نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه محیط زیست، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 دانشیار گروه محیط زیست، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
چکیده
امروزه جهان در حال توسعه، رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده است که اثر قابل‌توجهی روی تشدید کاربری زمین دارد. بنابراین، مدلسازی و پیشبینی الگوهای رشد برای برنامهریزان و طرفداران حفظ منابع طبیعی جهت تنظیم راهبرد توسعه پایدار، امری بسیار حیاتی است که هدف اصلی آن شناسایی عوامل و روند تغییرات در آینده براساس تغییرات گذشته است. پایش تغییرات واحدهای اراضی، مستلزم استفاده از روشهای سریع و مناسب جهت جمعآوری اطلاعات و تلفیق لایه‌های اطلاعاتی با یکدیگر است. دراین تحقیق بر مبنای کیفیت تصاویر، روند و میزان تغییرات کاربری اراضی شهرستان شوش در سری زمانی 30 ساله (1987و2000 و2017) با استفاده از تصاویر ماهوارهای لندست و سنجندههای TM، OLI و MSS بررسی شده است. همچنین برای پردازش و تحلیل بخشهای مختلف از نرم‌افزارهای Arc GIS، IDRISI و ENVI استفاده شده است. پس از کلاسبندی تصاویر به روش نظارت‌شده بیشترین شباهت، نقشه‌های کلاسبندی شده با دقت ضریب کاپای متوسط 1/96 درصد به دست آمد. نتایج آشکارسازی تغییرات نشان داد که بیشترین کاهش مساحت برای زمین‌های بدون پوشش و به میزان 49078 هکتار و بیشترین افزایش برای اراضی کشاورزی و به میزان 52691 هکتار بوده که نشان‌دهنده تغییرکاربری اراضی بدون پوشش به اراضی کشاورزی است.
کلیدواژه‌ها
امانپور، سعید، کاملیفر، محمدجواد و بهمئی، حجت (1396). تحلیلی برتغییرات کاربری اراضی در کلانشهرها با استفاده از آنالیز تصاویر ماهوارهای (مطالعه موردی: کلانشهر اهواز). اطلاعات جغرافیایی سپهر، 26(102)، 150-139.
امیدوار، کمال، نارنگیفرد، مهدی و عباسی، حجتالله (1394). آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی وپوشش گیاهی در شهر یاسوج با استفاده از سنجش از دور. جغرافیا و آمایش شهری_منطقه ای، (16)، 111-126.
پیرنیا، عبدالله، سلیمانی، کریم، حبیبنژادروشن، محمود و بسالتپور، علیاصغر (1396). ارزیابی کارکرد تغییرپذیری اقلیم و تغییر کاربری اراضی در تغییرات کیفیت آب رودخانه هراز (استان مازندران). اکوهیدرولوژی، 4(4)، 1163-1151.
جعفرزاده، کاوه (1394). مدلسازی و تحلیل فضایی چشمانداز شهری قائم شهر با استفاده از سنجههای سیمای سرزمین و شبکه عصبی مصنوعی. پایاننامه کارشناسیارشد، دانشگاه خاتمالانبیاء بهبهان.
جلالیان، حمید، ضیائیان، پرویز، دارویی، پرستو و کریمی، خدیجه (1392).تحلیل خزش شهری و تحولات کاربری اراضی (مطالعات تطبیقی شهرهای ارومیه و اصفهان). نشریه علمی_ پژوهشی برنامهریزی توسعه کالبدی، 2(4)، 73-98.
خیرخواهزرکش، میرمسعود و حسینزادهآزاد، فرهاد (1395). آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی شهراردبیل بااستفاده از تکنولوژی RS و GIS. مجله پایداری توسعه ومحیط زیست، 3(1)، 47-55.
داداشپور، هاشم و سالاریان، فردیس (1394). تحلیل تاثیر پراکندهرویی بر تغییر کاربری زمین در منطقه شهری ساری. پژوهش های جغرافیای برنامهریزی شهری،3(2) ، 145-163.
رضوانی، فرزانه و علیخواهاصل، مرضیه (1397). ارزیابی روند تغییرات پوشش اراضی حوضه آبخیز مشرف به دریاچه بزنگان با روش طبقهبندی تحلیل مؤلفههای مستقل (ICA). علوم وتکنولوژی محیطزیست، 20(15)،1-23.
رفیعی، رضا، سلمانماهینی، عبدالرسول و خراسانی، نعمتاله (1390). تعیین تغییرات کاربری اراضی به روش مقایسه پس از طبقهبندی تصاویر ماهوارههای LandSat و IRS. مجله کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبیعی، 2(3)،53-63.
سالمیعباسی، مریم (1395). پایش تغییرات کاربری اراضی با استفاده از تکنیک سنجش ازدور (مطالعه موردی: منطقه آزاداروند)، پایاننامه کارشناسیارشد، گروه محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.
