سیدعلی بدری؛ محمد رضا رضوانی؛ پروین خدادادی
چکیده
روستاهای ایران با مشکلات عدیده ای در ابعاد اکولوژیکی، کالبدی، اقتصادی و اجتماعی روبه رو هستند. مجموعه مشکلات فوق منجر به تبدیل روستاها به مکانی برای استقرار گروههای پردرآمد شهری، اغتشاش کالبدی، تغییر کاربری اراضی و عدم توجه به فرآیند تدوین سیاستها و برنامهها در برابر فراورده و برآیند آنها میشود و در نتیجه، آینده توسعه ...
بیشتر
روستاهای ایران با مشکلات عدیده ای در ابعاد اکولوژیکی، کالبدی، اقتصادی و اجتماعی روبه رو هستند. مجموعه مشکلات فوق منجر به تبدیل روستاها به مکانی برای استقرار گروههای پردرآمد شهری، اغتشاش کالبدی، تغییر کاربری اراضی و عدم توجه به فرآیند تدوین سیاستها و برنامهها در برابر فراورده و برآیند آنها میشود و در نتیجه، آینده توسعه کالبدی مناطق روستایی با چالشی جدی مواجه است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل وضعیت موجود چارچوب تدوین سیاست‌گذاری فضایی توسعه پایدار کالبدی مناطق روستایی کشور انجام شده است. در این راستا، هم محتوای سیاستهای توسعه روستایی و هم فرآیند تدوین این سیاست ها و نقش عوامل مؤثر در آن مورد بررسی قرار می گیرند. دستیابی به شناخت در این پژوهش با استفاده از دو روش تحلیل محتوای کیفی جهت دار و نظریه داده بنیاد(گراندد تئوری) انجام شده است.نتایج نشان می دهد که چارچوب تدوین سیاست‌گذاری فضایی موجود توسعه پایدار کالبدی مناطق روستایی در ایران متشکل از عوامل سیاست‌گذاری، فرآیندهای سیاست‌گذاری و محتوای سیاستهاست. افزون بر این، عوامل مهمی نظیر نبود سیاستهای کلی نظام در توسعه روستایی، تمرکزگرایی و جایگاه حاشیهای جامعه روستایی در سطح ملی بر چارچوب تدوین سیاست‌گذاری فضایی نیز اثرگذار است. همچنین، فرآیندهای کنونی سیاست‌گذاری، چالش های متعددی دارند که دربرگیرنده سیاستهای بخشی و متمرکز و نیز عدم انسجام و هماهنگی دستگاه‌ها در تدوین برنامهها میباشند. تعدیل چالش‌های یادشده مستلزم اصلاح فرآیندها و نهادها به جای گسترش تشکیلات اداری، یکپارچگی سیاستهای توسعه کشاورزی و روستایی و در نهایت ایجاد و تقویت خوشه‌ها، منظومه‌ها و شبکه‌های روستایی است. تحلیل محتوای کیفی اسناد نشان داد که عوامل برنامهریزی، بودجه‌ریزی و تدوین استراتژی ملی توسعه پایدار بیشترین نقش واثربخشی را در تدوین سیاست‌گذاری فضایی توسعه روستایی داشته و بعد از آن، لزوم هماهنگی بخش‌ها و ارتباط سطوح مختلف ملی و محلی و نیز بعد اقتصادی، بعد زیربنایی – کالبدی قرار دارند.
جلال رضایی نور؛ احمد حاتمی؛ علی طالش کاظمی
دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1397، ، صفحه 26-46
چکیده
کیفیت زندگی شهری یکی از مهمترین حوزه های مطالعات شهری در کشورهای مختلف به شمار می رود که مفهومی پویا و چندبعدی است و ناظر بر همه جنبه های عینی و غیر عینی زندگی است. از این رو، هدف از این تحقیق پاسخ به پرسش اصلی تحقیق مبنی بر وضعیت شاخص کیفیت زندگی و تعیین نقاط قوت و ضعف هر یک از معیارها در مناطق شهرقم بوده است. روش تحقیق از نوع توصیفی - ...
