk, Routledge Development. Tehran, Urban Planning and Architecture Study and Research Center.
Eraydin, Z. (2007). Building a legible city: how far planning is successful in Ankara, a theses submitted for degree of science, Urban design, city and reginal planning of middle east technical university, Ankara.
Gonzàlez, E. H. (2016), Branded City by Night in the World Heritage Cities: The Case of Lyon, PhD research, French Institute of Urban Planning, Université Paris 8.
Hong, O. S. (2007). Design Basic to Quality Urban Lighting Masterplan, A Thesis of Master of Art (Architecture), Department of Architecture, School of Design and Environment National University of Singapore, Singapore.
Jackson, O. (1994), Maps of meaning: an introduction to cultural geograghy. London: Rutledge.
Junagade, Nikita (2016). Smart city lighting, perspectives and challenges, Bassano del Grappa:  LUCI Association
Norton, W (2000). cultural geograghy, Themes, concepts, analyses. Don Mills, Ont, Oxford University Press, London.
Varming, S. (2015), Sydney Lights Public Domain Design Codes. Sydney: City Design.
URL:
City of Helsinki (09.10.2020). Retrieved on (9 feb, 2021) from https://www.hel.fi/ uutiset/en/kaupunginkanslia/open-door-events-at-oil-silo-468-to-be-replaced-with-a-new-sound-and-light-installation