با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

یکی از ایده های نوظهور که امروزه توجه پژوهشگران علوم شهری و روستایی را به خود معطوف داشته، پایداری مسکن است. مسکن پایدار باید بهترین تعامل را با بستر محیطی خود داشته و کمترین تاثیر را بر محیط زیست بگذارد از همه مهمتر بسترهای رشد و کمال معنوی انسان را فراهم نماید. در این رهگذر مسکن روستایی به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای اساسی روستائیان، از ابتدای تاریخ سکونت تا حال حاضر نقش مهمی را در شرایط زیستی آنها ایفا نموده و هر روزه بر اهمیت آن فزونی می یابد. و واقع مهم ترین عنصر روستا است که در توسعه پایدار روستا توجه به پایداری آن ضروری ترین اصل آن شناخته می شود.
مقاله حاضر با هدف تحلیل و تبیین پایداری ساختار کالبدی- فضایی مسکن روستایی استان زنجان با با استفاده از روش های AHP و نرم افزارهای زیر مجموعه آن از جمله EC, EXT_AHP و نرم افزار GIS انجام گرفته است. روش تحقیق مطالعه حاضر، به صورت توصیفی- تحلیلی بوده و نوع تحقیق، کاربردی و رویکرد آن، به دو صورت کمی و کیفی می باشد. برای گردآوری داده ها از روش مطالعات کتابخانه ای و میدانی بهره گرفته شده است. یافته های تحقیق بر اساس مدل AHP در محیط نرم افزاری AHP-GIS بیانگر وضعیت نامطلوب شاخص های کالبدی- فضایی مسکن روستایی استان زنجان بر اساس اصول توسعه پایدار روستایی بوده و نشان می دهد 50 درصد از مساکن روستایی از لحاظ ساختار کالبدی- فضایی در شهرستان های ایجرود، ماهنشان و خدابنده و 40 درصد مساکن روستایی در شهرستان زنجان، خرمدره، طارم و ابهر ناپایدار بوده است.