بیشتر
کیفیت زندگی شهری یکی از مهمترین حوزه های مطالعات شهری در کشورهای مختلف به شمار می رود که مفهومی پویا و چندبعدی است و ناظر بر همه جنبه های عینی و غیر عینی زندگی است. از این رو، هدف از این تحقیق پاسخ به پرسش اصلی تحقیق مبنی بر وضعیت شاخص کیفیت زندگی و تعیین نقاط قوت و ضعف هر یک از معیارها در مناطق شهرقم بوده است. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی بوده و در آن گردآوری داده ها ابتدا به صورت کتابخانهای و اسنادی و کمک از افراد خبره بوده و سپس پرسش نامه طراحی شده و به صورت میدانی تکمیل شده است. آنچه در این مقاله به آن پرداخته میشود، شناخت دقیق مفهوم کیفیت زندگی و سنجش میزان رضایتمندی شهروندان از این مقوله در مناطق شهری قم است. تحلیل داده ها با استفاده از به کارگیری روش ISM،FAHP وWASPAS صورت پذیرفته است و نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که منطقه یک و منطقه چهار با داشتن ، ، به عنوان برترین مناطق انتخاب شدند. بدیهی است در انتخاب این مناطق، عواملی همچون امنیت بالای منطقه، دسترسی راحتتر به حمل و نقل عمومی، مراکز اداری بیشتر، وضعیت شغلی، ارتباط همسایگی بهتر و وجود امکانات فرهنگی مناسب دخیل بوده اند. همچنین، منطقه دو ومنطقه شش به دلایل وضعیت شغلی بدتر، اسکان خانوار کم درآمد و وضعیت نامناسب دردسترسی به خدمات و فروشگاهها و دفع فاضلاب بـه ترتیب دارای بدترین وضعیت از نظر کیفیت زندگی نسبت به سایر مناطق می باشند.
عبدالحمید نظری؛ محمود پک
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1391، ، صفحه 27-38
چکیده
الگوی بومی مساکن روستایی هر ناحیه متأثر از عوامل طبیعی و اکولوژیکی شکل میگیرد و بر پایه نگرش سیستمی همه اجزای آن دارای پیوندهای ساختی - کارکردی بوده و همواره طی روندهای زمانی تکامل مییابند. امروزه از منظر توسعه پایدار همانطوریکه درک دقیق و درست از بومشناسی مساکن روستایی مناطق مختلف کشور حائز اهمیت است، شناسایی، حفظ و پایدارسازی الگوهای ...
بیشتر
الگوی بومی مساکن روستایی هر ناحیه متأثر از عوامل طبیعی و اکولوژیکی شکل میگیرد و بر پایه نگرش سیستمی همه اجزای آن دارای پیوندهای ساختی - کارکردی بوده و همواره طی روندهای زمانی تکامل مییابند. امروزه از منظر توسعه پایدار همانطوریکه درک دقیق و درست از بومشناسی مساکن روستایی مناطق مختلف کشور حائز اهمیت است، شناسایی، حفظ و پایدارسازی الگوهای بومی نیز بسیار ضروری است.
طرح بهسازی مسکن روستایی یکی از مهمترین طرحهای کالبدی است که طی دهه اخیر به سبب اختصاص تسهیلات بانکی کم بهره از سوی دولت در سراسر کشور با استقبال فراوانی از طرف روستائیان روبرو شده است. اگرچه این طرح به لحاظ رفع محرومیت و مقاومسازی موفقیت قابل ملاحظهای داشته است، اما به نظر میرسد معیارهای مربوط به الگوی بومی مساکن را کمتر مورد توجه قرار داده است. این مقاله طرح بهسازی مسکن روستایی را در دهستان آق آباد واقع در شهرستان گنبدکاوس از این دریچه مورد ارزیابی قرار داده است.
شالوده روش تحقیق بر تبیین و تحلیل دادههای میدانی استوار است که با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه از 280 خانوار نمونه بصورت تصادفی بدست آمده است. جامعه آماری نیز به دو گروه استفادهکنندگان تسهیلات بانکی (وام مسکن) و فاقد تسهیلات بانکی تقسیم شدند.
نتایج تحقیق نشان داد، اگرچه این طرح در زمینه ارتقاء فرهنگ روستائیان در زمینه تهیه نقشه و پلان واحدهای مسکونی، رعایت حریم امنیت و الگوی مصرف انرژی نتایج مثبتی داشته است، لیکن در زمینه بسیاری از معیارهای الگوی بومی مسکن ترکمن از جمله: جانمایی خانه در حیاط، جهتیابی خانه، تغییر کارکردهای اقتصادی (کاهش فضاهای مکمل) و ارتفاع بنا نتایج مناسبی نداشته است.
