برنامه ریزی توسعه کالبدی

با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

تحلیل تحولات ساختاری ـ کارکردی روستاهای در حال گذار شهرستان ایوان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‎ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی

2 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه خوارزمی

3 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه خوارزمی

چکیده

سکونتگاه­های­ روستایی به عنوان نظام‎های مکانی ـ فضایی، همواره تحت تأثیر نیروها و عوامل درونی و بیرونی دچار تحولاتی در ساختارها و کارکردهای خود شده­اند. در این میان روستاهای در حال گذار به دلیل برخورداری از ویژگی‎های خود که نه روستا و نه شهر قلمداد می‎شوند، پویاتر بوده و تحولات بیشتری نسبت به سایر سکونتگاه‎های روستایی را تجربه می‎کنند. بنابراین، پژوهش حاضر در پی شناسایی عوامل موثر بر تحولات سکونتگاه‎های روستایی در حال گذار شهرستان ایوان (در استان ایلام، ایران) صورت گرفته است. این پژوهش از حیث هدف، ­کاربردی و از حیث ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی همچنین جمع‌آوری اطلاعات به دو روش اسنادی و میدانی بوده است. در روش اسنادی، اطلاعات و داده‎های آماری سکونتگاه‎های منطقه مورد مطالعه، پیشینه موضوع و مبانی نظری مرتبط گردآوری و مطالعه شد. در روش میدانی، داده ها و اطلاعات دست اول با بکارگیری پرسشنامه‎های دهیار، شورا (تعداد 11 پرسشنامه) و ساکنین نقاط روستایی (تعداد 184 پرسشنامه) در حال گذار به دست آمده است. حجم جامعه آماری پژوهش 55 روستای دارای سکنه با مجموع 16281 نفر جمعیت و 3848 خانوار در شهرستان ایوان است. 11 روستای دارای سکنه با استفاده از چهار شاخص جمعیت، مرکزیت، فاصله تا مرکز شهرستان و تعداد نهادهای دولتی و غیردولتی با استفاده از فن‌های AHP (جهت وزن دهی به شاخص‌های مذکور از طریق کارشناسان این حوزه) و TOPSIS (جهت وزن دهی به روستاهای نمونه بر مبنای شاخص‌های فوق‌الذکر) به‌عنوان روستاهای در حال گذار و نمونه انتخاب شده است. تحلیل داده‎ها با بکارگیری آزمون T تک نمونه‎ای صورت گرفته است. یافته­های پژوهش ­نشان می‎دهد که مؤلفه کالبدی با میانگین واقعی 99/2 در رتبه نخست، مؤلفه اقتصادی با میانگین واقعی 88/2 در رتبه دوم و مؤلفه فضایی با مقدار میانگین واقعی 74/2 در رتبه سوم قرار گرفته است؛ بدین معنی که به ترتیب ابعاد کالبدی، اقتصادی و فضایی به عنوان عوامل بیرونی و درونی بیشترین تأثیرات را در تحولات روستاهای در حال گذار شهرستان ایوان داشته‎اند.