کلیدواژه‌ها

اهری، زهرا؛ حبیبی، سیدمحسن (1370). مسکن حداقل. چاپ دوم. وزارت مسکن و شهرسازی. انتشارات تحقیقات ساختمان و مسکن.##بمانیان، محمدرضا؛ صالح، الهام (1390). «بررسی مفهومی باغسازی ایرانی در رویکرد پدیدارشناسی در معماری منظر، تبارشناسی و شاخص­شناسی». مدیریت شهری. تهران. شماره 28. صص 80-61.##پوراحمد، احمد؛ گروسی، علیرضا؛ نوری، ابوالفضل (1392). «ارزیابی شاخص­های مسکن شهرستان نظرآباد با رویکرد شهر سالم». فصلنامه برنامه­ریزی کالبدی- فضایی. دوره 2. شماره 4. صص 33-21.##تقی­زاده، محمد (1380). «توسعه پایدار شهر و مسکن». نشریه مسکن و انقلاب. شماره 95 و96.##حاجی­نژاد، علی و همکاران (پاییز و زمستان 1389). «سنجش پایداری سکونتگاه­های روستایی با استفاده از سیستم­های هوشمند (منطق فازی)». مجله جغرافیا و توسعه. شماره 15. ##حافظ­نیا، محمدرضا (1377). مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. چاپ اول. تهران: انتشارات سمت.##خسرونیا، مرتضی (1392). معیارهای طراحی مسکن روستایی از دید کاربران (آذربایجان غربی شهرستان ارومیه). تز دکتری رشته معماری. دانشگاه تربیت مدرس تهران.##رحم بزی، خدا و همکاران (1390). «بررسی افتراق مکانی- فضایی محله­های شهر زابل در برخورداری از شاخص­های مسکن سالم». مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی. سال 22. شماره پیاپی 43. شماره 3.##رضایی­راد، هادی و همکاران (بهار و تابستان 1390). «سنجش کیفیت مسکن در شهر سبزوار با استفاده از روش تحلیل عاملی». نامه معماری و شهرسازی. شماره 8.##رضوانی، محمدرضا (1387). مقدمه­ای بر برنامه­ریزی توسعه روستایی در ایران. تهران: انتشارات قومس.##رضوانی، محمدرضا؛ اسفرم، یعقوبی؛ حسینی کهنوج، سیدرضا (1392). «تحلیل فضایی شاخص­های توسعه مسکن روستایی با تأکید بر نابرابری درون منطقه­ای (مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی)». فصلنامه برنامه­ریزی کالبدی- فضایی. دوره 2. شماره 4. صص 49-34.##زنجانی، حبیب­الله (1371). جمعیت و توسعه. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.##زندیه، مهدی؛ حصاری، پدرام (1391). «تداوم معماری مسکن روستایی با انگیزه توسعه پایدار روستایی». فصلنامه مسکن و محیط روستا. شماره 138. صص 72-63.##سرتیپی­پور، محسن (1383). «بررسی تحلیلی مسکن روستایی در ایران». مجله صفه.##ــــــــــ (1384). «شاخص­های معماری مسکن روستایی در ایران». نشریه هنرهای زیبا. تهران. شماره 22.##ــــــــــ (1391). «رویکرد محلی­گرایی در معماری روستاهای ایران». فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی. سال یکم. شماره 2. صص 146-129.##سعیدی، عباس و همکاران (1383). «ناپایداری سکونتگاه­های کوچک کوهستانی ناحیه آلاداغ در شمال خراسان». مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای. شماره 3.##عنابستانی، علی­اکبر و همکاران (بهار 1389). «سنجش پایداری سکونتگاه­ها در مخروط افکنه­ها، مطالعه موردی: دشت جوین». فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی. سال اول. شماره 3.##قدیری معصوم، مجتبی (تابستان 1390). «تحلیل نقش دولت از ساخت مساکن روستایی در برنامه­های توسعه (مطالعه موردی: برنامه چهارم توسعه کشور)». فضای جغرافیایی اهر. سال یازدهم. شماره 34.##قربی، میترا (1388). تأثیر شرایط محیطی و انسانی در شکل­گیری مسکن روستایی میمند. اولین کنفرانس بین­المللی سکونتگاه­های روستایی.##کاکلمانس، جوزف جی (1376). «پدیدارشناسی چیست؟ برخی از موضوعات بنیادی پدیدارشناسی هوسرل». مجله نامه فلسفه. شماره دوم. صص 74- ۶۳.##لطفی، حیدر و همکاران (1388). «شاخص­ها و مؤلفه­های ضروری در برنامه­ریزی و سیاستگذاری مسکن روستایی در ایران». فصلنامه جغرافیا و آمایش. شماره 7.##لقایی، حسنعلی؛ محمدزاده تیکانلو، حمیده (1386). «مقدمه­ای بر مفهوم توسعه شهری پایدار و نقش برنامه­ریزی شهری». نشریه هنرهای زیبا. شماره 6.##محمودی، محمدمهدی (1388). توسعه مسکن همساز با توسعه پایدار. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.##مرکز آمار (1385 و 1390). سرشماری عمومی نفوس و مسکن.##معین، محمد (1362). فرهنگ فارسی. چاپ پنجم. تهران: امیرکبیر.##
Barton, Hguh, et. al (2003). shaping Neighbourhoods: A guide for health,Sustainability and vitality. Spon Press. London and New York.##Carvalho, Cristina (2006). A discussion on indicators and criteria for sustainable urban infrastructure development. COST C27 – Sustainable Development Policies for Minor Deprived Urban Communities Evora Workshop.##Kates, W. Robert (2005). “WHAT IS SUSTAINABLE DEVELOPMENT?”.  Science and Policy for Sustainable Development. Vol. 47. No. 3. Pp. 8–21.##Kim, j. j.(1998). Sustainable Architecture Module: Introduction to Sustainable Design, National Pollution Prevention Center for Higher Education. Michigan.##Liabnda, Monsia. (2001). The passing traditional socity: modernizing the Middle East.##Seamon, David (2000). Phenomenology, Place, Environment, and Architecture: A Review, heoretical Perspectives in Environment-Behavior. Research (pp. 157-78).  New York: Plenum.##Winograd, M. (2010). Sustainable Development Indicators for Decision Making: Concepts, Methods, Definition and, International Centre for Tropical Agriculture (CIAT). Cali. Colombia##.