پری شکری فیروزجاه
دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1396، ، صفحه 27-44
چکیده
امروزه بروز سوانح طبیعی و ایجاد خسارات و تلفات ناشی از این سوانح در نقاط مختلف جهان موجب گردیده تا ایمنتر نمودن شهرها و نقاط شهری، به یک چالش درازمدت اما دست یافتنی تبدیل شود به طوری که جوامع شهری برای بازگشت سریع به وضعیت پیش از بحران در زمان وقوع مخاطرات طبیعی بر آناند که تا حدودی از خسارات وارده بکاهند. در این میان، تابآوری ...
بیشتر
امروزه بروز سوانح طبیعی و ایجاد خسارات و تلفات ناشی از این سوانح در نقاط مختلف جهان موجب گردیده تا ایمنتر نمودن شهرها و نقاط شهری، به یک چالش درازمدت اما دست یافتنی تبدیل شود به طوری که جوامع شهری برای بازگشت سریع به وضعیت پیش از بحران در زمان وقوع مخاطرات طبیعی بر آناند که تا حدودی از خسارات وارده بکاهند. در این میان، تابآوری راهی مهم برای تقویت جوامع و شهر با استفاده از ظرفیتهای آنهاست. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی میزان تاب آوری مناطق شهر بابل در برابر مخاطرات محیطی پرداخته است که پرسشنامهای در قالب 4 بُعد، 16 شاخص و 31 زیرشاخص تنظیم گردید و تعداد 383 پرسشنامه براساس مدل کوکران به صورت تصادفی در میان جامعة آماری مورد مطالعه توزیع شد. برای بررسی مسائل تحقیق و تجزیه و تحلیل دادهها از مدل تصمیمگیری چند متغیره «ویکور» استفاده شده و وزن معیار هریک از شاخصها با روش آنتروپی شانول محاسبه شده است. نتایج دادههای تحقیق که با کمک نرمافزارهای SPSS، GIS و Excel انجام شده است، نشان میدهد که در بین ابعاد مختلف تابآوری شهری در مناطق 12گانه شهر بابل، ابعاد کالبدی (با میانگین 54/3) و سپس اجتماعی (با میانگین 14/3) وضعیت مناسبتری دارند ولی به طور کلی حدود 50 درصد مناطق مورد بررسی در شهر بابل دارای عدم تابآوری و تابآوری پایین میباشند و تنها 25 درصد از مناطق از لحاظ شاخصها کاملاً تابآور هستند.
داوود مهدوی؛ الهام هزاریان
دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1396، ، صفحه 27-45
چکیده
مخاطرات طبیعی از دیرباز گریبان گیر بشر بوده و همیشه قسمتی از تاریخ زندگی بشر را تشکیل داده است. در میان پدیده های خطر آفرین، زمین لرزه های ویرانگر مسئول بیشترین شمار کشتار انسانی و زیان مالی بوده اند. این در حالی است که هم اکنون حدود یک چهارم جمعیت ایران در سکونتگاههای روستایی سکونت دارند و از طرفی، استقرار روستاها در نزدیکی ...