کلیدواژه‌ها

مراجع
 ضیاء توانا، سیدحسن(1368). نگاهی کوتاه به روستا و مکانیزم تحول آن در ایران. فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، 1 (24)، 11-4.
 سعیدی، عباس (1377). مبانی جغرافیای روستایی. تهران: انتشارات سمت.
 سعیدی، عباس(1390). مفاهیم بنیادین در برنامه‎ریزی کالبدی - فضای(بخش نخست). برنامه‎ریزی کالبدی-  فضایی، 1(1)، 26 - 9.
 سعیدی، عباس (1390). پویش ساختاری- کارکردی رویکردی نظام‎وار در مطالعات مکانی-فضایی. فصلنامه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، 9 (29)، 7-16.
 سعیدی، عباس (1391). پویش ساختاری - کارکردی: رویکردی بدیل در برنامه‎ریزی فضایی. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 1(1)، 1-18.
سعیدی، عباس (1392). مفاهیم بنیادین در برنامه‌ریزی کالبدی-  فضایی (بخش دوم). برنامه‎ریزی کالبدی-  فضایی، 1 (3)، 24-11.
 سعیدی، عباس (1393). توسعه پایدار: شالوده‎ها و الزامات.جغرافیا و توسعه، قطب علمی توسعه پایدار دانشگاه شهید بهشتی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 91-61.
 سعیدی، عباس (1393) .پیوستگی توسعة روستا ـ شهری در قالب منظومه‎های روستایی در راستای توسعه متوازن و منطقه‎ای،.همایش ملی توسعه پایدار و متوازن منطقه‎ای وزارت کشور، تهران.
 سعیدی، عباس (1393). جایگاه منظومه های روستایی در برنامه ریزی توسعة پایدار کالبدی ـ فضایی. همایش برنامه ریزی کالبدی فضایی توسعة پایدار روستایی، اردبیل.
 سعیدی، عباس و حسینی حاصل، صدیقه (1388). شالوده مکان‎یابی و استقرار روستاهای جدی، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (معاونت عمران روستایی)، تهران.
 سعیدی، عباس و دیگران (1387). دانشنامه مدیریت شهری و روستایی. تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
 سعیدی، عباس، رحمانی فضلی، عبدالرضا، عزیزپور، فرهاد  و محبی، علی اکبر  (1392). مسکن و پیوستگی ساختاری ـ کارکردی: بحثی در نظاموارگی فضای روستایی (مورد: روستاهای بخش راز و جرگلان شهرستان بجنورد.فصلنامه انجمن جغرافیایی ایران، 11 (39)، 32 -7.
 سیف‌الدینی، فرانک  (1379). گسترش حومه‌ای شهرها. نشریه پژوهش‎های جغرافیایی، 5 (18)، 212-200.
 شادی‎طلب، ژاله، ایمانی جاجرمی، حسین و بیات، مجتبی (1390). تحلیل جامعه­شناختی از ویژگی­های روستاهای در حال گذار در منطقه کلان‌شهری تهران. مجله بررسی مسائل اجتماعی ایران، 2(5 و 6)، 40 -22.
 گلی، علی، عسگری، علی و رکن­الدین‌افتخاری، عبدالرضا (1383). تبیین الگوی فضایی روستاهای در حال گذار با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی: منطقه شمال غرب ایران. فصلنامه مدرس علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، 8 (4)، 174 -147. 
 گلی، علی و عسگری، علی (1385). کاربرد منطق فازی در تبدیل روستا به شهر، نمونه موردی: استان تهران. فصلنامه مدرس علوم انسانی، 10(2)، 159 -139. 
 مرکز آمار ایران، فرهنگ آبادی‎های کشور (1385). شهرستان ایوان، تهران.
 مرکز آمار ایران، فرهنگ آبادی‎های کشور (1390). شهرستان ایوان، تهران.
Adell, Germán. 1999. Theories and Models of the Peri-Urban Interface: A Changing Conceptual Landscape. London. Retrieved June 8, 2014
Dickinson, Robert E. 2013. City & Region Ils 169. London: Routledge.
Iaquinta, David L., and Axel W. Drescher. 2000. “Defining the Peri-Urban: Rural-Urban Linkages and -Institutional Connections.” Land Reform, Land Settlement and Cooperatives 2:8–26.
Karimzadeh, Furugh, Samaneh Khosravani, and Peyman Zadehbagheri. 2011. “Pathology of Urban-Rural Interfaces Role in Urban Growth Management.” 6:699–706.
McGregor, Duncan, David Simon, and Donald Thompson, eds. 2005. The
 Peri-Urban Interface: Approaches to Sustainable Natural and Human Resource Use. London: Sterling, VA : Earthscan.
Meeus, Steven J., and Hubert Gulinck. 2008. “Semi-Urban Areas in Landscape Research: A Review.” Living Reviews in Landscape Research 2(3):1–45.
Shrestha, Namrata, and Tenley M. Conway. 2011. “Delineating an Exurban Development Footprint Using SPOT Imagery and Ancillary Data.” Applied Geography 31(1):171–80. Retrieved June 7, 2014
Yadav, Chiranji Singh. 1987. Perspectives in Urban Geography: Rural-Urban Fringe (Volume-9). new delhi: Concept Publishing Company.
برنامه ریزی توسعه کالبدی
دوره 6، شماره 4 - شماره پیاپی 16
اسفند 1398
صفحه 27-41
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار