با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه زنجان

2 مدرس مدعو دانشگاه زنجان

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه زنجان

چکیده

توجه به مسئله احساس امنیت به عنوان یکی از عوامل مهم در پویایی و سلامت محیط زندگی، در فرآیند برنامه‌ریزی، طراحی و مدیریت سکونتگاه‌ها ضروری است. در طی چند دهۀ اخیر، اجرای برنامه­ها و اقدامات متنوع، زمینۀ دگرگونی­هایی را در محیط­های روستایی فراهم کرده است. ازجمله این برنامه­ها، اعطای اعتبارات مقاوم‌سازی مسکن در نواحی روستایی کشور بوده است.  تحقیق حاضر به بررسی اثرات اعتبارات مقاوم‌سازی مسکن بر احساس امنیت خانوارهای روستایی می‌پردازد. تحقیق حاضر از نظر نوع کاربردی و ماهیت توصیفی- تحلیلی می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه­ای و میدانی (پرسشنامه و مصاحبه) است. جامعه آماری تحقیق، 811 خانوار دریافت‌کننده اعتبارات مقاوم‌سازی مسکن، در دوره زمانی 1395-1384 شمسی، در دهستان معجزات شهرستان زنجان می‌باشد که طبق فرمول کوکران با توزیع پرسشنامه در میان 231 خانوار به دست آمد. جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (آزمون t جفت شده و آزمون ویلکاکسون) استفاده شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که رابطه معناداری میان احساس امنیت خانوارهای روستایی و ابعاد آن در قبل و بعد از دریافت اعتبارات مقاوم‌سازی مسکن وجود دارد و احساس امنیت در زمان پس از دریافت اعتبارات (با میزان آماره t: 42.365-) افزایش یافته و بیشترین تأثیر را بر احساس امنیت مالی (با میزان آماره t: 44.282-) داشته است. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهد که وضعیت شاخص‌های ابعاد احساس امنیت (به جز شاخص‌های عدم نگرانی از گسترش ایدز و معتادان و افزایش توجه به ناراحتی دیگران) بعد از ارائه این اعتبارات بهبود یافته است.