بیشتر
مخاطرات طبیعی از دیرباز گریبان گیر بشر بوده و همیشه قسمتی از تاریخ زندگی بشر را تشکیل داده است. در میان پدیده های خطر آفرین، زمین لرزه های ویرانگر مسئول بیشترین شمار کشتار انسانی و زیان مالی بوده اند. این در حالی است که هم اکنون حدود یک چهارم جمعیت ایران در سکونتگاههای روستایی سکونت دارند و از طرفی، استقرار روستاها در نزدیکی یا بر روی خطوط گسل فعال، ضرورت دارد تا به لحاظ میزان آسیب پذری مورد واکاوی علمی قرار گیرند از اینرو هدف این پژوهش نیز ارزیابی آسیب پذیری کالبدی سکونتگاه های روستایی در شهرستان یزد در برابر زلزله است. روش تحقیق حاضر توصیفی – تحلیلی بوده که ابتدا به جمع آوری اطلاعات مکانی و گرافیکی (نقشه) و تعیین موقعیت سکونتگاههای روستایی مورد مطالعه در شهرستان یزد پرداخته شده و در مرحله بعد برای تحلیل و ارزیابی داده ها و شاخص های مورد مطالعه از مدل تصمیم گیری چندمعیاره Topsis و تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. نتایج نشان داد که کلیه روستاهای مورد مطالعه دهستان فجر (عیش آباد، سعیدی، شحنه و خیرآباد به ترتیب با مقدار 99/0 ، 9/0 ، 87/0 و 75/0) در برابر وقوع زلزله دارای آسیب پذیری کمتر و کلیه روستاهای دهستان اله آباد(شامل حسین آباد، اکرم آباد ، اله آباد، فهرج و ده نو و محمد آباد به ترتیب با مقدار 03/0 ، 33/0، 36/0 ، 44/0، 52/0 و 6/0) به غیر از روستای طامهر از آسیب پذیری بیشتری در برابر زلزله دارند. افزون بر این بر اساس نتایج اکثر سکونتگاه های روستایی مورد مطالعه قدمتی بیش از 20 سال، کیفیت سازه از نوع تیر چوبی و گلی، شبکه دسترسی نامناسب و... از یک طرف و عدم بیمه مساکن روستایی در برابر مخاطرات طبیعی عاملی هستند که ضریب آسیب پذیری را افزایش می دهند. به همین دلیل جهت بهبود وضعیت کالبدی نیازمند نوسازی و مقاوم سازی، برنامه ریزی مناسب و حمایت مدیران و برنامه ریزان امر می باشند.
سعدی محمدی؛ چنور محمدی؛ امجد هدایت
چکیده
در میان شاخصهای مختلف توسعه، شاخص بهداشت از مهمترین شاخصهای پیشرفت هر کشور به شمار میآید و میزان موفقیت برنامههای توسعه ملی نیز تا اندازه زیادی در گرو دستیابی به هدفهای این بخش است. نابرابری در بهداشت و درمان در بین مناطق، بیانگر اختلاف و تفاوت‌ها در میزان توسعه امکانات بهداشتی و درمانی در بین شهرها، روستاها، مناطق ...
بیشتر
در میان شاخصهای مختلف توسعه، شاخص بهداشت از مهمترین شاخصهای پیشرفت هر کشور به شمار میآید و میزان موفقیت برنامههای توسعه ملی نیز تا اندازه زیادی در گرو دستیابی به هدفهای این بخش است. نابرابری در بهداشت و درمان در بین مناطق، بیانگر اختلاف و تفاوت‌ها در میزان توسعه امکانات بهداشتی و درمانی در بین شهرها، روستاها، مناطق و کشورها می‌باشد. هدف این پژوهش بررسی پراکنش فضایی شاخص بهداشتی- درمانی در شهرستانهای استان کرمانشاه و مشخص شدن شهرستانهای برخوردار و محروم در شاخص بهداشتی – درمانی می‌باشد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش انجام، توصیفی– تحلیلی و جامعه‌ی آماری آن 14 شهرستان استان کرمانشاه می‌باشد. دادههای مورد نیاز از سرشماری عمومی نفوس و مسکن و سالنامه آماری 1394 استان کرمانشاه استخراج شده است. به منظور تعیین سطح توسعه شهرستانهای استان، 41 متغیر در بخش بهداشتی – درمانی که سرانه سازی شدهاند برای تعیین اهمیت هر یک از متغیرها از روش آنتروپی شانون استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل از مدلهای کمیSAW و TOPSIS و برای ادغام نتایج از روشهای میانگین رتبهها، بردا و کپلند استفاده و همچنین برای بررسی همبستگی بین نرخ شهرنشینی و فاصله از مرکز استان با وضعیت توسعه خدمات بهداشتی- درمانی از همبستگی پیرسون استفاده شده است نتایج پژوهش نشان میدهد چهار شهرستان قصرشیرین، پاوه، سنقر و کرمانشاه در رتبههای اول تا چهارم و توسعهیافته هستند، سه شهرستان جوانرود، کنگاور و صحنه در رتبههای پنجم تا هفتم و در سطح نیمه توسعهیافته، پنج شهرستان دالاهو، هرسین، گیلانغرب، اسلام آبادغرب و سرپل ذهاب در رتبههای هشتم تا دوازدهم و درحال توسعه هستند و دو شهرستان روانسر و ثلاثباباجانی در رتبههای سیزده و چهارده و محروم از توسعه هستند. با توجه به نتایج مشخص شد در توزیع خدمات بهداشت و درمان و میزان برخورداری در سطح شهرستانهای استان کرمانشاه، تفاوت و نابرابری وجود دارد و وضعیت شهرستانها نسبت به هم متفاوت است و دیگر پژوهش حاکی از آن است بین نرخ شهرنشینی و فاصله از مرکز با وضعیت توسعه خدمات بهداشتی- درمانی همبستگی وجود ندارد.
زینب کاظمی چمسورک؛ حمید جلالیان؛ احمد زنگانه
چکیده
سکونتگاههای روستایی به عنوان نظامهای مکانی ـ فضایی، همواره تحت تأثیر نیروها و عوامل درونی و بیرونی دچار تحولاتی در ساختارها و کارکردهای خود شدهاند. در این میان روستاهای در حال گذار به دلیل برخورداری از ویژگی‌های خود که نه روستا و نه شهر قلمداد میشوند، پویاتر بوده و تحولات بیشتری نسبت به سایر سکونتگاههای روستایی ...
بیشتر
سکونتگاههای روستایی به عنوان نظامهای مکانی ـ فضایی، همواره تحت تأثیر نیروها و عوامل درونی و بیرونی دچار تحولاتی در ساختارها و کارکردهای خود شدهاند. در این میان روستاهای در حال گذار به دلیل برخورداری از ویژگی‌های خود که نه روستا و نه شهر قلمداد میشوند، پویاتر بوده و تحولات بیشتری نسبت به سایر سکونتگاههای روستایی را تجربه میکنند. بنابراین، پژوهش حاضر در پی شناسایی عوامل موثر بر تحولات سکونتگاههای روستایی در حال گذار شهرستان ایوان (در استان ایلام، ایران) صورت گرفته است. این پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از حیث ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی همچنین جمعآوری اطلاعات به دو روش اسنادی و میدانی بوده است. در روش اسنادی، اطلاعات و دادههای آماری سکونتگاههای منطقه مورد مطالعه، پیشینه موضوع و مبانی نظری مرتبط گردآوری و مطالعه شد. در روش میدانی، داده ها و اطلاعات دست اول با بکارگیری پرسشنامههای دهیار، شورا (تعداد 11 پرسشنامه) و ساکنین نقاط روستایی (تعداد 184 پرسشنامه) در حال گذار به دست آمده است. حجم جامعه آماری پژوهش 55 روستای دارای سکنه با مجموع 16281 نفر جمعیت و 3848 خانوار در شهرستان ایوان است. 11 روستای دارای سکنه با استفاده از چهار شاخص جمعیت، مرکزیت، فاصله تا مرکز شهرستان و تعداد نهادهای دولتی و غیردولتی با استفاده از فن‌های AHP (جهت وزن دهی به شاخصهای مذکور از طریق کارشناسان این حوزه) و TOPSIS (جهت وزن دهی به روستاهای نمونه بر مبنای شاخصهای فوق‌الذکر) بهعنوان روستاهای در حال گذار و نمونه انتخاب شده است. تحلیل دادهها با بکارگیری آزمون T تک نمونه‌ای صورت گرفته است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که مؤلفه کالبدی با میانگین واقعی 99/2 در رتبه نخست، مؤلفه اقتصادی با میانگین واقعی 88/2 در رتبه دوم و مؤلفه فضایی با مقدار میانگین واقعی 74/2 در رتبه سوم قرار گرفته است؛ بدین معنی که به ترتیب ابعاد کالبدی، اقتصادی و فضایی به عنوان عوامل بیرونی و درونی بیشترین تأثیرات را در تحولات روستاهای در حال گذار شهرستان ایوان داشته‌اند.
اسماعیل صالحی؛ شهرزاد فریادی؛ لعبت زبردست؛ امید حیدری
چکیده
تلاش برای به ثبات رساندن خدمات رسانی پارک ها وفضاهای سبز در شهرهایی مانند بندرعباس احتیاج به برنامه ریزی راهبردی کارآمدی دارد. پژوهش حاضر با هدف توسعه راهبردی کالبدی پارک ها وفضاهای سبز شهربندرعباس برای نخستین بار مدل راهبردی Meta-SWOT را در پژوهش های شهری و منطقه ای معرفی کرده است. برای اجرای این پژوهش از روش توصیفی - تحلیلی استفاده ...
