با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور - مرکز تهزان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه پیام نور

چکیده

فضای سبز شهری، از جمله کاربری‌هایی است که توزیع و پراکنش آن در سطح شهر اهمیت زیادی دارد. شهر اردبیل از جمله شهرهایی است که از توزیع مناسب فضای سبزندارد ، به طوری که سرانه اختصاص‌یافته برای هر نفر 3/7 مترمربع است و این رقم اختلاف آشکاری با شاخص‌های تعیین‌شده از سوی محیط‌زیست سازمان ملل متحد(20 تا 25 مترمربع برای هر نفر) دارد. در این راستا پژوهش حاضر با هدف تحلیل 44 محله شهر اردبیل با توجه به 11 شاخص انتخاب‌شده طبق نظر کارشناسان، از نظر برخورداری از فضای سبز انجام شده است. رویکرد حاکم بر پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و از نوع کاربردی است. اطلاعات مورد نیاز از سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر اردبیل(1394) و برداشت میدانی بدست آمده سپس با بهره‌گیری از مدل های تصمیم‌گیری چند معیاره (تاپسیس، ویکور، الکتر و ساو) و تلفیق نتایج با روش کپلند به رتبه‌بندی 44 محله شهر اردبیل از لحاظ میزان برخورداری از فضای سبز شهری انجام شده است. با توجه به نتایج به دست آمده، رتبه‌بندی محلات در چهار سطح (برخوردار، نیمه برخوردار، محروم و بسیار محروم) رتبه‌بندی شده است. با توجه به اینکه 7 محله در سطح شهر اردبیل فاقد هرگونه فضای سبز بودند و بیشتر محلات شهر اردبیل از نظر برخورداری در سطح محروم قرار دارند می‌توان گفت پراکنش فضای سبز شهری در سطح شهر اردبیل نامتوازن و نامتعادل است.

