با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس، ایران

2 دانشجوی دکتری، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس، ایران.

3 جغرافیا،زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه آزاد اسلامی،چالوس،ایران

10.30473/psp.2024.70715.2715

چکیده

شهرهای ساحلی استان مازندران با دارا بودن جاذبه­های طبیعی، اقتصادی و گردشگری، در طی سال­های اخیر رشد بسیاری را متأثر از رشد جمعیت ­شناور و ورود مهاجران و گردشگران تجربه کرده­اند و با مسائل و مشکلات متعدی چون ساخت‌وساز بی‌رویه در نوار ساحلی، رشد افقی و گسترش بی­ضابطه شهرها به سمت اراضی کشاورزی، تغییرات زیاد در ساختار فضایی و کالبدی شهر و عدم توسعه فضاهای عمومی متناسب با توسعه فضاهای خصوصی و اقتصادی روبرو هستند. این پژوهش باهدف بررسی نقش تحولات کالبدی شهرهای ساحلی ناحیه غربی استان مازندران بر سرزندگی فضاهای عمومی انجام پذیرفت. روش مطالعه حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر ماهیت توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش شهروندان شهرهای ساحلی نوشهر، چالوس، تنکابن و رامسر بوده و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 382 نفر تعیین که با استفاده از روش نمونه‌گیری احتمالی طبقه‌بندی‌شده از میان جامعه آماری انتخاب‌شده‌اند. روش گردآوری اطلاعات به‌صورت پیمایشی و مهم‌ترین ابزار آن پرسشنامه است. نتایج پژوهش حاکی از آن است وضعیت تحولات کالبدی شهرهای موردمطالعه در زمینه‌های توجه به سرانه و استاندارد در طراحی و ایجاد فضاهای شهری و ساماندهی سیما و منظر فضاهای شهری در حد مطلوب ارزیابی‌شده و در زمینه سرزندگی فضای عمومی، عواملی چون اختلاط کاربری‌ها، نظام دسترسی و تعاملات اجتماعی در طراحی و ایجاد فضاهای عمومی کمتر از سایر عوامل توجه شده است. بر اساس مدل رگرسیون، مؤلفه‌های توجه به سیما و منظر شهری، توسعه امکانات و خدمات، افزایش سطح اشغال و تغییر چشم‌انداز طبیعی، میزان بهره‌گیری از توسعه درونی شهر، آلودگی محیطی، کاربری کالبد شهر و افزایش تقاضای زمین، تأثیر معناداری بر سرزندگی فضاهای عمومی دارد. بر اساس مدل ساختاری تحقیق، مؤلفه تحولات کالبدی بر مؤلفه‌های وجود آسایش اجتماعی و روانی، جذابیت و تنوع کالبدی و بصری و نظام دسترسی دارای بیشترین اثرگذاری و بر روی مؤلفه‌های تعاملات اجتماعی و تنوع و انعطاف‌پذیری کاربری‌ها و فعالیت دارای کمترین اثرگذاری بوده است.

