با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه علم و صنعت ایران

2 دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

3 استاد مدعو، دانشگاه آراد اسلامی، واحد شیراز، ایران.

10.30473/psp.2023.67098.2650

چکیده

 
توجه به تغییر نیازها و خواسته‌های کاربران در واحدهای مسکونی امری ضروریست. امکان انطباق فضا با شرایط جدید، وابسته به میزان انعطاف‌پذیری که می‌تواند در جهت پایداری زیست‌محیطی موثر باشد. بالاترین میزان انعطاف‌پذیری فضاهای داخلی زمانی تأمین می‌شود که از نور و انرژی تابشی لازم برخوردار باشند و مصرف انرژی آن‌ها تا حد آسایش حرارتی کاهش یابد. در راستای این استدلال ساختمان‌های انعطاف‌پذیر در پلان عمق کمی (بین 13-9 متر) دارند. به نظر می‌رسد یکی از راهکارهای تأمین انرژی تابشی لازم و برقراری آسایش حرارتی در آپارتمان‌های مسکونی استفاده از حیاط است. با توجه به اینکه مؤلفه توسعه یکی از مناسب‌ترین روش‌های استقرار انعطاف‌پذیری در مسکن است، گسترش فضای داخلی آپارتمان در حیاط به عنوان الگوی مسکن انعطاف‌پذیر پیشنهاد می­شود. بنابراین در پژوهش حاضر برای تأمین الگوی توسعه‌پذیر که به طور همزمان ارتقای مؤلفه‌های زیست‌محیطی را نیز به همراه داشته باشد، موقعیت و جهت‌گیری حیاط واحد‌های آپارتمانی شهر همدان در اقلیم سرد تعیین شد. بدین منظور در الگوهای واحد توسعه‌پذیر، ابتدا جهت‌گیری مطلوب ساختمان و سپس موقعیت مناسب حیاط در واحدهای آپارتمانی به­وسیله نرم‌افزار انرژی پلاس شبیه‌سازی شده است. نتیجه به شکل ارائه‌ بهترین الگوی توسعه‌پذیر، دارای جهت و موقعیت بهینه حیاط، قبل و بعد از توسعه مقایسه شد و همراه با 15 درصد افزایش زیربنا، 57 درصد کاهش مساحت حیاط و حدود 5 درصد کاهش سرانه مصرف انرژی توام با 6 درصد کاهش سرانه آسایش حرارتی به­دست آمد. بنابراین توسعه‌پذیری در الگوی ارائه شده با افزایش بهره‌وری اقلیمی همراه بوده است.