کلیدواژه‌ها

اخوت، هانیه و تقوایی، علی اکبر (1387) "ارزیابی اثرات فرهنگی و روان‌شناختی پارک‌های شهری بر شهروندان (مطالعه موردی: شهر تهران)"، شهرنگار، سال نهم، شماره 50، 57-38.
ایمانی، بهرام، فیروزی مجنده، ابراهیم و کانونی، رضا (1395) "پراکنش مکانی فضاهای سبز و اولویت بندی تناسب اراضی با هدف مکان یابی بهینه پارک (مطالعه موردی: شهراردبیل)، فصلنامه آمایش محیط، شماره37.
تیموری، راضیه (1389) "ارزیابی تناسب مکانی- فضایی پارک‌های شهری با استفاده از GIS مطالعه موردی پارک‌های منطقه2 شهرداری تبریز"، مجله فضای جغرافیایی دانشگاه آزاد اهر، شماره 30.
حیدری بخش، مرضیه (1387)، "بررسی تطبیقی استاندارد پارک‌ها و فضای سبز شهر اصفهان با استانداردهای موجود"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
رستم زاده، همایون و طاهری، علی (1394)، "مکان‌یابی و ارزیابی پارک ها و فضای سبز شهری(نمونه موردی: شهر زنجان)"، اولین همایش توسعه پایدار فضای سبز شهری، تبریز، شهریور 94.
زالی، نادر (1379) "سطح‌بندی توسعه منطقه‌ای (نمونه موردی استان آذربایجان شرقی)"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، دانشکده هنر و معماری، گروه شهرسازی.
زنگی آبادی، علی، بهاری، عیسی و قادری فر، رضا (1392) "تحلیل فضایی و سطح بندی شاخص‌های بهداشتی ـ درمانی با استفاده از GIS (مطالعه موردی آذربایجان شرقی)" فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 28، شماره اول، بهار 1392، شماره پیاپی 108.
زنگی‌آبادی، علی، رخشانی نسب، حمیدرضا (1388) "تحلیل آماری – فضایی نماگرهای توسعه فضای سبز شهری، مطالعه موردی مناطق شهری اصفهان"، مجله محیط شناسی، سال 35 ، شماره 49، 116-105
سازمان پارک ها و فضای سبز شهر اربیل (1394) گزارش و سالنامه آماری سازمان پارک ها و فضای سبز شهر اربیل.
سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران (1379) "جستارهایی از دومین همایش فضای سبز"، مجله شهرداری‌ها، سال دوم، شماره 13، 26-21.
سلیمانی فارسانی، زهرا (1388) "تحلیلی بر توزیع فضایی خدمات شهری شهر شهرکرد"، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشکده جغرافیا.
شانیان، علی، سعدی نژاد، سهیل، داداش زاده، محمد (1383) "کاربرد تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره در انتخاب راهبرد مناسب جهت اجرای پروژه فناوری اطلاعات"، نشریه مدیریت سازه، شماره 15.
طاهرخانی، مهدی (1386) "کاربرد تکنیک  TOPSISدر اولویت‌بندی مکانی استقرار صنایع تبدیلی کشاورزی در مناطق روستایی"، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، دوره 7، شماره سوم.
عطایی، محمد (1389) "تصمیم‌گیری چندمعیاره"، شاهرود، دانشگاه صنعتی شاهرود، چاپ اول.
قانعی، محمد (1389) "نقش و جایگاه فضای سبز در منظر شهری"، ماهنامه خودرو و خدمات شهری، سال پنجم، شماره 40، 75-69.
قربانی، رسول و تیموری، راضیه (1388) "تحلیلی بر نقش پارک‌های شهری در ارتقای کیفیت زندگی شهری با استفاده از الگوی Seeking-Eskaping نمونه موردی: پارک‌های شهر تبریز"، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 72، 62-47.
مجنونیان، هنریک (1374) "مباحثی پیرامون پارک‌ها، فضای سبز و تفرج‌گاه‌ها"، سازمان پارک‌ها و فضای سبز تهران.
محمدی تبار، جلال (1392) "ارزیابی و مکان‌یابی فضای سبز شهری با تاکید بر اصول توسعه پایدار (نمونه موردی منطقه9 ‎شهرداری مشهد"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
مرکز آمار ایران (1390) سرشماری عمومی نفوس و مسکن اردبیل.
مصطفی پور، مصطفی (1394) "تحلیلی بر چیدمان مکانی فضای سبز شهری و ارائه الگوی بهینه با استفاده از قواعد تصمیم‌گیری چند معیاری (MCDM). مطالعه موردی شهر اردبیل"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و روستایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
مولایی، محمد (1387) "بررسی و مقایسه درجه توسعه‌یافتگی بخش کشاورزی استان‌های ایران طی سال‌های 1373 و 1383"، مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره 63.
موسی‌کاظمی، سیدمهدی و علی اکبری، سکینه (1389) تحلیل پایداری زیست اجتماعی شهر ایلام با تأکید بر توزیع کاربری فضای سبز. فصلنامه جغرافیا. شماره 28.
مهندسین مشاور طرح و کاوش (1390) طرح جامع شهراردبیل.
نظم فر، حسین، علی بخشی، آمنه، باختر، سمیه (1394) "تحلیل فضایی توسعه منطقه‌ای استان کرمانشاه با استفاده از مدل های تصمیم‌گیری چندمعیاره"، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال پانزدهم، شماره 36، بهار 94.
وارثی، حمیدرضا، محمدی، جمال، شاهیوندی، احمد (1387) "مکان‌یابی فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی: شهر خرم‌آباد)"، مجله جغرافیا و توسعه محله‌ای، شماره دهم، 103-83.
Camber, A. & et al. (2008) "The distribution of an public service: the changing role of race and politics". Urban Affairs Quarterly, vol. 24, 556-583.
Fan, F. Xu, L. Yue, W. & Chen, J. (2016) "Accessibility of public urban green space in an urban periphery: The case of Shanghai. Landscape and Urban Planning". In Press, Corrected Proof, Available online 16 November 2016.
Gupta, K. Roy, A. Luthra, K. Maithani, S. M. (2016) "GIS based analysis for assessing the accessibility at hierarchical levels of urban green spaces". Urban Forestry & Urban Greening, Volume 18, 1 August 2016, Pages 198-211.
Hassaan, A. Ahmed Mahmoud, M & Adel, El-Sayed. (2011) "Development of sustainable urban green areas in Egyptian new cities: the case of El-Sadat City". Landscape and Urban Planning, Volume 101, Issue 2, Pages 157-170.
Kabisch, N. Strohbach, M. Haase, D. & Kronenberg, J. (2016) "Urban green space availability in European cities". Ecological Indicators, Volume 70,
November 2016, Pages 586-596.
Kabli, M.R. (2009), "A multi attribute
decision making methodology for selecting School of Mechanical, Materials and Manufacturing Engineering". Thesis Submitted to the University of Nottingham for the degree of Doctor of Philosophy
kahn, E., Matthew. (2006), "Green Cities the Brokings Institution press", Washing ton, D.C.
Li, H. Liu, Y. (2016) "Neighborhood socioeconomic disadvantage and urban public green spaces availability: A localized modeling approach to inform land use policy"., Land Use Policy, Volume 57, 30 November 2016, Pages 470-478.
Mc Connache, M & shackleton. (2010) "public green space inequality in small towns in south Africa". Habitat international,Vol34.
Rafiee, r. Salman Mahini, A. R. & Khorasani, N. (2009) "assessment of change in urban green space of Mashhad city using satellite data". International journal of applied earth observation and geoinformation,11,p431- 438.
Rojas, K. Páez, A. Barbosa, O & Carrasco, L. (2016), "Accessibility to urban green spaces in Chilean cities using adaptive thresholds". Journal of Transport Geography, Volume 57, December 2016, Pages 227-240.
Roy, B. (1991), "The Outranking Approach and the Foundation of ELECTRE Methods". Theory and Decision, 31, 1991, pp 49-73.
Van den Berg, G. & et al. (2010), "Visualizing Fairness: Equity Maps for Planners". Journal of the American Planning Association 64:1, pp. 22–38, Winter.
Xu, L. You, H. Li, D & Yu, K. (2016), "Urban green spaces, their spatial pattern, and ecosystem service value: The case of Beijing".  Habitat International, Volume 56, August 2016, Pages 84-95.
Yin, h, Song, S, Kong, F & Qi, Y. (2007), "Measuring spatial accessibility of urban parks: a case study of Qingdao City China". Geospatial Information Science, 67531L.