حمدالله سجاسی قیداری؛ احمد رومیانی؛ حمیدرضا قاسمی
چکیده
ﻃﺮحهای ﻧﻮﺳﺎزی یکی از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺑﺰارهای مداخله در ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﻲ، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ روﺳﺘﺎ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ارﺗﻘﺎء ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺴﺖ در ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ است، که زمینه را برای اراﺋﻪ ﻳﻚ ﺳﺮی ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺴﻬﻴﻞ ارﺗﺒﺎﻃﺎت و جریان زندگی و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﻲ ...
بیشتر
ﻃﺮحهای ﻧﻮﺳﺎزی یکی از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺑﺰارهای مداخله در ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﻲ، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ روﺳﺘﺎ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ارﺗﻘﺎء ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺴﺖ در ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ است، که زمینه را برای اراﺋﻪ ﻳﻚ ﺳﺮی ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺴﻬﻴﻞ ارﺗﺒﺎﻃﺎت و جریان زندگی و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎی ﻋﻤﺮاﻧﻲ و ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز در روﺳﺘﺎﻫﺎ فراهم کرده است و سبب حفظ و احیای مجدد زندگی و بهبود کیفیت زندگی در مناطق روستایی شده است. هدف از این پژوهش تحلیل اثرات نوسازی کالبدی بر کیفیت زندگی روستایی در بخش روستاهای طرقبه و شاندیز (شهرستان بینالود) است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از حیث ماهیت کاربردی است. به منظور گردآوری دادههای از روشهای کتابخانهای و میدانی بهره گرفته شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل 10 روستا که در آنها نوسازی کالبدی صوت گرفته است و بالغ بر 3724 خانوار محاسبه و در در نظر گرفته شده است که 131 نمونه محاسبه و در بین روستاهای مورد مطالعه توزیع شده است. ضریب آلفای کرونباخ با هدف تشخیص پایایی پرسشنامه محاسبه شده است که در این پژوهش برای تمامهای شاخصها پرسشنامه 812/0 به دست آمده است که این حاکی از مناسب بودن ابزار پژوهش است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از روشهای آماری توصیفی(انحراف معیار، میانگین و ضریب تغییرات) و استنباطی( تی تک نمونهای و تحلیل واریانس) و برای رتبه روستاها از لحاظ شاخصهای کیفیت زندگی از مدل ویکور استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون تی تک نمونه ای نشان داد که در بین شاخصهای مورد بررسی در تحقیق، شاخصها بهبود وضعیت فعالیت و اشتغال با میانگین(702/3)، جذب اعتبارات و کاهش هزینه(44/3)، کاهش تغییرات محیطی(33/3) و حفظ سبک معماری(26/3) هر کدام به ترتیب بیشترین اثرات را در کیفیت زندگی ساکنان روستایی به دنبال داشته است. همچنین مدل ویکور نشان داد که روستایی دهبار با میزان(68/0) دارای بالاترین رتبه؛ و روستاهای دهنو و نقندر با میزان(98/0) و (97/0)، دارای پائینترین رتبه به لحاظ برخورداری از میزان اثرات نوسازی کالبدی در بهبود کیفیت زندگی در مناطق مورد مطالعه است.
محمدرضا رضوانی؛ مجتبی قدیری معصوم؛ سید هادی کریمی
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1391، ، صفحه 49-62
چکیده
حمل و نقل نقش مهمی در تحولات اجتماعی دارد و در مناطقی که دسترسی کمتری به سیستم حمل و نقل دارند، تنگناهای ساختاری زیادی در فرایند توسعه اجتماعی بوجود میآید، در این راستا عدم تامین نیاز دسترسی به حمل و نقل یکی از مهمترین موانع در رسیدن به اهداف توسعه پایدار روستایی میباشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر دسترسی به محور ارتباطی سنندج ...
بیشتر
حمل و نقل نقش مهمی در تحولات اجتماعی دارد و در مناطقی که دسترسی کمتری به سیستم حمل و نقل دارند، تنگناهای ساختاری زیادی در فرایند توسعه اجتماعی بوجود میآید، در این راستا عدم تامین نیاز دسترسی به حمل و نقل یکی از مهمترین موانع در رسیدن به اهداف توسعه پایدار روستایی میباشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر دسترسی به محور ارتباطی سنندج - دیواندره بر ارتقای شاخصهای اجتماعی روستاهای واقع در حاشیه این محور انجام شده است. دادههای مورد نیاز با روشهای اسنادی و مطالعات میدانی و تکمیل پرسشنامه جمعآوری گردیده است. بدین منظور ابتدا شاخصهای توسعه اجتماعی به عنوان متغیر وابسته تحقیق تعریف شد و 6 شاخص و 64 گویه در زمینههای آموزش، بهداشت، اشتغال و درآمد، مشارکت اجتماعی، امنیت اجتماعی و خدمات اجتماعی برای سنجش آن طراحی گردید. جامعه آماری تحقیق خانوارهای روستایی و مسئولین محلی میباشند که 210 سرپرست خانوار و 14 مسئول محلی این روستاها به عنوان حجم نمونه تعیین و با روش طبقهبندی شده تصادفی انتخاب گردید. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات کارشناسان و پایایی آن با استفاده از آزمون آماری آلفای کرونباخ تأیید گردید. دادههای جمعآوری شده با استفاده از آزمونهای تی تست مستقل و تی تست زوجی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق بیانگر رابطه معکوس بین سطح شاخصهای توسعه اجتماعی روستا و فاصله آنها از محور ارتباطی سنندج - دیواندره است. همچنین بین وضعیت شاخصهای توسعه اجتماعی روستاهایی که در حاشیه این محور واقع اند با روستاهایی که در 10 کیلومتری این محور قرار دارند، تفاوت معنیداری وجود دارد.
محمود جمعه پور؛ شهرزاد طهماسبی تهرانی
دوره 1، شماره 3 ، شهریور 1392، ، صفحه 49-60
چکیده
هدف این پژوهش، بررسی کیفیّت زندگی و زیستپذیری در روستاهای بخش مرکزی شهرستان شهریار در پیرامون شهر تهران است، کیفیت زندگی با زیستپذیری ابعاد و شاخصهای مشترکی دارد بهگونهای که برای سنجش زیستپذیری از کیفیّت زندگی به عنوان یک رویکرد رایج در مبحث سنجش زیستپذیری استفاده میشود. مسیر تحقیق نیز مبتنی بر کیفیت زندگی ...
بیشتر
هدف این پژوهش، بررسی کیفیّت زندگی و زیستپذیری در روستاهای بخش مرکزی شهرستان شهریار در پیرامون شهر تهران است، کیفیت زندگی با زیستپذیری ابعاد و شاخصهای مشترکی دارد بهگونهای که برای سنجش زیستپذیری از کیفیّت زندگی به عنوان یک رویکرد رایج در مبحث سنجش زیستپذیری استفاده میشود. مسیر تحقیق نیز مبتنی بر کیفیت زندگی مکان محور است. روش گردآوری اطلاعات، علاوه بر مطالعات کتابخانهای، روش پیمایشی است. و با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه را ۳۶۳ نفر تشکیل دادند و واحد تحلیل خانواده و، از آن میان، سرپرستان خانواده تعیین شدند. برای انتخاب روستاها با استفاده از روش طبقهبندی، روستاها و سپس، با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی، هفت روستا انتخاب شد. سرانجام، با استفاده از روش تخصیص متناسب، سهم هر روستا از پرسشنامهها معلوم شد. ابعاد سة گانة اقتصادی (اشتغال و درآمد، مسکن، حمل و نقل، امکانات زیرساختی و آموزشی)، اجتماعی (بهداشت و سلامت، همبستگی و مشارکت اجتماعی، پیوستگی و تعلق مکانی، امنیّت فردی و اجتماعی) و زیست محیطی (کیفیّت محل از لحاظ عدم وجود آلودگی) این روستاها بررسی شد. برای پاسخگویی به سؤالات از آزمونT تک نمونهای و خی دو استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که سطح کیفیت زندگی و زیستپذیری در روستاهای در سطح نازلی قرار دارند و افراد میزان کیفیّت زندگی و زیستپذیری را در تمامی ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی، به صورت معناداری، پایین ارزیابی میکنند. تفاوت معناداری نیز از نظر میزان زیستپذیری و کیفیّت زندگی در روستاهای واقع در منطقة تحقیق وجود دارد.
