با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا برنامهریزی روستایی دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشجوی ارشد جغرافیا برنامهریزی روستایی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

ﻃﺮح‏های ﻧﻮﺳﺎزی یکی از ﻣﻬﻢ‏ﺗﺮﻳﻦ اﺑﺰارهای مداخله در ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‏ﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﻲ، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ روﺳﺘﺎ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ارﺗﻘﺎء ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺴﺖ در ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ است‏، که زمینه را برای اراﺋﻪ ﻳﻚ ﺳﺮی ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺴﻬﻴﻞ ارﺗﺒﺎﻃﺎت و جریان زندگی و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‏ﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﻲ و ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در روﺳﺘﺎﻫﺎ فراهم کرده است و سبب حفظ و احیای مجدد زندگی و بهبود کیفیت زندگی در مناطق روستایی شده است. هدف از این پژوهش تحلیل اثرات نوسازی کالبدی بر کیفیت زندگی روستایی در بخش‏ روستاهای طرقبه و شاندیز (شهرستان بینالود) است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از حیث ماهیت کاربردی است. به منظور گردآوری داده‏های از روش‏های کتابخانه‏ای و میدانی بهره گرفته شده است. جامعه آماری این تحقیق  شامل 10 روستا که در آنها نوسازی کالبدی صوت گرفته است و بالغ بر 3724 خانوار محاسبه و در در نظر گرفته شده است که 131 نمونه محاسبه و در بین روستاهای مورد مطالعه توزیع شده است. ضریب آلفای کرونباخ با هدف تشخیص پایایی پرسشنامه محاسبه شده است که در این پژوهش برای تمام‏های شاخص‏ها پرسشنامه  812/0 به دست آمده است که این حاکی از مناسب بودن ابزار پژوهش است. برای تجزیه و تحلیل داده‏ها از روش‏های آماری توصیفی(انحراف معیار، میانگین و ضریب تغییرات) و استنباطی( تی تک نمونه‏ای و تحلیل واریانس) و برای رتبه روستاها از لحاظ شاخص‏های کیفیت زندگی از مدل ویکور استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون تی تک نمونه ای نشان داد که در بین شاخص‌های مورد بررسی در تحقیق، شاخص‏ها بهبود وضعیت فعالیت و اشتغال با میانگین(702/3)، جذب اعتبارات و کاهش هزینه(44/3)، کاهش تغییرات محیطی(33/3) و حفظ سبک معماری(26/3) هر کدام به ترتیب بیشترین اثرات را در کیفیت زندگی ساکنان روستایی به دنبال داشته است. همچنین مدل ویکور نشان داد که روستایی دهبار با میزان(68/0) دارای بالاترین رتبه؛ و روستاهای دهنو و نقندر با میزان(98/0)  و (97/0)، دارای پائین‏ترین رتبه به لحاظ برخورداری از میزان اثرات نوسازی کالبدی در بهبود کیفیت زندگی در مناطق مورد مطالعه است.