سبزقبایی، غلامرضا، جعفرزاده، کاوه، دشتی، سیدهسولماز، یوسفیخانقاه، شهرام و بزمآرابلشتی، مژگان (1396). آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی بااستفاده از روشهای سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: شهرستان قائمشهر). علوم و تکنولوژی محیط زیست، 19(3)،143-157.
شفیعی، ساناز، علیخواهاصل،مرضیه، رضوانی، محمد و اراززاده، یونس (1397). آشکارسازی روند تغییرات کاربری وپوشش اراضی شهرستان اسلام‌شهر در سه دهه گذشته با استفاده از تکنیک سنجش از دور و GIS. علوم و تکنولوژی محیطزیست، 20(1)،12-24.
فروغیان، امیر (1393). تعیین مکان مناسب محل دفن پسماندهای شهری با تاکید برعدم آلودگی منابع آب شهرستان شوش دانیال. پایاننامه کارشناسیارشد، دانشگاه آزاداسلامی واحد شوشتر.
فریدونی، میثم، ولی، عباسعلی، پناهی، فاطمه، موسوی، سیدحجت و خسروی، حسن (1394). بررسی تغییرات کاربری اراضی بر بیابانزایی اراضی محدودهی دریاچه نمک با استفاده از دادههای دورسنجی. نشریه مدیریت بیابان، 5، 52-40.
فیضیزاده، بختیار و حاجیمیررحیمی، سیدمحمود (1387). آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده ازروش طبقهبندی شئگرا (مطالعه موردی: شهرک اندیشه). همایش ژئوماتیک، سازمان نقشهبرداری کشور.
قراگوزلو، علیرضا، نورکرمانی، علی و کشمیری، زهرا (1388). ارزیابی تغییرات کالبدی و تحلیل توسعه شهری با استفاده ازدادههای ماهوارهای با قدرت تفکیک بالا و سامانههای RS&GIS (مطالعه موردی منطقه پنج تهران). علوم و تکنولوژی محیط زیست، 11(1)، 219 –229.
کریمی، کامران، زهتابیان، غلامرضا، فرامرزی، مرزبان و خسروی، حسن (1395). پایش و تغییرات کاربری اراضی با استفاده از زنجیره مارکوف به منظور پیشبینی آن (بررسی موردی: دشت عباس). مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران، 69(3)، 724-711.
کریمیفیروزجایی، محمد، کیاورز، مجید و کلانتری، محسن (1397). پایش و پیشبینی تغییرات کاربری اراضی و گسترش فیزیکی شهر بابل در دوره زمانی 1419-1364 با استفاده از تصاویر چندزمانه لندست. نشریه علمی_ پژوهشی برنامهریزی توسعه کالبدی، 7(11)، 32-52.
کیانی، واحد، علیزادهشعبانی، افشین و نظریسامانی، علی اکبر(1393). ارزیابی صحت طبقهبندی تصویرماهواره TRS-P6 با استفاده از پایگاه اطلاعات Google Earth به منظور تهیه نقشه پوشش/کاربری اراضی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز طالقان). فصلنامه اطلاعات جغرافیایی(سپهر)،23(90)،51-60.
گیلی، محمدرضا، میرسنجری، میرمهرداد و اسدیشیرین، گلنار (1397). پایش تغییرات کاربری و پوشش سطح زمین با استفاده از دادههای چند زمانه ماهواره (Landsat) مطالعه موردی: حوزه هراز رود و بابلرود_مازندران. علوم و تکنولوژی محیطزیست، 20(1)، 45-56.
محمدی، حسین، کرمی، محمود، حسنزادهکیانی، بهرام و منوری، سیدمسعود (1393). بررسی تغییرات زیستگاه گوزن زرد ایرانی در پارکهای ملی و مناطق حفاظتشده دز و کرخه با استفاده از RS وGIS. محیطزیست جانوران، 6(3)، 153-160.
محمودزاده ،حسن و رنجبرنوازی، امیرمسعود (1397). کاربرد مدل LTM در پیشبینی و مدلسازی توسعه فیزیکی شهر ایلخچی. پژوهشهای جغرافیای انسانی،50(1)، 53-35.
مددی، حسین و اشرافزاده، محمدرضا (1391). تأثیر سد کرخه بر الگوی پراکنش مکانی جنگلهای کناررودی در پارک ملی کرخه. اکولوژی کاربردی، 1(1)،1-13.
مکرونی، سرور، سبزقبایی، غلامرضا، یوسفیخانقاه، شهرام و سلطانیان، ستار (1395). آشکارسازی روند تغییرات کاربری اراضی تالاب هورالعظیم با استفاده از تکنیک سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی. سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی و منابع طبیعی، 7(3)، 89-99.
ملکی، محمد، رحمتی، مهدیس و جوان، فرهاد (1393). ارزیابی نقش سدسازی در توسعه کشاورزی با استفاده از سنجش از دور (مطالعه موردی سدگاوشان و سلیمان شاه). نخستین همایش ملّی کاربرد مدلهای پیشرفته تحلیل فضایی. دانشگاه آزاد واحد یزد، 11-1.