مهدی چراغی؛ زهرا ملک جعفریان؛ جواد عباسی؛ سیدعلی بدری
دوره 2، شماره 4 ، دی 1394، ، صفحه 50-59
چکیده
در فرآیند تغییر الگوی زندگی جوامع روستایی متأثر از گسترش شهرنشینی در دهههای اخیر و تغییر در نوع و دامنه روابط متقابل شهر و روستا در ایران، دورنمای عظیمی از تحولات وسیع در نحوه زندگی، مناسبات اجتماعی و اقتصادی روستاییان همراه با احساس نیاز به تأمین مفهوم سرزندگی در جوامع روستایی البته با ماهیتی متفاوت در مقایسه با یک سکونتگاه شهری، ...
بیشتر
در فرآیند تغییر الگوی زندگی جوامع روستایی متأثر از گسترش شهرنشینی در دهههای اخیر و تغییر در نوع و دامنه روابط متقابل شهر و روستا در ایران، دورنمای عظیمی از تحولات وسیع در نحوه زندگی، مناسبات اجتماعی و اقتصادی روستاییان همراه با احساس نیاز به تأمین مفهوم سرزندگی در جوامع روستایی البته با ماهیتی متفاوت در مقایسه با یک سکونتگاه شهری، در جریان است. از اینرو تحقیق حاضر به بررسی اثربخشی طرح هادی روستایی در آفرینش سکونتگاههای روستایی سرزنده مطابق با خواستهها و نیازهای واقعی ساکنان این جوامع پرداختهاست. این پژوهش، از نوع کاربردی و روش آن توصیفی ـ پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق سه روستای دارای طرح هادی و سه روستای فاقد طرح هادی، واقع در دهستان غنی بیگلو در شهرستان زنجان را تشکیل میدهند. روش گرداوری اطلاعات بهصورت کتابخانهای و میدانی و روش تجزیهوتحلیل آنها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفتهاست. نتایج تحقیق نشان میدهد، اجرای طرح هادی به بهبود و ایجاد پیشرفت کمّی و کیفی مؤلفههای سرزندگی بهویژه وضعیت کالبدی روستاهای مورد مطالعه انجامیدهاست.
محمدحسن یزدانی؛ سحر حسن پور؛ رضا هاشمی معصوم آباد
چکیده
در مقولۀ مسکن، تهیۀ طرح و برنامههای توسعه با توجه به ابعاد اجتماعی و کالبدی مسکن میتواند از شکاف و نابرابری در رفاه سکونتی ساکنان و رشد بیبرنامۀ شهر جلوگیری کند. بر این اساس، این پژوهش با هدف تحلیل فضایی ابعاد اجتماعی و کالبدی مسکن، تناسب بین عرضه و تقاضای مسکن و ارتباط کمبود مسکن با گسترش افقی در شهر اهواز انجام شده است. نوع ...
بیشتر
در مقولۀ مسکن، تهیۀ طرح و برنامههای توسعه با توجه به ابعاد اجتماعی و کالبدی مسکن میتواند از شکاف و نابرابری در رفاه سکونتی ساکنان و رشد بیبرنامۀ شهر جلوگیری کند. بر این اساس، این پژوهش با هدف تحلیل فضایی ابعاد اجتماعی و کالبدی مسکن، تناسب بین عرضه و تقاضای مسکن و ارتباط کمبود مسکن با گسترش افقی در شهر اهواز انجام شده است. نوع پژوهش «کاربردی- توسعهای» و روش انجام آن «توصیفی- تحلیلی» است. گردآوری دادهها با روش کتابخانهای- اسنادی صورت گرفت. از 20 شاخص اجتماعی و کالبدی برای سطحبندی مناطق شهر اهواز استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از روشهای رتبهبندی مافوق و مادون (SIR)، هولدرن، آنتروپی شانون و ضریب همبستگی پیرسون و همچنین نرمافزار Visual PROMETHEE استفاده شده است. نتایج حاصل از یافتهها نشان داد که در شاخصهای اجتماعی و کالبدی، مناطق 2، 3، 4 و 8 در وضعیت مطلوبی قرار دارند. اما مناطق 1، 6 و 7 در شرایط مناسبی از لحاظ شاخصهای اجتماعی و کالبدی نیستند. این امر بیانگر عدم تعادل توزیع مسکن مناسب در شهر اهواز است. ضریب همبستگی پیرسون با میزان sig دو طرفۀ 501/0 نشاندهندۀ عدم تناسب عرضه و تقاضای مسکن در این شهر است. همچنین، حاصل روشهای هولدرن و آنتروپی شانون نمایانگر توسعۀ مساحت مسکونی از سال 1385 تا 1390 است، ولی این توسعه بدون توجه به تقاضای مسکن در مناطقی صورت گرفته است که مسألۀ کمبود مسکن در آنها شدید نبوده است. این امر نشانگر رشد ناپایدار شهر اهواز در بخش مسکن است.
شاه بختی رستمی
دوره 1، شماره 2 ، اردیبهشت 1392، ، صفحه 55-64
چکیده
طی چند دهه اخیر عواملی چون رشد جمعیت، نیاز به سطوح بالاتر اشتغال، محدودیتهای بخش کشاورزی و نیاز به فعالیتهای جدید ضرورت گسترش فعالیتهای صنعتی را در ایران بیش از پیش آشکار ساخته است. یک شهرک صنعتی، به عنوان بهینهترین روش استفاده از فضای جغرافیایی، مکانی برای تمرکز واحدهای صنعتی و تولیدی است. تصمیمات خوب درباره گسترش و مدیریت ...
بیشتر
طی چند دهه اخیر عواملی چون رشد جمعیت، نیاز به سطوح بالاتر اشتغال، محدودیتهای بخش کشاورزی و نیاز به فعالیتهای جدید ضرورت گسترش فعالیتهای صنعتی را در ایران بیش از پیش آشکار ساخته است. یک شهرک صنعتی، به عنوان بهینهترین روش استفاده از فضای جغرافیایی، مکانی برای تمرکز واحدهای صنعتی و تولیدی است. تصمیمات خوب درباره گسترش و مدیریت این شهرکها نیازمند دادههای فضایی قابل اعتماد است. بنابراین، برای داشتن یک مدیریت مناسب و رسیدن به اهداف سازمانی شهرکهای صنعتی در ایران نیاز مبرم به ایجاد بانکهای اطلاعاتی موثق از جمله پایگاههای دادههای مکانی وجود دارد. بکارگیری سیستمهای اطلاعاتی مدرن از جملهGIS برای ذخیرهسازی، تجزیه و تحلیل، نمایش و بههنگامسازی دادههای مکانی مربوط به شهرکهای صنعتی ایران به عنوان مزیتی تلقی میشود که هرگونه تأخیر در بکارگیری آن میتواند به افزایش هزینههای اجرایی و مدیریتی منجر گردد. در این مقاله ضمن طرح مسألهی فقدان، نقصان، یا پراکندگی دادههای مربوط به واحدهای صنعتی شهرک فرامان در نزدیکی شهر کرمانشاه با 160 واحد صنعتی و کارگاهی به ضرورت استفاده از GIS در چنین شهرکهایی اشاره، و ضمن تبیین مبانی نظری، چگونگی روش طراحی، ایجاد و بکارگیری یک سیستمGIS در شهرک صنعتی فرامان به تفصیل بیان شده است. این روش شامل مراحل زیر بوده است: 1- گردآوری تمام دادههای فضایی موردنیاز جهت راهاندازی یک سیستمGIS از طریق مصاحبه، پرسشنامه، نقشههای موجود و عکسهای هوایی و ماهوارهای 2- برگزاری جلسات کاری گروهی با حضور مدیران واحدهای صنعتی و افراد صاحب دانش 3- رقومیسازی نقشههای موردنیاز 4- تهیه فهرستی جامع از تمامی دادههای ممکن و انتقال آن به پایگاه داده مکانی 5- (Geo-Database) وارد کردن دادهها به رایانه و سیستم GIS مورد پیشبینی و 6- مرتبط ساختن دادههای مکانی و توصیفی. اگرچه ارزیابی نهایی اثرات و موفقیت راهاندازی سیستمGIS شهرک صنعتی فرامان نیاز به زمان نسبتاً بیشتری دارد، با اینحال، نظرسنجیهای بهعمل آمده از مدیران و بخش اجرایی شهرک حاکی از ایجاد موقعیتی جدید و بهتر برای مدیریت شهرک از طریق راهاندازی و بکارگیری سیستمGIS شهرک است.
اسماعیل علی اکبری؛ مصطفی طالشی؛ عذرا عمادالدین
دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 55-70
چکیده
چنانچه هر ناحیه را یک نظام فضایی و شهرها و سکونتگاههای آن را اجزای آن نظام تصور کنیم، میان این اجزا،روابط و پیوندهای متعدد و متقابل برقرار است که در شکل دادن به نظام ساختاری عملکردی ناحیه، نقش اصلی بر عهده دارد. فهم این پیوستگی و در هم تنیدگی روزافزون نظام فضایی،لازمه هرگونه تفکر و اقدام برای توسعه موزون و هماهنگ شهر و پیرامون است. ...
بیشتر
چنانچه هر ناحیه را یک نظام فضایی و شهرها و سکونتگاههای آن را اجزای آن نظام تصور کنیم، میان این اجزا،روابط و پیوندهای متعدد و متقابل برقرار است که در شکل دادن به نظام ساختاری عملکردی ناحیه، نقش اصلی بر عهده دارد. فهم این پیوستگی و در هم تنیدگی روزافزون نظام فضایی،لازمه هرگونه تفکر و اقدام برای توسعه موزون و هماهنگ شهر و پیرامون است. این مقاله کوشیده است با روش شناختی-تبیینی و با تعمیق اسنادی از دیدگاهها،مباحث و نظریه های برنامه ریزی توسعه فضایی، الگویی برای توسعه یکپارچه شهر و پیرامون بر مبنای قابلیت های گردشگری مناطق پیراشهری ارائه دهد. چارچوب این الگو بر مبنای التزام به پشتوانه های نظری رویکرد توسعه یکپارچه، بر توازن و یکپارچگی در توسعه شهر و پیرامون استوار است. شالوده چنین الگویی به پایش تغییرات اجتماعی،اقتصادی و کالبدی شهر و سکونتگاههای پیرامون شهر،شناخت علل گرایش و کشش شهر در مناطق پیرامون و ظرفیت های گردشگری محرک کشش شهر در مناطق پیراشهری تاکید دارد که در چارچوب سازمان فضایی یکپارچه و انعطاف پذیر، به منظور حفظ هویت کالبدی و عملکردی پیرامون و ترکیب فیزیکی منسجم شهر تبلور یابد.
احمد حامی؛ الهام فهام
دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1396، ، صفحه 56-65
چکیده
امروزه جایگاه زنان و پاسخگویی به نیازهای جسمی، روحی و اجتماعی و فراهم نمودن بستری برای پر کردن اوقات فراغت آنها یکی از مهمترین بحث ها در طراحی فضاهای فراغتی می باشد. ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎل زﻧﺎن در اجتماع و نیز مسائل مربوط به آسایش آنها موجب احداث پارک های بانوان شده است. با این حال شناخت انگیزه های بانوان از رفتن به پارکها و تاثیر ...
بیشتر
امروزه جایگاه زنان و پاسخگویی به نیازهای جسمی، روحی و اجتماعی و فراهم نمودن بستری برای پر کردن اوقات فراغت آنها یکی از مهمترین بحث ها در طراحی فضاهای فراغتی می باشد. ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎل زﻧﺎن در اجتماع و نیز مسائل مربوط به آسایش آنها موجب احداث پارک های بانوان شده است. با این حال شناخت انگیزه های بانوان از رفتن به پارکها و تاثیر آن بر توسعه پارکها در ایران از جمله شهر تبریز مورد توجه قرار نگرفته است. این تحقیق جهت شناسایی انگیزه زنان برای مراجعه به پارک بانوان در شهر جدید سهند انجام شده است. د ر اﯾﻦ راﺳﺘﺎ از 125 ﻧﻔﺮ از زﻧﺎن در ﻣﺤﺪوده ﭘﺎرک بانوان شهر جدید سهند مصاحبه حضوری بعمل آمد. متن مصاحبه متشکل از سوالاتی درباره علل و انگیزه استفاده از پارکهای بانوان، عوامل موثر در تامین سلامت جسمانی بانوان و فعالیت های مورد علاقه آنها و همچنین درستی ایده ایجاد پارک های بانوان می باشد. ﺑﺮای ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ از نرم افزارهای spss و excel اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﺻﻠﻲ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﺑﺮﺍی ﺍﻓﺮﺍﺩ ورزش و ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯتجهیزات ورزشی و لاغری و رسیدن به تناسب اندام و بیکاری عامل مهم دیگر بانوان برای حضور در این پارک ها می باشد. هم چنین رهایی از تنهایی و گذران اوقات فراغت با اشخاص دیگر از جمله دوستان عوامل درونی موثر در مراجعه به پارکها بوده است. توسعه کالبدی فضاهای اجتماعی و همچنین امکانات ورزشی می تواند در موفقیت پارکهای بانوان نقش موثری ایفا کند.
حمید جلالیان؛ فرامرز بریمانی؛ وحید ریاحی؛ مرتضی مهرعلی تبار فیروزجایی
دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1396، ، صفحه 57-74
چکیده
کارشناسان توسعه با بررسی نقشآفرینی دولت، بازار و جامعه مدنی در جریان توسعه، نقش دولت و بازار را در بسیاری از موارد ناموفق دانسته و نوبت را به جامعه مدنی دادهاند تا نقش مردم و نهادهای محلی در توسعه آزموده شود. از اینرو، تقویت سازمانها و تشکلهای اجتماعمحور در تحقق توسعه مشارکتی مهم تلقی شده است. در این راستا، پژوهش حاضر ...
بیشتر
کارشناسان توسعه با بررسی نقشآفرینی دولت، بازار و جامعه مدنی در جریان توسعه، نقش دولت و بازار را در بسیاری از موارد ناموفق دانسته و نوبت را به جامعه مدنی دادهاند تا نقش مردم و نهادهای محلی در توسعه آزموده شود. از اینرو، تقویت سازمانها و تشکلهای اجتماعمحور در تحقق توسعه مشارکتی مهم تلقی شده است. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف شناخت ابعاد اثربخشی انجمنهای اعتبار و پسانداز بر توسعه فضایی – کالبدیِ سکونتگاههای روستایی، 30 نفر از اعضای این انجمنها را به شیوه گلوله برفی انتخاب و در طی مصاحبه نیمهساختاریافته و مشاهده مستقیم دادههای مورد نظر را گردآوری نموده است و آنها را به شیوۀ تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرائی تجزیه و تحلیل شدهاند. دادههای تحقیق شامل متن مصاحبهها، به صورت واحدهای معنی تقسیم و سپس با فشردهسازی خلاصه شدهاند. در نهایت با شیوۀ استقرائی طبقات فرعی استخراج و مضمونهای اصلی از آنها انتزاع شدهاند. تحلیل یافتهها نشان میدهد که انجمنها از منظر کالبدی بر سرمایههای فیزیکی (مسکن، ارتباطات، تأسیسات روستایی) و سرمایههای طبیعی (حفظ محیطزیست، منابع آب، تنوع دام، مالکیت اراضی) سکونتگاههای روستایی و از منظر فضایی بر جریان آگاهی، جمعیت و پول سکونتگاههای روستایی تأثیرگذار بوده است. در مجموع نتایج نشان میدهد که این انجمنها هرچند ماهیتاً یک تشکل اجتماعی – اقتصادیاند؛ اما نمیتوان از وجه فضایی – کالبدی آنها غافل بود. به نظر میرسد در صورت توانمندسازی این انجمنها و استفاده از آنها حل مشکلات روستاها مفیدتر و سریعتر قابل حصول خواهد بود. همچنین، به پژوهشگران علاقهمند به مطالعه چنین تشکلهایی پیشنهاد میگردد با توجه ماهیت بومی و نداشتن (یا حداقل کم) مشابههای بیرونی اتخاذ رویکرد کیفی میتواند در این مسیر نتایج مفیدتری را در پی داشته باشد.
فرهاد جوان؛ حسن افراخته؛ وحید ریاحی
چکیده
در قرن حاضر،گردشگری به عنوان فعالیت پررونق و دامنهدار، در فضاهای روستایی دارای اثرات متنابهی است. از ویژگیهای خاص نظام اثرات گردشگری بویژه در فضاهای روستایی این است که دامنهی اثرگذاری متنوعی از قبیل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، نهادی و محیط زیستی دارد و همچنین بسته به موقعیتهای مکانی گوناگون، میتواند شدت و جهت تغییرات ...