بیشتر
تلاش برای به ثبات رساندن خدمات رسانی پارک ها وفضاهای سبز در شهرهایی مانند بندرعباس احتیاج به برنامه ریزی راهبردی کارآمدی دارد. پژوهش حاضر با هدف توسعه راهبردی کالبدی پارک ها وفضاهای سبز شهربندرعباس برای نخستین بار مدل راهبردی Meta-SWOT را در پژوهش های شهری و منطقه ای معرفی کرده است. برای اجرای این پژوهش از روش توصیفی - تحلیلی استفاده شده است و روش جمع آوری داده ها و تحلیل اطلاعات موردنیاز به صورت اسنادی و میدانی است. برای تدوین راهبردی توسعه و تشریح اهداف، منابع و توانایی ها و عوامل کلان محیطی از تکنیک تحلیلی Meta-SWOT استفاده شده است. بر اساس نتایج، عامل خشکسالی به عنوان بزرگترین مانع کلان محیطی بر سر راه توسعه و مدیریت پارک ها وفضاهای سبز محسوب می شود. در بین عوامل مؤثر جهت مدیریت و توسعه کالبدی پارک ها وفضاهای سبزدر شهر بندرعباس، مشارکت و همکاری مردم ، وجود زیرساخت های مناسب و وجود نیروی انسانی متخصص و درصدر همه مجاورت با خلیج فارس از بالاترین تناسب راهبردی برخوردار است. از این رو باید به این عوامل توجه ویژه ای کرد، اما وجود کتابخانه و مراکزی مانند باغ گلها وهمچنین، وجود افراد و استادان باتجربه و به نوعی آموزش های تخصصی و فنی به نیروهای مورد نیاز برای حل محدودیت های نیروی انسانی بایستی در صدر اقدامات اجرایی قرار گیرد.
محمد کریمی فیروزجایی؛ مجید کیاورز؛ محسن کلانتری
چکیده
امروزه تغییرات کاربری اراضی و گسترش بی رویه فیزیکی شهرها سبب مشکلات متعددی از جمله، در هم تنیدگی کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییرات کاربری اراضی و گسترش فیزیکی شهر بابل طی 30 سال گذشته و پیشبینی روند تغییرات کاربری اراضی برای آینده می‌باشد. برای این منظور از تصاویر چند زمانه لندست برای ...
بیشتر
امروزه تغییرات کاربری اراضی و گسترش بی رویه فیزیکی شهرها سبب مشکلات متعددی از جمله، در هم تنیدگی کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییرات کاربری اراضی و گسترش فیزیکی شهر بابل طی 30 سال گذشته و پیشبینی روند تغییرات کاربری اراضی برای آینده می‌باشد. برای این منظور از تصاویر چند زمانه لندست برای سالهای 1364، 1371، 1379، 1387 و 1394 استفاده شده است. در پژوهش حاضر از الگوریتم بیشترین شباهت برای طبقهبندی کاربری اراضی ، از مدل کراستب برای شناخت تغییرات کاربری اراضی و از شاخص آنتروپی شانون گسترش پراکنده شهر بررسی شد. در ادامه برای پیشبینی روند تغییرات کاربری اراضی و گسترش فیزیکی شهر بابل نیز از مدل پیشبینی سلولهای خودکار-مارکوف استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش، بیانگر گسترش بیرویه شهر بابل در طی 30 سال گذشته است. به طوری که رشد 92 درصدی مساحت اراضی ساخته شده سبب تخریب بیش از حد اراضی زارعی و فضای سبز در حاشیه شهر شده است. بررسیها نشان میدهد که با افزایش فاصله از اراضی ساخته شده میزان تغییرات کاربری اراضی کاهش چشمگیری داشته است. همچنین شاخص آنتروپی شانون طی سالهای گذشته روند رو به رشدی داشته بهطوری که از 73/0 در سال 1364 به 8/0 در سال 1394 رسیده است. نتایج تغییرات کاربری اراضی، رشد 33 درصدی اراضی ساخته شده و کاهش 704 هکتاری اراضی زراعی را برای سال 1419 نسبت به سال 1394 قابل پیشبینی است و این امر ضرورت توجه به موضوع گسترش شهری و پیامدهای آن درشهر و پیرامون را نشان میدهد.
محمدرضا رضوانی؛ یعقوب اسفرم؛ سیدرضا حسینی کهنوج
دوره 2، شماره 4 ، دی 1394، ، صفحه 34-49
چکیده
مسکن بهعنوان یک نیاز اساسی و بهعنوان نمودی از ایفای نقشهای اساسی انسان، پدیدهای جغرافیایی بوده و نقش مهمی نیز در توسعه جوامع انسانی دارد. هدف اصلی این پژوهش، سنجش و تحلیل فضایی شاخصهای توسعه مسکن در سطح روستاهای استان آذربایجان غربی است. پژوهش حاضر، از نوع کاربردی و روش انجام آن ترکیبی از روشهای توصیفی ـ تحلیلی است. ...
بیشتر
مسکن بهعنوان یک نیاز اساسی و بهعنوان نمودی از ایفای نقشهای اساسی انسان، پدیدهای جغرافیایی بوده و نقش مهمی نیز در توسعه جوامع انسانی دارد. هدف اصلی این پژوهش، سنجش و تحلیل فضایی شاخصهای توسعه مسکن در سطح روستاهای استان آذربایجان غربی است. پژوهش حاضر، از نوع کاربردی و روش انجام آن ترکیبی از روشهای توصیفی ـ تحلیلی است. در این راستا از 36شاخص در ابعاد زیربنایی و رفاهی، استحکام و سازه، بهداشتی و امکانات و تسهیلات استفاده شده است برای گردآوری دادهها از روش کتابخانهای و اسنادی استفاده شدهاست. همچنین با استفاده از نظرات کارشناسان، به انتخاب و وزندهی شاخصها اقدام شد. برای تحلیل و رتبه‌بندی شاخصها و دادهها از مدلهای تصمیمگیری چند معیار شامل تاپسیس (TOPSIS)، ویکور (VIKOR) و توسعۀ انسانی (HDI) و برای رسیدن به یک نتیجه واحد در تحلیل دادهها، از تکنیک ادغام (میانگین وزن‌ها، روش بردا و کپ لند) استفاده شدهاست. تجزیه و تحلیل شاخصها بیانگر آن است که روستاهای دو شهرستان ماکو و چالدران تقریباً در همه مدلهای مورد استفاده در تحلیل دادهها، بهطور نسبی بالاترین سطح توسعه و در مقابل روستاهای دو شهرستان نقده و میاندوآب پایینترین سطح توسعه مسکن روستایی را دارند. همچنین نتایج به‌دست‌آمده براساس مدل ادغام، ضرورت توجه به مقوله عدالت فضایی در توسعه مسکن روستایی را نشان میدهد که می‌تواند راهگشای برنامهریزان جهت تقویت سطح توسعه، کاهش نابرابری‌ها، رضایت روستاییان از وضعیت مسکن و در نهایت موجب توسعه محلی شود.
محمدحسین سرائی؛ شهاب‌الدین حج‌فروش
چکیده
با توجه به تأکید روزافزون رویه و عمل برنامهریزی در سطح بین‌المللی به توسعه اجتماعات محلی به منظور کاهش فقر، در نظام برنامهریزی کشور ، نه‌تنها به توسعه اجتماعات محلی توجهی نشده است، بلکه برنامهریزان و تصمیم سازان نیز درباره نوع و ویژگی‌های محلاتی که علاقه بیشتری در توسعه فعالیتهای اجتماع‌محور دارند، اطلاعات کمتری دارند. ...
