با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار معماری اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 دانشجوی کارشناسی ارشد معماری اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

از آنجایی‌که رفتار انسان تحت تأثیر محیط زندگی‌اش شکل می‌گیرد، افراد در صورت شناخت ناکافی و راه‌کارهای نامناسب در راستای تأمین مسکن با مشکلات پیچیده‌ای روبرو می‌شوند که یکی از این مشکلات کاهش تعاملات اجتماعی در مجموعه‌های مسکونی است. عوامل اجتماعی یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذار بر حیات پذیری مجتمع‌های مسکونی می‌باشد. سؤال این پژوهش عبارت است از اینکه کالبد معماری چگونه در تحقق حیات پذیری اجتماعی مجتمع‌های مسکونی مؤثر است. برای پاسخ به این سؤال سه مجتمع مسکونی آسمان تبریز، شهید چمران و مجتمع امام (ره) به‌عنوان نمونه‌های موردی انتخاب ‌شده‌اند. نوع تحقیق حاضر کمی-کیفی می‌باشد و با روش توصیفی-تحلیلی انجام‌شده است. شیوه گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای- میدانی (مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه) وحجم جامعه آماری پرسشنامه 300 نفر برآورد شده که برای محاسبه حجم نمونه از فرمول کوکران و اطلاعات با نرم‌افزار Spss نسخه 20 تحلیل‌شده است. در این پژوهش به بررسی و تحلیل مؤلفه‌ها و چگونگی رابطه آن‌ها با یکدیگر و تأثیر آن بر حیات پذیری مجتمع‌های مسکونی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از این است که مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و امنیت در حیات پذیری مجتمع‌های مسکونی تأثیر دارند؛ و درنهایت کالبد معماری مجتمع‌های مسکونی در حیات پذیری اجتماعی مؤثر است.

کلیدواژه‌ها

الکساندر، کریستوفر (1979)، معماری و راز جاودانگی (راه بی‌زمان ساختن)، ترجمه: مهرداد قیومی بید هندی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، با مقدمه مهدی حجت ،ویراست دوم
آجیلیان ممتاز، شیوا، مجتبی رفیعیان، عارف آقاصفری (1395)، اصول، ابعاد و متغیرهای رضایتمندی سکونتی در برنامه‌ریزی مسکن مهر (مطالعه موردی: شهرک مهرگان)، فصلنامه علمی و پژوهشی مطالعات شهری، شماره 19، 27-36
بهرام‌پور، عطیه، آتوسا مدیری (1394)، مطالعه رابطه میان رضایتمندی ساکنان از محیط زندگی و میزان حس تعلق آن‌ها در مجتمع مسکونی بلندمرتبه شهرک کوثر تهران، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، شماره20، دوره3، 85-94
بزی، خدارحم، عباس جواهری (1390)، بررسی افتراق مکانی- فضایی محله‌های شهر زابل در برخورداری از
 
شاخص‌های مسکن سالم، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره22، دوره3، 185-202
پوردیهمی، شهرام (1390)، فرهنگ و مسکن، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 134، 3-18
رضایی نور، جلال، احمد حاتمی، علی کاظمی طالش (1396)، ارزیابی کیفیت زندگی در مناطق شهری، نشریه علمی- پژوهشی برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، دوره5، 26-46
سلاورزی زاده، محمد،حجت شیخی، زینب شکاری (1396)، تحلیل و ارزیابی نقص سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار محله ای، مطالعه موردی: شهر ایلام، نشریه علمی- پژوهشی برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، سال سوم، شماره5، 120-133
صادقی، نگین، حسین ذبیحی، سید غلامرضا اسلامی(1394)، مقایسه تطبیقی مکانیابی فضای سوم و نقشه شناختی احساس امنیت در فضای شهری، نمونه موردی شهر اصفهان، فصلنامه علمی –پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، شماره5، دوره2، 93-116
ضرغامی، اسماعیل ( 1389)، اصول پایداری اجتماعی مجتمع‌های مسکونی در شهرهای ایرانی-اسلامی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شماره2، 103-118
عزیزی، محمدمهدی، سیده مرجانه معینی(1389)، تحلیل رابطه بین کیفیت محیطی و تراکم ساختمانی، مطالعه موردی: شهرک گلسار- رشت، نشریه علمی- پژوهشی هنرهای زیبا، شماره45، 5-16
رستگار خالد، امیر، سمیه آران دشتی آرانی، زهرا صادقی آرانی(1392)،  بررسی سرمایه‌ی اجتماعی همسایگی و پیامدهای اصلی مرتبط با آن، مطالعه‌ی موردی: شهر آران و بیدگل، منطقه‌ی آران، فصلنامه‌ مطالعات توسعه‌ اجتماعی-فرهنگی، شماره2، دوره، 177-215
دیکنز، پیتر (1940)، جامعه‌شناسی شهری- جامعه، اجتماع محلی و طبیعت انسانی، ترجمه: حسین بهروان، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول
سامه، رضا(1394)، معماری و کیفیت زندگی انسان در نظام معرفتی اسلام. قزوین: جهاد دانشگاهی قزوین
عبداللهی،داود، رسول ربانی، حمیدرضا وارثی(1392)، رابطه معماری مجتمع‌های مسکونی شهری با سرمایه اجتماعی ساکنین (مطالعه موردی مجتمع‌های شهری اردبیل)، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره31،  105 - 132
عباس زاد، شهاب ، سودا تمری (1391)، بررسی وتحلیل مؤلفه‌های تأثیرگذار بر بهبود کیفیات فضایی پیاده راه‌ها به‌منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی مطالعه موردی، محورهای تربیت و ولیعصر تبریز، مطالعات شهری ، شماره4، 1-10
لطیفی، غلامرضا، حسین خانی، علی خاکساری رفسنجانی(1394)، فضای شهری، حیات اجتماعی( بستری در تحقق تعاملات اجتماعی، تهران، انتشارات نگارستان اندیشه
کامل نیا، حامد (1392)، چارچوبی نوین برای تعامل معماری جمعی در طراحی مجموعه‌های مسکونی معاصر. نقش‌جهان شماره3، دوره2، 63-73
کامیار، غلام رضا (1382)، حقوق شهرسازی. تهران، انتشارات مجد.
عینی فر، علیرضا، آزاده آقا لطیفی(1390)، مفهوم قلمرو در مجموعه‌های مسکونی مطالعه مقایسه‌ای دو مجموعه مسکونی در سطح و در ارتفاع در تهران، نشریه علمی- پژوهشی هنرهای زیبا، شماره 47،17-28
علوی طبری، هدا ( 1394)، اهداف و عوامل موثر در نورپردازی منظر شهری. دو فصلنامه هنرهای کاربردی، شماره18، 59-71
 
 
Caughy, MO, O'Campo PJ (2006), «Neighborhood Poverty, Social Capital, and African American Preschoolers», Americans Journal of Community Psychology, Vol 37,141-151.
Johnson D. L, Ambrose, S. H. Bassett, T. J. Bowen, M. L. Crummy, D. E. Isaacson, J. S. Johnson, D. N. Lamb, P. Saul, M and A. E. Winter-Nelson. (1997). Meanings of environmental terms. Journal of Environmental Quality 26: 581-589.
 
Marans, R.W, Couper, M (2000), measuring the quality of community life: a program for longitudinal and comparative international research, in: Proceedings of the Second International Conference on Quality of Life in Cities, vol. 2. Singapore.
Newman، O (1996), Creating Defensible Space, Institute for Community Design Analysis, U.S.