بیشتر
در قرن حاضر،گردشگری به عنوان فعالیت پررونق و دامنهدار، در فضاهای روستایی دارای اثرات متنابهی است. از ویژگیهای خاص نظام اثرات گردشگری بویژه در فضاهای روستایی این است که دامنهی اثرگذاری متنوعی از قبیل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، نهادی و محیط زیستی دارد و همچنین بسته به موقعیتهای مکانی گوناگون، میتواند شدت و جهت تغییرات و تحولات متفاوتی داشته باشد. از این رو تحقیق حاضر باهدف تحلیل فضایی اثرات گردشگری در سکونتگاههای روستایی شهرستان رضوانشهر تدوین شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی ـ تحلیلی است. در این تحقیق جامعه آماری، سکونتگاه های روستایی شهرستان رضوانشهر است. در این مطالعه تحلیل ساخت و سازهای انسانی در سکونتگاههای روستایی با بهرهگیری از دادههای سنجش از دور مورد تحلیل قرار گرفت. برای تحلیل دادهها از الگوریتم حداکثر احتمال با دو کاربری و GIS استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد، گردشگری روستایی در ناحیه رضوانشهر دارای تنوع و تفاوت در شدت اثرات بر حسب واحدهای مکانی بوده است. به گونهای که، اثرات کالبدی گردشگری(خانههای دوم، واحدهای خدماتی، تغییرات کابری اراضی و قیمت زمین) در محدودهی ساحلی، شدت بیشتری نسبت به کانونهای روستایی در محدوده دشتی و کوهپایهای دارد.
علی موحد؛ مظهر احمدی
چکیده
درپی رشد سریع و گسترش افقی شهرها، بسیاری از اراضی، کاربریها و بافتهای فرسوده بهصورت دایر و بایر در شهرها درپی این توسعه غیراصولی و شتابزده، از جریان عمران و توسعه بازمانده اند .بخش قابلملاحظهای (بین 15 تا 25 درصد) از بافت پر شهرها را به خود اختصاص دادهاند که ارزش زیادی دارند. منطقه 19 شهر تهران بهعنوان دروازه غربی ورود به ...
بیشتر
درپی رشد سریع و گسترش افقی شهرها، بسیاری از اراضی، کاربریها و بافتهای فرسوده بهصورت دایر و بایر در شهرها درپی این توسعه غیراصولی و شتابزده، از جریان عمران و توسعه بازمانده اند .بخش قابلملاحظهای (بین 15 تا 25 درصد) از بافت پر شهرها را به خود اختصاص دادهاند که ارزش زیادی دارند. منطقه 19 شهر تهران بهعنوان دروازه غربی ورود به تهران، از موقعیت استراتژیکی برخوردار است. در حال حاضر میزان قابلتأملی از اراضی اختصاصیافته به صنایع و انبارها، غیرفعال یا متروکه هستند. چنین زمینهایی مسائل و مشکلات زیادی ازجمله رکود اقتصادی و کاهش ارزش زمین، آلودگی محیطی (تجمع زباله و نخاله ساختمانی)، آلودگی بصری، اختلال در عملکردهای شهری چون خدماترسانی و دسترسی، کاهش نفوذپذیری در بخشهایی از منطقه، تأثیر منفی بر امنیت محیط، کاهش سرزندگی و شادابی محیط شهری برای رشد اجتماعی را ایجاد کرده است. بنابراین پژوهش حاضر تحت عنوان «برنامهریزی و ساماندهی فضاهای رهاشده و متروکه» در منطقه 19 با توجه به ضرورتهای موجود و در راستای توسعهی میانافزای شهری نگاشته شده است. روش تحقیق بهصورت توصیفی – تحلیلی و جمعآوری دادهها بهصورت اسنادی- میدانی بوده است که. براساس هدف از نوع تحقیقات کاربردی محسوب میشود. بعد از شناسایی منطقه، استخراج شاخصها و معیارها، اراضی و فضاهای متروکه موجود در منطقه شناسایی شد. از طریق مدل swot و qspm راهبردهای ساماندهی اراضی مذکور مشخص شد که به ترتیب اولویت عبارتاند از: توسعه مجدد اراضی رهاشده و بارگذاری اراضی متروکه در راستای توسعهی اقتصادی و اجتماعی منطقه، وضع عوارض بر زمینهای متروکه و معاملات آنها، استفاده از فضاهای رهاشده و متروکه برای تأمین بخشی از کمبودهای خدماتی منطقه، اولویتدهی به ساماندهی اراضی رها ماندهای که دسترسی مناسبتری به شبکههای شریانی منطقه و خارج از منطقه دارند، برقراری کیفیت مطلوب و یکپارچهسازی بافت و ایجاد انسجام در سازمان فضایی و استخوانبندی منطقه و در نهایت سیاستهای راهبردی و سازوکارهای اجرایی این راهبردها نیز ارائه شده است.
بهرام ایمانی؛ علی طورانی؛ حمیده خسروی مهر
چکیده
امروزه بسیاری از اندیشمندان و صاحب نظران توسعه در زمینۀ ریشهیابی موانع توسعهیافتگی کشورهای مختلف به فقدان سرمایه اجتماعی اشاره میکنند. برای توسعه بیش از هر چیز سرمایه اجتماعی نیاز است. با توجه به ضرورت مطالعه و بررسی این مفهوم به ویژه در نواحی روستایی محروم، مراکز روستایی شهرستان مینودشت سطح بندی شده است. در این تحقیق ...
بیشتر
امروزه بسیاری از اندیشمندان و صاحب نظران توسعه در زمینۀ ریشهیابی موانع توسعهیافتگی کشورهای مختلف به فقدان سرمایه اجتماعی اشاره میکنند. برای توسعه بیش از هر چیز سرمایه اجتماعی نیاز است. با توجه به ضرورت مطالعه و بررسی این مفهوم به ویژه در نواحی روستایی محروم، مراکز روستایی شهرستان مینودشت سطح بندی شده است. در این تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی(پرسشگری) استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق شامل سرپرستان خانوار است که با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران حجم نمونه برابر با 370 نفر تعیین و دادههای حاصل از پرسشنامه نیز در قالب مدل ویکور تحلیل و وستاهای مورد مطالعه رتبه بندی و سطح بندی شدند. توزیع فضایی سرمایه اجتماعی در سطح مراکز روستایی نشان می دهد که ناحیه شمال غرب، سرمایه اجتماعی کمتری نسبت به سایر نواحی از جمله مرکز، جنوب، جنوب غرب و جنوب شرق دارد. همچنین، نتایج آزمون پیرسون نشان میدهد که میان مولفههای میزان جمعیت و تنوع قومی و زبانی و موقعیت جغرافیایی با سرمایه اجتماعی رابطه معنی داری وجود دارد. در دو مولفۀ جمعیت و تنوع قومی و زبانی رابطه ای معکوس ولی موقعیت جغرافیایی رابطه ای مستقیم دارد؛ ضمن آنکه بین دو مولفه میزان درآمد و میزان سواد با میزان سرمایه اجتماعی رابطۀ معنی داری به لحاظ آماری مشاهده نشد. در نهایت این تحقیق به منظور ارتقاء بخشی به سرمایه اجتماعی در روستاهای مورد مطالعه، تشکیل کارگروه های اجتماعی_ اقتصادی توسط مدیران محلی را در جهت تبیین اهمیت مولفههای سرمایه اجتماعی؛ نظارت بیشتر بر عملکرد مدیران محلی در راستای اعتماد سازی برای روستاییان و تقویت شبکه های اجتماعی و آموزش مداوم روستاییان را در جهت پذیرش سرمایه اجتماعی به عنوان عاملی اساسی در توسعه جوامع محلی پیشنهاد می نماید.
وحید زمانی؛ محمود محمدی؛ محمود قلعه نویی
دوره 4، شماره 3 ، آذر 1396، ، صفحه 63-80
چکیده
شناخت ویژگیهای ساختاری شبکه گذربندی شهر نقشی حیاتی در درک رویدادهای پویا و در حال تحول شهر دارد. یکی از تأثیرگذارترین این ویژگیها همان مرکزیت1 شبکه گذربندی است که با توجه به مطالعات پیشین تأثیری قابل توجه بر رخدادهایی همچون چگونگی پراکنش فعالیتها، به ویژه فعالیتهای تجاری و خدماتی، دارد که خود بر چگونگی توزیع ترافیک سواره ...