هادیان، فاطمه، جعفری، رضا، بشری، حسین و رمضانی، نفیسه (1392). بررسی آثارسد حنا برتغییرات سطح کشت وکاربری اراضی. اکولوژی کاربردی، 2(4)،101-113.
Abdelrahman, M., Tahoun, S.& Arafat, S. (2017). Effect of land-use changes on Agricultural Soil at Northern Part of Suez Canal Region. Acta Scienthfic Agricultur, 1 (3), 1-6.
Abdollahi, S. Karimi, A. Kabiri-Balajadeh, H.R., Ostad-Ali-Askari, K., Singh, p.&Eslamian, S. (2018). Evaluation of Trend of Land utilization and Population Growth Using Remote Sensing Data: Case Study of Yazd City, Iran. International Journal of Engineering Research and Advanced Technology (IJERAT), 4(3), 46-52.
Adolphus, I.& Akinbobola. (2015). Land use/land cover change detection in some selected station in Anambra State. Journal of Geography and Regional Planing, 8,1-11.
Butt, A., Shbbir, R., Ahmad, S.& Aziz, N. (2015). Land use change mapping and analysis using Remote Sensing and GIS: A case study of Simlywatershed, Islamabad, Pakistan. TheEgyption Journal of Remote Sensing and Space Sciences, 18(2), 251-259.
Brar, S. (2013) Detection of land use and land cover change with Remot Sensing and GIS: A case study of Punjab Siwaliks. International Journal of Geomatics and Geosciences, 4(2), 296-304.
Earle, E.& Pontinus, R. (2012). Land-Use and Land-cover Change. In: Encyclopedia of Earth. Eds.Culter J.Cleveland Washington, D.C. Environmental information Coalition, National Council for Science and the Environment. First published in the Encyclopedia of Earth.
Esbahi, H., Erdogan, M.A.& Tanriover, A.A. (2011). Cellular automata -Markov chain and Landscape metrics for Landscape planning. ITU A/Z, 8 (2), 63.
Erasu, d.(2017). Remote, Sensing-Based Urban Land Use/Land Cover Change Detection and Monitoring. Journal of Remote Sensing&GIS, 6 (2), 1-5.
Groos, J. E., Goetz, S. J.& Cihlar, J. (2009). Application of remote sensing to parks and protected area monitoring: introduction to the special issue. Remote sensing of environment, 113, 1343-1345.
Halefom, A., Teshome, A., Sisay, E.& Ahmad, I. (2018). Dynamics of Land Use and Land Cover Change Using Remote Sensing and GIS: A Case Study of Debre Tabor Town, South Gondar, Ethiopia. Journal of Geographic Information System, 10,165-174.
Hegazy, I.& Kaloop, M. (2015). Monitoring urban growth and land use change detection with GIS and remote sensing techniques in Dagahlia governorate Egypt. International Journal of Sustanable Built Environment, 4,117-124.
Jensen, J.R. (2007). Remote Sensing of the Environment: An Earth Resource Perspective, 2nd Edition. Prentice Hall, Saddle River,pp 544.
Kumar, V.& Rathor, V. (2016). Urbanspatial growth and landuse change detection analysis
of Aligarh city, uttarpradesh, India using highresolution remotsensingdata Geographical information system (GIS) and global positioning system (GPS) tecniques. International Journal of Engineering Technologies and Management Research, 3(9), 1-11.
of Aligarh city, uttarpradesh, India using highresolution remotsensingdata Geographical information system (GIS) and global positioning system (GPS) tecniques. International Journal of Engineering Technologies and Management Research, 3(9), 1-11.
McCoy, R.M. (2005). Field Methods in Remote Sensing. The Guildford Press, New York, London, 41-54.
Rafiee, R., Salman Mahiny, A.& &Khorasani, N. (2009). Assessment of changes in urban green spaces of Mashad city using satellite data. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 11(6), 431–438.
Rawat, J.& Kumar, M. (2015). Monitoring land use/land cover change using remote sensing and GIS techniques: A case study of Hawalbaghblock, districtAlmora, Uttarakhand, India. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences, 18, 77-84.
Shravya, S.& Sridhar, P. (2017). Land use and Land Cover Change Detection for Delhi Region through Remote Sensing Approach. International Journal for Scientific Research & Development, 4(11), 54-58.
Villalon-Turrubiates, I. E.& Shkvarko, Y. (2007). Dynamical Post-Processing of Environmental Electronic Maps Extracted from Large Scale Remote Sensing Imagery. Geoscience and Remote Sensing Symposium, 1485-1488.
Xie, Y., Sha, Z.& Yu, M. (2008). Remote Sensing Imagery in Vegetation Mapping: a Review. Journal of Plant Ecology, 1(1), 9–23.
)