کلیدواژه‌ها

برزگر، زهرا و حیدری، شاهین (1392). بررسی تأثیر تابش دریافتی خورشید در بدنه‌های ساختمان بر مصرف انرژی بخش خانگی، نمونه‌موردی جهت‌گیری جنوب غربی و جنوب شرقی در شهر شیراز. هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، 18 (1)، 45-56.
بنتلی، ای‌یان و بهزادفر، مصطفی (1397). محیط‌های پاسخده: کتابی راهنما برای طراحان. چاپ چهاردهم، تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
جمشیدی، مژگان و جواهریان، مهرداد (1393). نقش فضاهای باز- نیمه‌باز خصوصی در ارتقا کیفیت واحدهای مسکونی. کنفرانس سراسری توسعه محوری مهندسی عمران، معماری، برق و مکانیک ایران، گرگان.
جهان‌بخش، حیدر و قنبرپور، مریم (1398). حیاط در بلند مرتبه های مسکونی. چاپ اول، قزوین: انتشارات جهاد دانشگاهی.
حیدری، شاهین (1388). دمای آسایش حرارتی مردم شهر تهران. هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، 38، 5-14
دهناد، نازنین، کریمی، باقر و مهدی نژاد، جمال الدین (1400). تبیین تأثیر ارتفاع و فرم گونه‌های مسکونی مبتنی بر ایجاد آسایش حرارتی فضاهای باز جمعی (نمونۀ مورد مطالعه: مجتمعهای مسکونی شهر شیراز). جغرافیا و توسعة فضای شهری، 8 (2)، 197-217 .
راپاپورت، ایمس ( 1382 ). خاستگاه های فرهنگ معماری. ترجمه صدف آل رسول و بانک افرا، تهران: فصلنامه فرهنگستان هنر.
رضایی، محمود و نوروزیان‌ملکی، سعید (1388). تغییرات عملکردی و کالبدی حیاط در معماری مسکونی معاصر شهر تهران. آبادی، 64 ، 130-133.
زارعی، محمد ابراهیم، حاتمی مجد، فائزه و محمدیان منصور، صاحب (1397). خانه‌های قدیمی همدان (جلد ۱)، دانشنامه استان همدان ( چاپ اول)، تهران: نشر طلایی (ناشر فرهنگ‌نامه های طلایی).
غفوریان، میترا (1397). شناسایی گونه‌های انعطاف‌پذیری در طراحی مسکن آپارتمانی ایران. معماری و شهرسازی ایران، 9 (15)، 63- 73.
غفوریان، میترا و آقایی، سپیده (1395). بازشناسى و اولویت‌بندى معیارهاى انعطاف‌پذیرى در طراحى مسکن آپارتمانى ایران. صفه، 26 (74)، 64-41.
غفوریان، میترا، آقایی، سپیده و آخوند، نفیسه (1400). ارزیابی میزان توسعه و تفکیک در انعطاف‌پذیری فضای داخلی مسکن آپارتمانی و واحدهای مسکونی مجاور. صفه، 31 (92)، 51-33.
فیضی، محسن، سعیدی، مهدی، رفیعی، مرجان و صارمی، حمیدرضا (1396)، بررسی و تحلیل اثرات اقلیمی بر مسکن شهری با تأکید بر بهینه‌سازی مصرف انرژی. معماری سبز، 3 (8). 14-1.
قبادیان، وحید (1393). بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران (چاپ نهم)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
Ascione, F., Bianco, N., Mauro, G. M., & Napolitano, D. F. (2021). Knowledge and energy retrofitting of neighborhoods and districts. A comprehensive approach coupling geographical information systems, building simulations and optimization engines. Energy Conversion and Management, 230, 113786.
ANSI/ASHRAE Standard 55R .(2017). Thermal Environmental Conditions for Human Occupancy. American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers Inc.: Atlanta.
Barzegar, Z., & Heidari, S. (2014). Investigating the relation between built area, occupant number and energy consumption in first modern residential buildings (Case study: 1970s houses in the semi-arid climate of Shiraz, Iran). Desert, 19(2), 121-130.
Najafi, N., Movahed, K, Barzegar, Z., & Samani, S. (2019). The Effect of Ventilation by Window Opening on Stress, Anxiety, and Depression of Female High School Students. International Journal of School Health, 6(2), 1-5. Casini, M. (2022). Construction 4.0: Advanced Technology, Tools and Materials for the Digital Transformation of the Construction Industry, In Woodhead Publishing Series in Civil and Structural Engineering.
Groák, S. (1992). The Idea Of Building: Thought And Action In The Design And Production Of Buildings. London: E&FN Spon: An.
John Habraken, N. (2008). Design for flexibility. Building Research & Information, 36(3), 290-296.
Han, J., Li, X., Li, B., Yang, W., Yin, W., Peng, Y., & Feng, T. (2023). Research on the influence of courtyard space layout on building microclimate and its optimal design. Energy and Buildings, 289, 113035.
Lapisa, R. (2019). The effect of building geometric shape and orientation on its energy performance in various climate regions. GEOMATE Journal, 16(53), 113-119.
O'Brien, D., & Carrasco, S. (2021). Contested incrementalism: Elemental's Quinta Monroy settlement fifteen years on. Frontiers of Architectural Research, 10(2), 263-273.
Pugh, G., Clarke, L., Marlay, R., Kyle, P., Wise, M., McJeon, H., & Chan, G. (2011). Energy R&D portfolio analysis based on climate change mitigation. Energy Economics, 33(4), 634-643.
Rabeneck, A., Sheppard, D., & Town, P. (1974). Housing: Flexibility/Adaptability? Architectural Design , 44, 76-90.
Rupp, R. F., Vásquez, N. G., & Lamberts, R. (2015). A review of human thermal comfort in the built environment. Energy and buildings, 105, 178-205.
Schneider, T., & Till, J. (2005). Flexible housing: opportunities and limits. Arq: Architectural Research Quarterly, 9(2), 157-166.
Swan, L. G., & Ugursal, V. I. (2009). Modeling of end-use energy consumption in the residential sector: A review of modeling techniques. Renewable and sustainable energy reviews, 13(8), 1819-1835.
Tabadkani, A., Aghasizadeh, S., Banihashemi, S., & Hajirasouli, A. (2022). Courtyard design impact on indoor thermal comfort and utility costs for residential households: Comparative analysis and deep-learning predictive model. Frontiers of Architectural Research, 11(5), 963-980.
Umbark, M. A., Alghoul, S. K., & Dekam, E. I. (2020). Energy consumption in residential buildings: Comparison
between three different building styles. Sustainable Development Research,  2(1): 1-8
Witte, M. J., Henninger, R. H., Glazer, J., & Crawley, D. B. (2001). Testing and validation of a new building energy simulation program. Proceedings, Building Simulation, International Building Performance Simulation Association (IBSPA), Rio de Janeiro, Brazil.
Zhu, D., Hong, T., Yan, D., & Wang, C. (2012). Comparison of building energy modeling programs: building loads (No. LBNL-6034E). Lawrence Berkeley National Lab.(LBNL), Berkeley, CA (United States).