کلیدواژه‌ها

Abdul Rahman, N. Shamsuddin, Sh. Ghani, I (2015). "What Makes People Use the Street? Towards a Liveable Urban Environment in Kuala Lumpur City Centre". Asian Conference on Environment-Behaviour Studies, Chung Ang University, Seoul, S. Korea, 25-27.
Akkarercan, Z. Muge (2007), “Public Spaces of Post Industrial Cities and their Changing Roles 1”, Metu Jfa, no. 24.
Akbari Riyabi, M, Amir Azdi, Ho (2018). Design strategies of public spaces with the aim of forming social interactions in Kazaron Dome neighborhood, urban design studies and urban researches, (3) 2, 15-1. [In Persian]
Arinpour, Sh, Mosaei, A, (2014). Investigating factors affecting the vitality of urban spaces with the approach of urban sustainability; Case study: Ahvaz city, National Conference on Architecture, Civil Engineering and Physical Development, Kohdasht. [In Persian]
Azizi, Sh (2013). Reproducing the memory of the city in the lands of Marghi Castle, examining the capacities of the formation of monuments and memorials in the free and flexible public space, special issue of the beautification of the city of Tehran regarding urban monuments, (23) 4. [In Persian]
Cheraghi, M. Malek Jafarian, Z. Abbasi, J. & Badri, S. A. (2013). Evaluating the Effectiveness of Rural Leadership Planning in Creating Rural Settlements (Case Study: Ghani Biglu Township, Zanjan Township). Physical-space planning quarterly, 2 (4), pp. 50-59. (In Persian)
Consulting Engineers for Mazand Architecture and Urban Planning (2008), Chalus City Master Plan, Mazandaran General Road and Urban Development Department. [In Persian]
Consulting Engineers for Mazand Architecture and Urban Planning (2004), Tenkabon City Master Plan, Mazandaran Road and Urban Development Department. [In Persian]
Consulting Engineers for Architecture and Urban Planning of Mazand Plan (2012), Ramsar, Katalam and Sadat Shahr City Master Plan, Mazandaran Road and Urban Development Department. [In Persian]
Consulting Engineers for Architecture and Urban Planning Mazand Plan (2013). Comprehensive Plan of Nowshahr City, General Administration of Roads and Urban Development of Mazandaran. [In Persian]
Fassihi H, Prizadi T, Karami T (2020). Investigating the role of sidewalks in the vitality of public spaces case study: Pedestrian sanctuary sidewalks. Sustainable City Quarterly. 2(4):1-15.
Farazmand, R, Sahizadeh, Ma, (2012). Investigating and analyzing the components affecting vitality from the perspective of social interactions in evaluating the performance of urban public spaces; Study example: Kermanshah Municipality parking area, Haft Hisar Urban Researches, (6)2, 29-42. [In Persian]
Fidler D, Olson R, Bezold C (2011).
Evaluating a long-term livable communities strategy in the US. Futures. 43(7):690-696.
Gharavi Al-Khansari, Ma (2013). from the traditional neighborhood to the contemporary neighborhood; An exploration of local identity revitalization solutions in today's city, Armanshahr Architecture and Urbanization, (21) 10, 61-76. [In Persian]
Henderson, V, (2017). “Medium Size Cities”, Regional Science and Urban Economics, No. 6, pp. 583 -612.
Habitat, U. N. (2013). Streets as public spaces and drivers of urban prosperity. Nairobi: UN Habitat.
Jacobs, J, (2010). The death and life of big American cities, translated by Hamidreza Parsi and Arezoo Platoni, Tehran University Press. [In Persian]
Kashef M (2016). Urban livability across disciplinary and professional boundaries. Frontiers of Architectural Research. 5(2):239-253.
Khosrowshahi, M, Thaghafi Assal, A, Sattarzadeh, D and Sattari Sarbangali, Ha. (2021). Assessing the realizability of quality indicators of urban public spaces based on Cremona's perspective (case study: Tabriz city), Geography and Development of Urban Space, (2) 8, 196-179. [In Persian]
Leclercq, E. Pojani, D. & Van Bueren, E. (2020). Is Public Space Privatization Always Bad for the Public? Mixed Evidence from the United Kingdom, Cities, 100, p 102649.
Mandeli, K. (2019). Public Space and the Challenge of Urban Transformation in Cities of Emerging Economies: Jeddah Case Study, Cities, 95, p 102409.
Mahmoudi M, Ahmad F, Abbasi B. (2015). Livable streets: The effects of physical problems on the quality and livability of Kuala Lumpur streets. Cities. 43:104-1.
Mazandaran Governorate (2016-2021). Mazandaran Province Statistical Yearbook, Planning Deputy. [In Persian]
Majdi, Ha, Mansourrezaei, Ma, Mansouri, El (2013). Interpretation of the cognitive function of neighborhood public spaces from the perspective of identity of a case study: researches of Naziabad and Mehran neighborhoods in Tehran, Iran Cultural Quarterly, (7) 4, 39-61. [In Persian]
Molodi, A, Dashti Shafiei, A (2019). Influential factors in the design of sustainable urban public space, Nakhabgan Science and Engineering Journal, (3) 5, 63-71. [In Persian]
Mahmoudpour, E. (2013). An introduction to the planning of urban public spaces with a look at Tehran's parks, Tehran: Azarakhsh. [In Persian]
Pourmohammadi, Mo, Kushane, R. (2012). Evaluation and analysis of urban public spaces using the TOPSIS model (case study: Tabriz city), Urban and Regional Studies and Researches, (17) 5, 37-52. [In Persian]
Rahimi, A. (2016). Changes in urban land use and its effect on public uses in the city, Scientific-Research Journal of Geography and Planning, (59) 21, 65-88. [In Persian]
Tankabani, B, Shahabian, P, Madiri, A. (2016). Recognizing and analyzing the socio-cultural changes and transformations of Tehran's urban public spaces today, Cultural Research Society of Humanities and Cultural Studies Research Institute, (4) 8, 1-24. [In Persian]
Tavaklinia, J, Saeedi Fard, F, Sobhani, N. (2016). Measuring and ranking effective indicators in neighborhood divisions (Case: Derkeh and Qaitarieh neighborhoods of Tehran Metropolis Region 1), Urban Research and Planning, (26) 7, 1-20. [In Persian]