کلیدواژه‌ها

ابراهیم‌زاده، عیسی؛ یاری، منیر؛ فراهانی، راضیه و صحرایی، احمد (1391). تحلیلی بر رابطه احساس امنیت شهروندان و عملکرد پلیس موردشناسی؛ کلانتری 14 شهر زاهدان. همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت. چالش‌ها و رهیافت‌ها.
احمدی، منیژه؛ چراغی، مهدی و ولائی، محمد (1393). «تحلیل عوامل مؤثر بر احساس امنیت در نواحی روستایی با تأکید بر سرمایه اجتماعی، مطالعه موردی: دهستان مرحمت‌آباد میانی، شهرستان میاندوآب». مسکن و محیط روستا. دوره 33. شماره 147. صص 119-109.
ادیبی سعدی نژاد، فاطمه و عظیمی، آزاده (1390). «تبیین امنیت در محیط شهری بر مبنای پارامترهای کالبدی و طراحی (مورد شهر بابلسر)». فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط. دوره 4. شماره 15. صص 105-81.
افتخاری، اصغر (1381). «ساختار و تأویل‌ امنیت‌ (درآمدی‌ بر روش‌شناسی‌ تفسیری‌)». فصلنامه مطالعات راهبردی. دوره 5. شماره 15. صص 30-11.
بابایی، محمدعلی و قربانپور، مریم (1393). «ابعاد جرم‌زایی سیاست مسکن مهر». فصلنامه پژوهش حقوق کیفری. دوره 3. شماره 9. صص 33-56.
بخشی، قدیر و دوستدار، رضا (1392). «بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد مراکز نظارت همگانی (سامانه 197) ناجا در ارتقای احساس امینت اجتماعی». پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی. دوره چهارم. شماره 24. صص 70-43.
بدار، لوک؛ دزیل، ژوزه و لامارش، لوک (۱۳۸۰). روان‌شناسی اجتماعی. ترجمه حمزه گنجی. تهران: نشر ساوالان.
بذرافشان، جواد و روستا، مجتبی (1395). «ارزیابی عوامل مؤثر بر احساس امنیت در مناطق روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان جهرم)». فصلنامه برنامه­ریزی منطقه‌ای. دوره 6. شمارۀ 23. صص 152-142.
بشیری، سجاد؛ ضیابخش، ندا؛ زارع، لیلا (1395). «بررسی راهکارهای شکل‌گیری ایمنی در محیط‌های مسکونی از منظر روان­شناسی محیط». دوره 3. شماره 9. صص 58-51.
بنازاده، زهرا (1394). تببین اثرات اعتبارات مقاوم‌سازی و نوسازی مسکن بر احساس امنیت اجتماعی خانوارهای روستایی؛ مطالعه موردی: دهستان نوبندگان، شهرستان فسا. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان.
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1396). آمار و عملکرد حوزه بازسازی و مسکن روستایی.
تولون، ب. (1374). جغرافیای سکونت «سکونتگاه‌های روستایی». ترجمه محمد مظاهری. تبریز: انتشارات دانشگاه تربیت‌معلم تبریز.
جمالی، هاجر؛ شایگان، فریبا (1390). «نقش تاکسی بیسیم بانوان بر احساس امنیت زنان تهرانی». فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی. سال ششم. شماره اول. صص 114-95.
حسنوند، احسان؛ حسنوند، اسماعیل (1391). «بررسی عوامل مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی جوانان (مطالعه موردی شهرستان سلسله)». پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی. دوره چهارم. شماره 16. صص 80-57.
دربان آستانه، علیرضا؛ عسگری، حشمت اله؛ قربانی، فاطمه (1392). «تحلیل فضایی و پهنه‌بندی احساس امنیت روستاییان شهرستان شیروان و چرداول». مجله آمایش جغرافیایی فضا. سال سوم. شماره نهم. صص 126-105.
دربان آستانه، علیرضا؛ برزگر زاده زرندی، معین؛ موسوی شهیدی، سید مهدی (1394). «بررسی و تحلیل احساس امنیت روستاییان شهرستان زرند». فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی. دوره 4. شماره 44. صص 81-57.
دربان آستانه، علیرضا (1393). «ارزیابی و تحلیل احساس امنیت روستاییان نواحی مرزی (مطالعه موردی: استان ایلام)». فصلنامه علمی- پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا). سال چهارم. شماره چهارم. (پیاپی 15). صص 156-129.
دلاور، علی؛ رضایی، علی­محمد (1386). «بررسی مقایسه­ای احساس امنیت در تهران بزرگ، یزد و کل کشور». فصلنامه امنیت. سال 5. شماره 4. صص 186-153.
رفیع­پور، فرامرز (۱۳۷۸). آنومی یا آشفتگی اجتماعی، پژوهشی در زمینه پتانسیل آنومی در شهر تهران. تهران: انتشارات سروش.
زنجانی، حبیب‌الله (1371). جمعیت و توسعه. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
زیاری، کرامت­الله؛ عیوضلو، داوود؛ عیوضلو، محمود و ریکا، جهانبخش (1390). «تحلیل تطبیقی احساس امنیت در فضاهای شهری و روستایی در شهرستان کوهدشت». فصلنامه پژوهش‌های روستایی. دوره 4. شماره 1. صص 164-137.
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (1369). فرهنگ آبادی‌های جمهوری اسلامی ایران-زنجان. جلد 25.
ستوده، هدایت­الله (1381). آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات). تهران: انتشارات آوای نور.
سرتیپی پور، محسن (1388). «بررسی تحلیلی مسکن روستایی در ایران». نشریه صفه. سال 19. شماره 49. صص 47-61.
ــــــــــــ (1386). «مسکن روستایی در مالزی، اندونزی و برونئی». فصلنامه مسکن و محیط روستا. شماره 118. صص 33-24.
سعیدی، عباس (1391). «پویش ساختاری- کارکردی: رویکردی بدیل در برنامه‌ریزی فضایی». فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی. سال اول. شماره 1. صص 18-1.
ــــــــــــ (1373). الزامات اجتماعی- اقتصادی در ساخت‌وساز مسکن روستایی. مجموعه مقالات سمینار ساماندهی سیاست‌های توسعه مسکن در ایران.
ضرابیان، فرناز؛ منعام، محمدرضا (1389). «بررسی میزان و عوامل تأثیرگذار بر حس مکان». ماهنامه شهرداری‌ها. سال نهم. شماره 89. صص 28-23.
علیخواه، فردین؛ نجیبی ربیعی، مریم (١٣٨٥). «زنان و ترس از جرم در فضاهای شهری». فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی. سال پنجم. شماره ٢٢. صص 131-109.
عماد، افروغ (1377). فضا و جامعه. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
قرایی، فریبا؛ رادجهانبانی، نفیسه؛ رشیدپور، نازیلا (1389). «بررسی و سنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری». فصلنامه علمی پژوهشی آرمان‌شهر. دوره 3. شماره 4. صص 23-17.
قرائی، فریبا (1391). شناسایی عوامل کیفیت محیط با تکیه بر ویژگی‌های کالبدی و زیبایی شناختی و تأثیر آن بر حضور زنان در فضاهای عمومی شهر. اولین همایش زنان و زندگی شهر.
قرایی، فریبا؛ رادجهانبانی، نفیسه؛ رشیدپور نازیلا (1389). «بررسی و سنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری (نمونه موردی: مناطق 2 و 11 تهران)». معماری و شهرسازی آرمان‌شهر. دوره 3. شماره 4. صص 32-17.
کارگر، بهمن؛ سرور، رحیم (1390). شهر، حاشیه و امنیت اجتماعی. تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی.
کلارک، رونالد (1387). «نظریه پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی». ترجمه محمدحسن جعفریان. پژوهش‌های مدیریت انتظامی (مطالعات مدیریت انتظامی). دوره 3. شماره 3. صص 356-344.
گروسی، سعیده؛ میرزائی، جلال؛ احسان، شاهرخی (1386). «بررسی رابطه اعتماد اجتماعی و احساس امنیت». فصلنامه دانش انتظامی. دوره 9. شماره 2. صص 39-26.
محسنی، منوچهر (1379). بررسی آگاهی، نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی فرهنگی در ایران. تهران: نشر دبیرخانه شورای فرهنگی عمومی کشور.
محمودی جانکی، فیروز؛ قورچی بیگی، مجید (1388). «نقش طراحی محیطی در پیگیری از جرم». فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی. دوره 39. شماره 2. صص 367-345.
مساواتی آذر، مجید (1358). «تأثیر شرایط مسکن در بزهکاری جوانان ایران». ماهنامه پیوند. شماره 1. صص 75-56.
مطیعی لنگرودی، سیدحسن (1386). جغرافیای اقتصادی ایران (کشاورزی). مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.
نویدنیا، منیژه (1386). «نقش پلیس زن در امنیت عمومی». فصلنامه پلیس زن. سال اول. شماره دوم. صص 76-53.
نویدنیا، منیژه؛ ساروخانی، باقر (1385). «امنیت اجتماعی خانواده و محل سکونت در تهران». فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی. سال ششم. شماره 22. صص 107-87.
نیومن، اسکار (1381). «نقش طراحی شهری در ایجاد فضاهای قابل دفاع». ترجمه نسیم ایرانمنش. شهرداری‌ها. سال چهارم. شماره 41.
 