کلیدواژه‌ها

پورطاهری، مهدی و محمد رضا نقوی (1391)، توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی با رویکرد توسعه پایدار( مفاهیم، نظریه، راهبردها)، مسکن و محیط روستا، شماره 137، 70-53.
پورطاهری، مهدی، عبدالرضا رکن الدین افتخاری و احدالله
 فتاحی، (1390)، ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی، مطالعه موردی: دهستان خاوه شمالی، استان لرستان، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 2، پیاپی76، 31-13.
توکلی، جعفر و اکرم رزلانسری (1395)، تحلیل اثرات کالبدی و اقتصادی طرح های هادی روستایی، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال پنجم، شماره 2، پاپی 16، 160-141.
حیدری مکرر، حمید، حسنعلی جهانتیغ و مهدی معصومی جشنی (1394)، ارزیابی میزان رضایت روستائیان از عملکرد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی طرح‏های هادی‏، مطالعه موردی: روستاهای شهرستان نمیروز، فصلنامه علمی- پژوهشی فضای ( جغرافیا)، سال پنجم، شماره چهارم، ( پیاپی19)، 74-57.
ربیعی‏فر، ولی‏الله(1396)، تبیین پایداری ساختار کالبدی- فضایی مسکن روستایی استان زنجان، نشریه برنامه‏ریزی توسعه کالبدی، سال دوم‏، شماره‏1، پیاپی5، 90-71.
رضایی، روح اله و لیلا صفا، (1393)، تحلیل اثرات اجرای طرح هادی روستای با استفاده از مدل معادلات ساختاری، مطالعه موردی: شهرستان زنجان،فصلنامع علمی- پژوهشی فضایی جغرافیایی، سال چهاردهم، شماره ی46، 171-151.
سجاسی قیداری، حمدالله(1395)، ارزیابی اثرات اجرای طرح بر کیفیت محیطی در مناطق روستایی، مطالعه موردی: شهرستان رامیان، دهستان فندرسک شمالی و جنوبی، نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی، سال 20، شماره 57، 173-151.
عظیمی، نورالدین و مجید جمشیدیان، (1384)، برررسی اثرات کالبدی اجرای طرح های هادی روستایی، مطالعه موردی: غرب گیلان، نشریه هنرهای زیبا، دوره 22، شماره 22، 35-24.
علینقی‏پور، مریم و عیسی پوررمضان، (1393)، تحلیل اثرات اجرای طرح هادی بر بهبود کیفیت زندگی در روستاهای بخش مرکزی شهرستان رشت، پژوهش و برنامه ریزی روستایی، سال 3، شماره 4، شماره پیاپی8، 92-79.
عنابستانی، علی اکبر و محمد حسن اکبری (1390)، ارزیابی طرح‏های هادی و نقش آن در توسعه کالبدی روستا از دیدگاه روستاییان، مطالعه موردی: شهرستانجهرم، پژوهش‏های جغرافیا انسانی، دوره‏ی 44، زمستان 1391، 110-93.
عنابستانی، علی اکبر(1388)، ارزیابی اثرات کالبدی اجرای طرح‏های هادی روستایی، مطالعه موردی: روستاهای غرب خرسان رضوی، اولـین کنفـرانس ملـی مسـکن و توسعه کالبدی روستا.
عنابستانی، علی اکبر و یزدان حاچی پور (1392)، آثار اجتماعی و اقتصادی اجرای طرح هادی در سکونتگاه‏های روستایی، مطالعه موردی: روستاهای شهرستان دنا، فصلنامه برنامه‏ریزی منطقه‏ای، سال سوم، شماره 9، 26-13.
محمدی یگانه، بهروز، عباس نباتی، و مهدی چراغی، (1390)، تبیین اثرات اجرای طرح هادی بر بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی، مطالعه موردی: دهستان کرانی- شهرستان بیجار، مجله مسکن و محیط روستا، شماره 139، 112-91.
محمدی، جمال، سیروس شفقی و محمد نوری، (1392)، تحلیل ساختاری فضایی – کالبدی بافت فرسوده شهری با رویکرد نوسازی و بهسازی، مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر دو گنبدان، مجله علمی – پژوهشی برنامه‏ریزی فضایی (‏جغرافیا) ، سال چهارم، شماره دوم، پیاپی، 13، 128-105.
مهدوی،داوود و الهام هزاریان، (1396) ارزیابی و تحلیل آسیب پذیری کالبدی سکونتگاه های روستایی در برابر زلزله، مطالعه موردی: روستاهای شهرستان یزد، نشریه برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، سال دوم، شماره4، پیاپی 8، 45-27.
موسوی قهدریجانی(1374)، ارزشیابی اثرات اجتماعی طرحهای بهسازی در روستاهای استان اصفهان‏، پایاننامۀ کارشناسـی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، ایران.
عزیز‏پور، فرهاد، احمد خلیلی، آرمین محسن زاده و صدیقه حسینی حاصل، (1390)، تحلیل و ارزیابی اثرات اقتصادی اجرای طرح هادی در سکونتگا های روستایی کشور، مجله مسکن و محیط روستا، شماره 135، 71-84.
Epley, D, and Menon, M. (2008), A Method of assembling cross- sectional indcators into a community quality of life. Social Indicators Research 88(2), pp281-296.
Mahon, M., Fahy, F., and Cinnéide, M. (2012), "The significance of quality of life and sustainability at the urban- rural fringe in the making of place-based community", Geo Journal, 77 (2): 265- 278.
Mc Creat, R., Shyy, T. K., and Stimson, R. (2006). What is the strength of the link between objective andsubjective indicators of urban quality oflife? Applied Research in Quality of Life. 1(1), 79-96.
Moro, M., Brereton, F., Ferreira, S., Clinch, J. P. (2008), Ranking quality of life using subjective well-being data, Ecological Economics, 65 (3): 448-460.
Pal, A. K., and Kumar, U. C. (2005). Quality of life concept for the evaluation of societal development of rural community in west Bangal, India. Journal Rural Development, 15, 302-317.
Sirgy, J. & and Cornwell (2008), How does residents satisfaction with community services influences quality of life (QOL) outcomes? Social Indicators Research, Vol 3, pp.81-10.