بیشتر
شناخت ویژگیهای ساختاری شبکه گذربندی شهر نقشی حیاتی در درک رویدادهای پویا و در حال تحول شهر دارد. یکی از تأثیرگذارترین این ویژگیها همان مرکزیت1 شبکه گذربندی است که با توجه به مطالعات پیشین تأثیری قابل توجه بر رخدادهایی همچون چگونگی پراکنش فعالیتها، به ویژه فعالیتهای تجاری و خدماتی، دارد که خود بر چگونگی توزیع ترافیک سواره و پیاده در شهر تأثیرگذار است. از اینرو، مطالعه مرکزیت شبکه گذربندی کمک شایانی به برنامهریزی کاربریها و ترافیک شهر مینماید. این مقاله با هدف تبیین ارتباط بین مرکزیت شبکه گذربندی و مکانگزینی فعالیتهای تجاری و خدماتی، ضمن مرور مفاهیم کلیدی مرتبط با مرکزیت شبکه گذربندی، به طور ویژه به مفهوم مرکزیت متریک در شبکه گذربندی شهر پرداخته، به مدلسازی مرکزیت شبکه گذربندی شهر قم با استفاده از روش ارزیابی چندگانه مرکزیت2 (MCA) با در نظر گرفتن شاخصهای مرکزیت شبکه میانراهی، نزدیکی کلی و نزدیکی محلی میپردازد. در نهایت مدل مرکزیت شبکه گذربندی شهر قم با نقشه مکانگزینی فعالیتهای تجاری و خدماتی این شهر توسط روش برآورد تراکم هستهای3 (KDE) تبدیل به یک واحد شده، میزان همبستگی فضایی4 بین آنها ارزیابی میگردد. همبستگی بین لایههای متغیر یاد شده با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و نیز شاخص همبستگی فضایی (SCI)، تعریف شده توسط نگارندگان، اندازهگیری میگردد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که همبستگی مستقیم و بالایی بین شاخصهای مرکزیت شبکه گذربندی یادشده و مکانگزینی فعالیتهای تجاری و خدماتی در شهر قم برقرار است. بیشترین ضریب همبستگی مربوط به شاخص مرکزیت نزدیکی محلی5 و پس از آن شاخص مرکزیت میانراهی6 است و شاخص مرکزیت نزدیکی کلی7 در جایگاه سوم قرار دارد. بنابراین، مرکزیت شبکه گذربندی نقش مهمی در پراکنش فعالیتها در شهر قم داشته، فعالیتهای تجاری و خدماتی مکانهایی را برمیگزینند که موقعیت بهتری از نظر مرکزیت شبکه داشته باشند.
سیدجعفر حجازی
دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1397، ، صفحه 65-79
چکیده
مناطق شهری به مثابۀ نقاط عطف جوامع انسانی موتورهای رشد اقتصادی و توسعۀ اجتماعیاند؛ که در نهایت تحولات کالبدی و کاربری اراضی شهری را به دنبال دارند. از سوی دیگر تغییر مساحت برخی کاربریهای شهری از جمله؛ درمانی، تجاری، اداری و آموزشی نقش مؤثری در ایجاد اشتغال خواهند داشت .مطالعه روابط این کاربریها با تغییرات اشتغال با کمک طرح ...
بیشتر
مناطق شهری به مثابۀ نقاط عطف جوامع انسانی موتورهای رشد اقتصادی و توسعۀ اجتماعیاند؛ که در نهایت تحولات کالبدی و کاربری اراضی شهری را به دنبال دارند. از سوی دیگر تغییر مساحت برخی کاربریهای شهری از جمله؛ درمانی، تجاری، اداری و آموزشی نقش مؤثری در ایجاد اشتغال خواهند داشت .مطالعه روابط این کاربریها با تغییرات اشتغال با کمک طرح سناریو گامی مهم در جهت برنامهریزی دقیقتر شهرهاست. هدف این پژوهش برآورد میزان اشتغال شهری ناشی از توسعه کاربری اراضی در دو محله کیانپارس و کیانآباد شهر اهواز با استفاده از مدل رگرسیون خطی با طرح دو سناریو؛ سناریوی اول (توسعه کاربری اراضی با ادامه روند فعلی) و سناریو دوم(مدیریت توسعه کاربری اراضی) در افق 10 ساله(1405-1395) میباشد. روش این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و از حیث روش توصیفی – تحلیلی است. جهت گردآوری مبانی نظری از روش اسنادی و کتابخانهای و جهت تحلیل دادهها از مدل رگرسیون خطی و Arc GIS استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که تمام نواحی محله کیانپارس براساس سناریو اول در افق طرح یعنی سال 1405 دارای رشد اشتغال خواهند شد؛ اما در سناریوی دوم نواحی 22 و 35 فاقد رشد و نواحی 24 و 29 دارای رشد منفی(2%) و در محله کیانآباد نواحی 40، 48 و 50 در هر دو سناریو فاقد رشد اشتغال خواهند شد. در مجموع میتوان گفت یکی از علل اصلی تغییرات اشتغال در محلات مورد مطالعه ناشی از افزایش یا کاهش سطوح کاربریهای اشتغال زا از جمله درمانی، تجاری، آموزشی، اداری در سناریوهای مورد بررسی میباشد. با این حال به علت نقش غیرقابلانکار کاربریها در اشتغالزایی و در طرحهای تفصیلی و جامع شهری باید به مدیریت کاربریهای شهری در نواحی با رشد بالای اشتغال توجه بیشتری شود؛ زیرا تراکم بالای این نوع کاربریها نقش بسیار مهمی در جذب جمعیت و به دنبال آن مسائل ترافیکی و آلودگی هوا، صوتی و بصری در این بخش از شهر خواهد شد که نمونه عینی آن را میتوان در محله کیانپارس اهواز به وضوح مشاهده کرد.
اصغر حیدری؛ حسین حاتمی نژاد؛ فاطمه عزیزی
چکیده
زیستپذیری شهری یکی از مبانی اساسی توسعه پایدار شهری است. رویکرد زیستپذیری را میتوان ناشی از افزایش آگاهی نسبت به الگوهای ناپایدار زندگی شهری دانست که در درازمدت موجب کاهش توان منابع محیطی میشود. اصطلاح زیستپذیری اشاره به درجۀ تأمین ملزومات یک جامعه بر مبنای نیازها و ظرفیتهای افراد آن جامعه دارد. بنابراین، هدف اصلی ...
بیشتر
زیستپذیری شهری یکی از مبانی اساسی توسعه پایدار شهری است. رویکرد زیستپذیری را میتوان ناشی از افزایش آگاهی نسبت به الگوهای ناپایدار زندگی شهری دانست که در درازمدت موجب کاهش توان منابع محیطی میشود. اصطلاح زیستپذیری اشاره به درجۀ تأمین ملزومات یک جامعه بر مبنای نیازها و ظرفیتهای افراد آن جامعه دارد. بنابراین، هدف اصلی این تحقیق اولویتبندی مؤلفههای اصلی زیستپذیری در کمپهای اقامتی جزیره کیش است. کمپهای مورد بررسی این تحقیق ،سه کمپ اقامتی صدف، معمار و سحر هستند. روش پژوهش حاضر توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر دادههای اولیه بوده که جمعآوری اطلاعات اولیه، بهصورت اسنادی و پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه انجامگرفته است. دادههای جمعآوریشده با استفاده از نرمافزارهای SPSS و Smart PLS مورد پردازش قرار گرفت. برای اولویتبندی هر یک از مؤلفهها و همچنین تعیین سهم و نقش آنها در زیستپذیری محدوده مورد مطالعه از سه روش،تحلیل رگرسیون چند متغیره، تحلیل گامبهگام و تحلیل مسیر PLS استفاده شد. بر اساس نتایج پژوهش مؤلفههای اصلی تأثیرگذار بر زیستپذیری سه کمپ اقامتی جزیره کیش بر اساس درجه اهمیت این گونه اولویتبندی شدند که به ترتیب مؤلفههای خدمات و دسترسی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیستمحیطی قرار گرفتند. با برنامهریزی در راستای ارتقاء و ساماندهی این مؤلفهها بر اساس درجه اهمیت میتوان وضعیت زیستپذیری محدوده مور مطالعه را بهبود بخشید.
پریسا هاشم پور؛ زیبا سامی
چکیده
از آنجاییکه رفتار انسان تحت تأثیر محیط زندگیاش شکل میگیرد، افراد در صورت شناخت ناکافی و راهکارهای نامناسب در راستای تأمین مسکن با مشکلات پیچیدهای روبرو میشوند که یکی از این مشکلات کاهش تعاملات اجتماعی در مجموعههای مسکونی است. عوامل اجتماعی یکی از مؤلفههای تأثیرگذار بر حیات پذیری مجتمعهای مسکونی میباشد. سؤال این ...