 
 
CGAP (2004). "Helping to Improve Donor Effectiveness in Microfinance: Housing Microfinance". DONOR BRIEF. No. 20.
Denis, Szabo & Micheline, Baril (1977). Environment Urban. Montreal. Avril.
Ferguson, Bruce (2004) "Scaling up Housing Microfinance: a guide to practice". Housing Finance International. Vol. 19. Issue 1. Pp.3-13.
Karakus, O.; Edmund, F.; McGarrell and Basibuyuk, O. (2010). "Fear of crime among citizens of Turkey". Journal of Criminal Justice. 38. Pp. 174–184.
Little, Jo; Ruth Panelli; Anna Kraack (2005). "Women’s fear of crime: A rural perspective". Journal of Rural Studies. Vol. 21. Issue 2. Pp. 151- 163.
Manoj, P. K. (2010). "Prospects and Problems of Housing Microfinance in India: Evidence from “Bhavanashree” Project in Kerala State". European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences. Vol. 19. Issue 19. Pp. 178-194.
Merrill, S. & Mesarina, N. (2006). Expanding Microfinance for Housing. International Union for Housing Finance (IUHF).
Newman, O. (1973). Defensible Space: People and Design in the Violent City. Architectural Press: London.
Rapaport (1982). The Meaning of the Built Environment: A Nonverbal Communication Approach. University of Arizona Press.
 
Schweitzer, J. H.; June Woo Kim & Juliette R. Mackin (1977). "The Impact of the Built Environment on Crime and Fear of Crime in Urban Neighborhoods". Journal of Urban Technology. Vol. 6. Issue 3. Pp. 59-73.
Sheykhbeygloo, R. (2013). "Health components of biological effect on the tendency of migration of satellite settlements of Isfahan". geography and invironmental planning Quarterly. No. 51. Pp. 215-228.
Shirazi, shah (2009). "Role of Pakistan poverty alleviation fund’s micro credit in poverty alleviation". A Case of Pakista, Pakistan Economic and Social Review. Vol. 47. No. 2. Pp. 215-228.
 Sakip, Siti Rasidah M.d.; Noraini Johari; Mohd Najib Mohd Salleh (2012). "The Relationship between Crime Prevention through Environmental Design and Fear of Crime". Procedia Social and Behavioral Sciences 68. Pp. 628-636.
Srinivasa Rao, P. Y. J.; Priyadarshini (2013). "Microfinance and Rural Credit: Is it an Alternative Source of Rural Credit". International Journal of Humanities and Social Science. Vol. 2. Issue 3. Pp. 28-39.
Stewart, Jessica (2006). "The Interdependence of Security and Perception". Journal of Security. Vol. 4. No. 3. Pp. 1-9.
World Bank (2008). Housing Reconstruction in Urban and Rural Area.