با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار برنامهریزی شهری، دانشگاه هنر اصفهان

2 استادیار برنامهریزی شهری، دانشگاه ایلام

چکیده

کاهش آسیب پذیری کاربری های شهری با بهره گیری از رویکردهای جدید مدیریت بحران از قبیل پدافند غیرعامل می تواند در ایجاد محیطی ایمن در شهرها و کاهش میزان خسارت مؤثر واقع شود که امروزه یکی از مهم ترین اهدافی ست که  برنامه ریزان و مدیران شهری درصدد اجرای آن می باشند. این پژوهش با هدف بررسی آسیب پذیری شهر همدان از منظر پدافند غیرعامل انجام گرفته است که از حیث هدف، کاربردی و از حیث ماهیت، توصیفی- تحلیلی است. در چارچوب پدافند غیرعامل 9 کاربری اراضی اصلی و 23 کاربری اراضی فرعی در محیط نرم افزار Super Decisions مقایسه و امتیاز گذاری شده اند. پس از ارزیابی معیارها و زیرمعیارها، فاصله از معیارها که دوری و نزدیکی به آنها و یا تراکم و پراکندگی از آنها مهم بوده در محیط نرم افزار Arc GIS برآورد شده و پس از طی فرایندهای مذکور، شهر شهرهمدان از نظر میزان آسیب پذیری در 5 طبقه (آسیب پذیری خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم ) از هم طبقه بندی شده است. از مهمترین عوامل خطر ساز شهر همدان، تراکم جمعیت بالا در برخی محلات اطراف رینگ اول شهر همدان، تراکم ساخت و ساز در محلات اطراف میدان سپاه، خضر و خیابان های اطراف خیابان رجایی، ریزدانگی واحد های مسکونی و عدم وجود فضاهای باز و سبز در محلات قدیمی شهر همدان و تراکم و تمرکز ساختمان های اداری در چند نقطه از شهر می باشد.

کلیدواژه‌ها

پاریزی میمندی، صدیقه و کاظمی­نیا، عبدالرضا (1393). پهنه­بندی آسیب­پذیری شهر کرمان براساس اصول پدافند غیرعامل. آمایش سرزمین، 7 (1)، 144-119.
پورمحمدی، محمدرضا، ملکی، کیومرث، شفاعی، آرزو، حیدری­فر، محمدرئوف و کرمی، محمدرضا (1394). پدافند غیرعامل و ضرورت ایجاد کاربری های چند منظوره: رویکردی جدید در آینده‌نگری توسعه و امنیت پایدار شهری با تأکید بر زلزله‌خیزی شهر تبریز. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 47 (2)، 231-209.
زنگی­آبادی، علی و اسماعیلیان، زهرا (1391). تحلیل شاخص­های آسیب‌پذیری مساکن شهری در برابر خطر بلایای طبیعی، مطالعه موردی: مساکن شهر اصفهان. جغرافیا و مخاطرات طبیعی، 1 (4)، 129-113.
سرداری، محمدرضا (1388). کاربرد سیستم­های اطلاعات مکانی در تحقق­پذیری اصول پدافند غیر عامل. فصلنامه سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قزوین، 2(27)، 49-47.
صارمی، حمیدرضا و حسینی‌امینی، حسن (1390). حفاظت از تأسیسات و تجهیزات شهری با استفاده بهینه از محیط طبیعی درون شهری با رویکرد پدافند غیرعامل، مطالعه موردی: شهر بروجرد. مدیریت شهری، 3 (6)، 67- 52.
صیامی، قدیر، لطیفی، غلامرضا، تقی­نژاد، کاظم و زاهدی کلاکی‌، ابراهیم (1392). آسیب­شناسی پدافندی ساختار شهری با استفاده از AHP و GIS، مطالعه موردی: گرگان. آمایش جغرافیایی فضا، 3 (10)، 42- 21.
قدیری، محمود، رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا (1392). رابطه ساخت اجتماعی شهرها و میزان آسیب­پذیری در برابر خطر زلزله، مطالعه موردی: محلات کلان شهر تهران. جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، 24 (2)، 174-153.
کامران، حسن و حسینی‌امینی، حسن (1391). کاربرد پدافند غیرعامل در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای مطالعه موردی: شهریار. فضای جغرافیایی، 12 (38)، 215- 237.
محمدی ده‌چشمه، مصطفی و حیدری­نیا، سعید (1394). مدل­سازی مکانی همجواری کاربری­های ویژه از دیدگاه پدافند غیرعامل در کلان شهر اهواز. برنامه­ریزی و آمایش فضا، 19 (2)، 236- 211.
ملکی، کیومرث و برندکام، فرهاد (1391). دفاع و امنیت شهری از منظر پدافند غیرعامل و خلق فضاهای دفاع پذیر بر پایه شهر امن(از گذشته تا به امروز). فصلنامه سپهر، 21 (81)، 103- 91.
موحدی­نیا، جعفر (1386). اصول و مبانی پدافند غیرعامل،  تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
نباتی، عزت­الله (1389). پدافند غیر عامل(اصول و مبانی). تهران: انتشارات مرکز آموزشی و پژوهشی شهید سپهبد صیاد شیرازی.
نورائی، همایون، رضایی، ناصر و عباسپور، رحیم‌علی (1390). ارزیابی و تحلیل مکانی کارآیی شبکه­های ارتباطی محلی پس از زمین لرزه از منظر پدافند غیر عامل. مجله علوم و فناوری­های پدافند غیرعامل، 2 (3)، 160- 151.
Coaffee, J. (2009). Terrorism, Risk and Global city. Second Press, Birmingham University Press, Birmingham.
Col John, W. (2002). A study of Clausewitz Concept of the Military Center of Gravity.
Eckert, N., & Parent, E., & Faug, T., & Naaim, M. (2008). Optimal design under uncertainty of a passive defense structure against snow avalanches: from a general Bayesian framework to a simple analytical model. Natural Hazards and Earth System Sciences, 8 (5), 1067-1081.
Goehhering, A. (2009). Analytical methods to enhance passive urban design. 26th conference in passive and low energy architecture. Quebec City, Canada.
Recchia, F. (2005). Immigration, politics and violence in urban France:between fiction and facts. Journal of Enviromental crisis, 12 (9), 20-42.
Schmidtlein, M. (2011). Modeled earthquake losses and social vulnerability in Charleston, South Carolina. Applied Geography, 31 (1), 269- 281.
Wisner, B., Walker, P., & Beyond Kobe, A. (2005). Feinstein International Famine Center. Proactive Look at the World Conference on Disaster Reduction. 18-22 January Kobe, Japan. A report for the Swiss Department of Humanitarian Aid.