بیشتر
از آنجاییکه رفتار انسان تحت تأثیر محیط زندگیاش شکل میگیرد، افراد در صورت شناخت ناکافی و راهکارهای نامناسب در راستای تأمین مسکن با مشکلات پیچیدهای روبرو میشوند که یکی از این مشکلات کاهش تعاملات اجتماعی در مجموعههای مسکونی است. عوامل اجتماعی یکی از مؤلفههای تأثیرگذار بر حیات پذیری مجتمعهای مسکونی میباشد. سؤال این پژوهش عبارت است از اینکه کالبد معماری چگونه در تحقق حیات پذیری اجتماعی مجتمعهای مسکونی مؤثر است. برای پاسخ به این سؤال سه مجتمع مسکونی آسمان تبریز، شهید چمران و مجتمع امام (ره) بهعنوان نمونههای موردی انتخاب شدهاند. نوع تحقیق حاضر کمی-کیفی میباشد و با روش توصیفی-تحلیلی انجامشده است. شیوه گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای- میدانی (مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه) وحجم جامعه آماری پرسشنامه 300 نفر برآورد شده که برای محاسبه حجم نمونه از فرمول کوکران و اطلاعات با نرمافزار Spss نسخه 20 تحلیلشده است. در این پژوهش به بررسی و تحلیل مؤلفهها و چگونگی رابطه آنها با یکدیگر و تأثیر آن بر حیات پذیری مجتمعهای مسکونی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از این است که مؤلفههای سرمایه اجتماعی و امنیت در حیات پذیری مجتمعهای مسکونی تأثیر دارند؛ و درنهایت کالبد معماری مجتمعهای مسکونی در حیات پذیری اجتماعی مؤثر است.
حسن هوشیار؛ رضا قادری
چکیده
پژوهش پیش رو ارزیابی کیفیت فضاهای مسکونی در شهر اشنویه و شاخصهای موثر بر کیفیت مسکن و محیط مسکونی را مورد بررسی قرار داده است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع هدف، کاربردی و از حیث ماهیت، توصیفی _ تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات به دو صورت کتابخانهای و میدانی(مصاحبه، مشاهده و پرسشنامه) است که در زمینه مباحث چهارچوب مفهومی و مبانی ...
بیشتر
پژوهش پیش رو ارزیابی کیفیت فضاهای مسکونی در شهر اشنویه و شاخصهای موثر بر کیفیت مسکن و محیط مسکونی را مورد بررسی قرار داده است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع هدف، کاربردی و از حیث ماهیت، توصیفی _ تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات به دو صورت کتابخانهای و میدانی(مصاحبه، مشاهده و پرسشنامه) است که در زمینه مباحث چهارچوب مفهومی و مبانی نظری از روش توصیفی (کتابخانهای) استفاده شده است. حجم نمونه با توجه به جمعیت شهر اشنویه 375 نمونه است که در سطح محلات شهر به صورت تصادفی انتخاب شدهاند. نرم افزارهای مورد استفاده در این مطالعه Spss وArc GIS میباشند. بررسی 6 عامل به صورت تفصیلی نتایج متفاوتی را نشان میدهد، اما نتایج کلی پژوهش به لحاظ شاخصهای ترکیبی در بین محلات 12 گانه شهر اشنویه، محلههای (1، 2 ، 12) از کیفیت فضاهای مسکونی رضایت داشتهاند و فقط ساکنان محله 11 از شاخصهای کیفیت محیط مسکونی رضایت متوسطی دارند. محلات 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9، 10 از کیفیت فضاهای مسکونی خود ناراضی بودهاند. در نهایت پیشنهاداتی کاربردی جهت رسیدن به رضایت کامل از فضاهای مسکونی شهر اشنویه ارائه شده است.
اصغر نوروزی
چکیده
جوامع انسانی در طول تاریخ کماکان با مخاطرات روبرو بوده و همواره اثرات زیانباری را متحمل شدهاند. مخاطرات محیطی نهتنها به لحاظ تعداد، بلکه با افزایش تنوع و میزان خسارات بهویژه در نواحی روستایی در حال وقوعاند. ارتباط نزدیک با محیط، محرومیت، عدم آگاهی و آمادگی موجب افزایش آسیبپذیر شدن نواحی روستایی میشود. با این وجود ...
بیشتر
جوامع انسانی در طول تاریخ کماکان با مخاطرات روبرو بوده و همواره اثرات زیانباری را متحمل شدهاند. مخاطرات محیطی نهتنها به لحاظ تعداد، بلکه با افزایش تنوع و میزان خسارات بهویژه در نواحی روستایی در حال وقوعاند. ارتباط نزدیک با محیط، محرومیت، عدم آگاهی و آمادگی موجب افزایش آسیبپذیر شدن نواحی روستایی میشود. با این وجود پدیدههایی اجتنابناپذیر بوده و تنها راه مقابله با آن، مدیریت آنها است. یکی از رویکردهای رویارویی با مخاطرات و بحرانهای محیطی، تابآوری است. منطقه مورد مطالعه با قرارگیری در معرض انواع مختلف مخاطرات، در شرایط آسیبپذیری بالایی قرار دارد و سنجش میزان تابآوری آن ضرورت دارد. این پژوهش از نوع کاربردی و هدف آن بررسی و تبیین میزان تابآوری سکونتگاههای روستایی در بخش بلداجی از توابع شهرستان بروجن است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر پیمایش است. دادههای موردنیاز با استفاده از مطالعات کتابخانهای و بررسی میدانی در سطح خانوار گردآوری شده و حجم نمونه طبق فرمول کوکران از جامعة 2276 خانواری، معادل 329 خانوار برآورد شد و پرسشنامه با روش نمونهگیری تصادفی ساده تکمیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که سطح تابآوری در بعد اجتماعی و کالبدی به ترتیب با میانگین 45/3 و 23/3 در حد «مطلوب»، در بعد اقتصادی با میانگین 01/3 در حد «متوسط» و در بعد مدیریتی با میانگین 85/2 در سطح «نامطلوب» قرار دارد. به علاوه در بین روستاهای مختلف روستای آورگان بالاترین سطح تابآوری و روستاهای سلطانآباد و علیآباد در پایینترین سطح قرار دارند. درمجموع نیز وضعیت تابآوری در 21درصد روستاها «مناسب»، در 50 درصد«متوسط» و در حدود 29درصد«نامناسب» بوده است.
تیمور آمار
دوره 2، شماره 4 ، دی 1394، ، صفحه 60-72
چکیده
تحولات منجر به چالشهای عمده توسعه پایدار روستایی در ایران را میتوان در پنج عامل چالشهای اقتصادی، مدیریتی و برنامهریزی، محیطی، اجتماعی و فیزیکی ـ کالبدی طبقهبندی کرد. تحولات کالبدی جامعه روستایی کشور و از جمله استان گیلان را میتوان از دو منظر مورد بررسی قرار داد. بخشی از تحولات تحت تأثیر برنامههای دولت (بهویژه تهیه ...
بیشتر
تحولات منجر به چالشهای عمده توسعه پایدار روستایی در ایران را میتوان در پنج عامل چالشهای اقتصادی، مدیریتی و برنامهریزی، محیطی، اجتماعی و فیزیکی ـ کالبدی طبقهبندی کرد. تحولات کالبدی جامعه روستایی کشور و از جمله استان گیلان را میتوان از دو منظر مورد بررسی قرار داد. بخشی از تحولات تحت تأثیر برنامههای دولت (بهویژه تهیه و اجرای طرحهای کالبدی) قرار گرفتهاست و بخشی دیگر نیز بهصورت ارگانیک و در طی زمان رخ دادهاست. به همین منوال، در کارکرد سکونتگاههای روستایی نیز تغییرات گستردهای بهوجود آمدهاست. تحول در نظام کشاورزی، روابط بین سکونتگاهی، مناسبات شهر و روستا و تغییر در شکل و الگوی مسکن از جمله این تغییرات است. نکته حائز اهمیت در این تحولات تأثیرپذیری آنها از شرایط جغرافیایی است (که در وجه عینی فضا قابل مشاهده و تأمل است). این مقاله، که با استفاده از روش تحقیق کیفی به انجام رسیده است، این سؤال اساسی را محور بحث خود قرار داده که «تحولات کالبدی سکونتگاههای روستایی استان، با چه نوع چالشهایی در راه توسعه پایدار روبهرو است و بر مبنای این تحولات چه الویتهای راهبردی برای توسعه کالبدی روستاهای استان وجود دارد؟ نتیجه این بررسی نشان داد که کاهش 30درصدی اراضی کشاورزی و افزایش40درصد نقاط شهری در طی سیسال اخیر، آسیبپذیری در برابر حوادث طبیعی، تغییر در کارکرد سکونتگاههای روستایی و ضعف در وابستگی کارکردی از عمدهترین چالشهای کالبدی استان است. با وجود تلاش قابلتوجهی که در سه دهه اخیر برای تحقق توسعه کالبدی در نواحی روستایی انجام گرفته است، فقدان برنامهریزی استراتژیک مانع تدوین الگوی مناسب توسعه کالبدی در این استان بودهاست.
محمدرحیم رهنما؛ مصطفی امیرفخریان
دوره 1، شماره 3 ، شهریور 1392، ، صفحه 61-74
چکیده
برنامهریزی دسترسی، بهعنوان شیوهای از برنامهریزی یکپارچه کاربریها و شبکة حملونقل دارای دو بعد فضایی و غیرفضایی است. موجود بودن و در دسترس بودن خدمات، از ابعاد دسترسی فضایی محسوب میشود، که این مطالعه به بررسی خدمات درمانی در شهر مشهد میپردازد. روش مطالعه از نوع توصیفی ـ تحلیلی، است که براساس آن، پس از تشکیل بانک ...
بیشتر
برنامهریزی دسترسی، بهعنوان شیوهای از برنامهریزی یکپارچه کاربریها و شبکة حملونقل دارای دو بعد فضایی و غیرفضایی است. موجود بودن و در دسترس بودن خدمات، از ابعاد دسترسی فضایی محسوب میشود، که این مطالعه به بررسی خدمات درمانی در شهر مشهد میپردازد. روش مطالعه از نوع توصیفی ـ تحلیلی، است که براساس آن، پس از تشکیل بانک اطلاعات مکانی از فضاهای درمانی در نرمافزار ARC-GIS (شامل 6 کاربری عمده با 4528 مورد فراوانی) و بهرهگیری از مدلهای دسترسی «دومرحلهای حوضه شناور»، وضعیت شاخص دسترسی حوزههای شهر مشهد به هر یک از فضاهای درمانی تعیین شد. مزایای بهرهگیری از این روش، در مقایسه با سایر روشها، استفادة همزمان از شاخصهایی نظیر فاصله، شعاع عملکردی و تعداد تسهیلات است. نتیجة این تحلیل بیانگر عدم انطباق بین توزیع فضایی جمعیت و پراکنش خدمات درمانی است. بهعبارتی، نواحی مرکزی شهر بهترین دسترسی و نواحی پیرامونی دارای ضعیفترین دسترسی به خدمات درمانی را دارند. در ادامه، ضمن استفاده از نرمافزارspss و بهرهگیری از مدل «تحلیل خوشهای دومرحلهای»، 1266حوزة جمعیتی شهر مشهد از نظر شاخص دسترسی به خدمات بهداشتی درمانی طبقهبندی شد. در این بخش، نتایج یافتهها نشان داد که شهر مشهد قابل طبقهبندی به دو خوشه است، شامل خوشة اول با میانگین شاخص دسترسی 3.24 شامل 2.3 درصد حوزههای شهری (حوزههای دارای شرایط بسیار عالی دسترسی) و خوشة دوم با میانگین شاخص دسترسی 0.061 شامل 97.7 درصد حوزهها که در مقایسه با خوشة اول وضعیت مناسبی را نشان نمیدهد. نمودارهای تهیه شده از ارزیابی این مدل نشان داد که مهمترین شاخص درخصوص تفاوت خوشة اول با خوشة دوم، شاخص دسترسی به داروخانههاست. از سوی دیگر، شاخص دسترسی به پایگاههای اورژانس کمترین نقش را در این طبقهبندی نشان میدهد.
محمد مهدی تقی زاده؛ حسین کیومرثی
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1391، ، صفحه 63-74
چکیده
وقوع خشکسالی در طی سالهای اخیر و نیز برداشتهای بی رویه از آبهای زیرزمینی، کاهش شدید سطح آب سفرههای زیرزمینی را به همراه داشته است. این موضوع در مناطق نیمه بیابانی که زندگی گیاهی و جانوری وابستگی شدیدی به برداشت از آبهای زیرزمینی دارد به خوبی احساس میشود. دشت نمدان در شمال استان فارس یکی از دشتهای حاصلخیز استان محسوب میشود که ...
بیشتر
وقوع خشکسالی در طی سالهای اخیر و نیز برداشتهای بی رویه از آبهای زیرزمینی، کاهش شدید سطح آب سفرههای زیرزمینی را به همراه داشته است. این موضوع در مناطق نیمه بیابانی که زندگی گیاهی و جانوری وابستگی شدیدی به برداشت از آبهای زیرزمینی دارد به خوبی احساس میشود. دشت نمدان در شمال استان فارس یکی از دشتهای حاصلخیز استان محسوب میشود که در طی سالهای اخیر در اثر کمبود نزولات جوی و نیز برداشتهای بی رویه از سفرههای آب زیرزمینی به وسیله چاههای کشاورزی، با کاهش شدید سطح آب زیرزمینی روبرو بوده است. این کاهش سطح، در تمام محدوده مورد مطالعه از شدت و ضعف متفاوتی برخوردار است. بنابراین شناسایی محدودههای با کاهش شدید سطح آب به منظور اعمال سیاستهای مناسب جهت تقویت سفرههای آب زیرزمینی از بدیهیترین اولویتهای پژوهشی این محدوده بحساب میآید. در پژوهش حاضر سعی بر آن شده است تا با پایش سالیانه و میانیابی دادههای مربوط به تغییرات سطح آب چاههای مشاهدهای دشت نمدان از سال1376 تا 1388، به وسیله سیستم اطلاعات جغرافیایی، محدودههای مجاز، مشروط و ممنوع برداشت آب زیرزمینی تعیین شود. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر ارتباط مستقیم بین موقعیت قرارگیری چاههای عمیق موجود در دشت نمدان و محدودههای ممنوع و مشروط برداشت آب زیرزمینی است. به گونهای که از 1311حلقه چاه عمیق موجود، 1131 حلقه چاه (برابر87 درصد) در محدودههای ممنوع و مشروط به لحاظ برداشت واقع شدهاند که این امر توجه جدی مسئولین را به کنترل بیشتر در این محدودهها ملزم میدارد.
هوشمند عطایی؛ سادات هاشمی نسب
دوره 1، شماره 2 ، اردیبهشت 1392، ، صفحه 65-80
چکیده
در این پژوهش جهت ارزیابی زیست اقلیم انسانی استان یزد در هر یک از ماههای سال با بکارگیری روش ترجونگ از عناصر اقلیمی میانگین حداقل و حداکثر دما، میانگین حداقل و حداکثر رطوبت نسبی، میانگین ساعات آفتابی و میانگین متوسط سرعت باد 5 ایستگاه سینوپتیک و 6 ایستگاه کلیماتولوژی طی دوره آماری 19 ساله (2009-1991) و جهت تهیه نقشه پهنهها در ماههای ...
بیشتر
در این پژوهش جهت ارزیابی زیست اقلیم انسانی استان یزد در هر یک از ماههای سال با بکارگیری روش ترجونگ از عناصر اقلیمی میانگین حداقل و حداکثر دما، میانگین حداقل و حداکثر رطوبت نسبی، میانگین ساعات آفتابی و میانگین متوسط سرعت باد 5 ایستگاه سینوپتیک و 6 ایستگاه کلیماتولوژی طی دوره آماری 19 ساله (2009-1991) و جهت تهیه نقشه پهنهها در ماههای مختلف از نرمافزارهایAutocad map وArcmap براساس گرادیان ارتفاعی و بافرینگ استفاده شده است. نتیجه این بررسی نشان میدهد ایستگاههایی که واقع در مناطق مرتفع استان بودهاند در ماههای مه و سپتامبر و ایستگاههای یزد، مروست، رباط پشت بادام، ابرکوه در ماههای آوریل و اکتبر، طبس و اشکذر در ماههای مارس و نوامبر در محدوده آسایش میباشند. در ماههای سرد سال نیز زیست اقلیم استان یزد نسبت به دیگر فصلها یکدست بوده و این به دلیل دمای کمتر در زمستان است که در پی آن جذب رطوبت کمتر میشود. در نهایت چهار گروه زیست اقلیم یزدی، نصرآبادی، طبسی و اردکانی در استان شناسایی شده است.
رحمت الله بهرامی
دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1396، ، صفحه 66-77
چکیده
طرح هادی روستایی با قدمتی بیش از سه دهه و با هدف تجدید حیات و هدایت روستا به لحاظ ابعاد اجتماعی؛ اقتصادی و کالبدی اجرا می گردد. طرح هادی چشم انداز فضایی- کالبدی روستا را طراحی و بستری مناسب برای توزیع بهینه خدمات دولتی و عمومی فراهم و شرایط لازم را برای پایداری جمعیت روستا ایجاد می کند. پژوهش با هدف ارزیابی اجرای طرح های هادی درابعاد ...
بیشتر
طرح هادی روستایی با قدمتی بیش از سه دهه و با هدف تجدید حیات و هدایت روستا به لحاظ ابعاد اجتماعی؛ اقتصادی و کالبدی اجرا می گردد. طرح هادی چشم انداز فضایی- کالبدی روستا را طراحی و بستری مناسب برای توزیع بهینه خدمات دولتی و عمومی فراهم و شرایط لازم را برای پایداری جمعیت روستا ایجاد می کند. پژوهش با هدف ارزیابی اجرای طرح های هادی درابعاد کالبدی؛ اقتصادی؛ اجتماعی و زیستی در سطح دهستان نگل انجام گرفته است. تحقیق به صورت توصیفی از نوع پیمایشی که در آن27 گویه در ابعاد مختلف کالبدی؛ اقتصادی؛ اجتماعی و زیست محیطی مورد بررسی قرار گرفته است. حجم نمونه براساس کوکران308 خانوار انتخاب شده اند. برای معناداری از آزمون کای اسکوئر؛ برای رتبه بندی از آزمون فریدمن و از روش تحلیل سلسله مراتبی برای سطح بندی استفاده شده است. نتایج نشان دادکه اجرای طرح هادی به لحاظ کالبدی در راستای بهبود وضعیت شبکه معابر؛ بهبود آلودکی ناشی از گرد وغبار محلی؛ بهداشت روستا؛وضعیت دفع زباله نسبتاً موفق عمل کرده اما از نظر فضایی؛ضریب دسترسی به خدمات روبنایی؛ خدمات ورزشی؛ تفریحی؛نوسازی مسکن ناموفق عمل کرده است. برای بهبود عملکرد طرح هادی؛ بازنگری درتدوین قوانین؛هماهنگی وجلب مشارکت نهادهای مرتبط با روستا و تخصیص اعتبارات لازم برای اجرای طرح ضروری به نظر می رسد.
حسن فریدون زاده؛ گلناز کشاورز؛ فهیمه یاری
چکیده
هدف از این پژوهش ارائه الگویی به منظور حفظ ابعاد فرهنگی و هویتی شهرهای قومیتی در فرایند توسعه است. الگویی که بر اساس آن بتوان به استخراج معیار و مولفه هایی هویتی جهت زیبایی شناسی منظر دست یافت. چنانچه زیباییشناسی منتج از نشان فرهنگی در زیباییشناسی توسعه منظر شهر اعمال شود، ابعاد فرهنگی و قومیتی شهر حفظ شده و به این ترتیب هر شهر ...
بیشتر
هدف از این پژوهش ارائه الگویی به منظور حفظ ابعاد فرهنگی و هویتی شهرهای قومیتی در فرایند توسعه است. الگویی که بر اساس آن بتوان به استخراج معیار و مولفه هایی هویتی جهت زیبایی شناسی منظر دست یافت. چنانچه زیباییشناسی منتج از نشان فرهنگی در زیباییشناسی توسعه منظر شهر اعمال شود، ابعاد فرهنگی و قومیتی شهر حفظ شده و به این ترتیب هر شهر به نمونهای بی نظیر و با جاذبههای منحصر به فرد تبدیل خواهد شد. منظر میتواند غنیترین سند تاریخی هر شهر باشد و ساختار فرهنگی آن را نمایش دهد. بخش عظیمی از نشانههای شهری کارکرد فرهنگی دارند. نشان فرهنگی قومی از زیر مجموعه های نشانهشناسی شهری است که میتواند داستان فرهنگی یک قومیت را در یک شهر به مخاطبان عرضه کند. عدم مدیریت و برنامهریزی کدهای فرهنگی شهرها در غالب نشانسازیهای فرهنگی متاثر از جغرافیا و قومیت، سبب گسیختگی پیامهای فرهنگی منظرین شده است. چگونگی حفظ هویت فرهنگی مناظر شهری با توجه به خصوصیات قومیتی، پرسش اصلی این تحقیق را در بر می گیرد که آیا میتوان از طریق زیبایی شناسی نشان فرهنگی، هویت و منظر فرهنگی شهرها را حفظ کرد. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی- استنتاجی است که نشان فرهنگی در نمونه موردی شهر بلوچنشین را بررسی میکند. براساس مطالعه اسنادی (کتابخانهای) و مشاهده، مفاهیم و ارجاعات مورد نیاز این تحقیق گردآوری شده است و با استفاده از روش استنتاج میزان صحت فرضیه مطرح شده مورد بررسی قرار گرفته است. در مطالعه موردی تطبیق زیباییشناسی نشان فرهنگی شهرهایی متاثر از قومیت بلوچ با منظر فرهنگی آنها مورد توجه قرار گرفت و تلاش برای حفظ هویت فرهنگی شهرهای منطقه بلوچستان به دلیل هویت قومی غنی رایج در آنها، طی روند توسعه شهرنشینی دلیل این انتخاب بوده است. یافتههای پژوهش نشان داد که مولفههای زیبایی شناسی بصری نهفته در صنایع دستی قوم بلوچ در قالب رنگهای گرم از طیف نارنجی و قرمز شنگرف، فرمهای هندسی با گوشههای تیز و بیشتر فرم مثلث، بافت متراکم و پرکار، انتزاع کامل و دوری از فیگوراتیسم تجلی یافته است که می توان این مولفه ها را به لحاظ رنگ، فرم، بافت و همچنین میزان انتزاع یا رئال در عناصر بصری معماری و شهرسازی شهرهای اقوام بلوچ ایران جستجو کرد.
ولی الله ربیعی فر
دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 71-90
چکیده
یکی از ایده های نوظهور که امروزه توجه پژوهشگران علوم شهری و روستایی را به خود معطوف داشته، پایداری مسکن است. مسکن پایدار باید بهترین تعامل را با بستر محیطی خود داشته و کمترین تاثیر را بر محیط زیست بگذارد از همه مهمتر بسترهای رشد و کمال معنوی انسان را فراهم نماید. در این رهگذر مسکن روستایی به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای اساسی روستائیان، ...
بیشتر
یکی از ایده های نوظهور که امروزه توجه پژوهشگران علوم شهری و روستایی را به خود معطوف داشته، پایداری مسکن است. مسکن پایدار باید بهترین تعامل را با بستر محیطی خود داشته و کمترین تاثیر را بر محیط زیست بگذارد از همه مهمتر بسترهای رشد و کمال معنوی انسان را فراهم نماید. در این رهگذر مسکن روستایی به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای اساسی روستائیان، از ابتدای تاریخ سکونت تا حال حاضر نقش مهمی را در شرایط زیستی آنها ایفا نموده و هر روزه بر اهمیت آن فزونی می یابد. و واقع مهم ترین عنصر روستا است که در توسعه پایدار روستا توجه به پایداری آن ضروری ترین اصل آن شناخته می شود. مقاله حاضر با هدف تحلیل و تبیین پایداری ساختار کالبدی- فضایی مسکن روستایی استان زنجان با با استفاده از روش های AHP و نرم افزارهای زیر مجموعه آن از جمله EC, EXT_AHP و نرم افزار GIS انجام گرفته است. روش تحقیق مطالعه حاضر، به صورت توصیفی- تحلیلی بوده و نوع تحقیق، کاربردی و رویکرد آن، به دو صورت کمی و کیفی می باشد. برای گردآوری داده ها از روش مطالعات کتابخانه ای و میدانی بهره گرفته شده است. یافته های تحقیق بر اساس مدل AHP در محیط نرم افزاری AHP-GIS بیانگر وضعیت نامطلوب شاخص های کالبدی- فضایی مسکن روستایی استان زنجان بر اساس اصول توسعه پایدار روستایی بوده و نشان می دهد 50 درصد از مساکن روستایی از لحاظ ساختار کالبدی- فضایی در شهرستان های ایجرود، ماهنشان و خدابنده و 40 درصد مساکن روستایی در شهرستان زنجان، خرمدره، طارم و ابهر ناپایدار بوده است.