بیشتر
با توجه به تأکید روزافزون رویه و عمل برنامهریزی در سطح بین‌المللی به توسعه اجتماعات محلی به منظور کاهش فقر، در نظام برنامهریزی کشور ، نه‌تنها به توسعه اجتماعات محلی توجهی نشده است، بلکه برنامهریزان و تصمیم سازان نیز درباره نوع و ویژگی‌های محلاتی که علاقه بیشتری در توسعه فعالیتهای اجتماع‌محور دارند، اطلاعات کمتری دارند. بنابراین، میتوان بیان کرد که مشارکت اهالی محلات شهر یزد درگذشته در امـور مـرتبط بـا محیط سکونت آنها، نوعی توانمندسازی آنها در قالـب یک مهارت به‌منظور بر عهده گـرفتن مسـئولیت بیشـتر بوده که این امر، زمینه‌ای بـرای تقویت حیات اجتماعی و تقویت عملکردهـای محله‌ای بوده است؛ اما به دلیل مشکلات ناشی از توسعه فیزیکی شهر یـزد در چهل سال اخیر و درپی آن مهـاجرت سـاکنان بـومی از محـلات بافت قدیم طبیعتاً تعـاملات قـوی اجتماعی گذشته و حس همبسـتگی آن زمـان به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند ضمانت اجرایـی بـرای زمان‌های آتـی باشــد. بنابراین، درک درست این مفهوم در ارتباط با توسعه محله‌ای شهر یزد می‌تواند بسیار مهم تلقی شود. این پژوهش باهدف ظرفیت‌سازی بر زمینه‌ها و بنیادهای توسعه پایدار و همچنین ارزیابی ابزار مؤثر یا مانع مؤثر ظرفیت‌سازی در شهر یزد با توجه به دو معرف کلان و عمومی فقر و فضا- مکان جغرافیایی انجام‌شده است. جامعۀ آماری این پژوهش شامل کلیه سرپرستان خانوار شهر یزد است و نمونهگیری به روش تصادفی ساده و با حجم نمونه 500 نفر صورت گرفته است. نتایج پژوهش استنباط شده از آزمون تی تک نمونه‌ای، نشان داده است که در هر چهار ظرفیت پژوهش (ظرفیت‌سازی کالبدی- محیطی، ظرفیت‌سازی اقتصادی، ظرفیت‌سازی اجتماعی- فرهنگی، ظرفیت‌سازی سیاسی)، با توجه به سطح معناداری به‌دست‌آمده که کوچک‌تر از 05/0 است و میانگین ظرفیت‌سازی‌ها در شهر یزد با میانگین متفاوت است زیرا سطوح بالا و پایین اختلاف‌ها کمتر از صفر است. بنابراین، میانگین ظرفیت‌سازی‌ها در توسعه پایدار شهر یزد و ابعاد آن تأثیر مثبت و معنی‌داری دارند. درمجموع نتیجه گرفته‌شد که بین مکانیسم ایجاد و برنامهریزی توسعه پایدار شهری و ظرفیتهای محله‌ای در شهر یزد رابطه معناداری وجود دارد. در ادامه، راهکارهایی جهت گرایش شهروندان به توسعه محله‌ای در دستیابی به توسعه پایدار شهری راهبری شده است.
اسماعیل علی اکبری
دوره 1، شماره 2 ، اردیبهشت 1392، ، صفحه 37-54
چکیده
ساختار فضایی نظام سکونتگاههای شهری تحت تاثیر دودسته عوامل قراردارد. درگذشته نقش عوامل طبیعی در شکلدهی به نظامهای شهری بسیار تاثیرگذار بود. اما در دوره اخیر مولفههای غیرطبیعی نقش بارزی در سازماندهی نظامهای شهری بر عهده دارند. طرحهای توسعه منطقهای یکی ازاین مولفهها است که تحلیل اثرات آن بر چهرهپردازی نظامهای ...
بیشتر
ساختار فضایی نظام سکونتگاههای شهری تحت تاثیر دودسته عوامل قراردارد. درگذشته نقش عوامل طبیعی در شکلدهی به نظامهای شهری بسیار تاثیرگذار بود. اما در دوره اخیر مولفههای غیرطبیعی نقش بارزی در سازماندهی نظامهای شهری بر عهده دارند. طرحهای توسعه منطقهای یکی ازاین مولفهها است که تحلیل اثرات آن بر چهرهپردازی نظامهای شهری در مقیاس خرد وکلان بسیاراهمیت دارد.
استان و شهرکرمانشاه یکی از نمونههای بارز و برجسته زاگرس میانی است که در طول پنج دهه به عنوان قطب رشد منطقهای کانون بسیاری ازتصمیمات، اقدامات و سیاستهای توسعه منطقهای درغرب کشور بوده است. نظام شهری این استان با توزیع اندازه بسیار ناموزون اکنون یکی از نامتعادلترین و ناپایدارترین نظامهای شهری کشوراست؛ شهرکرمانشاه با حدود یک میلیون نفرجمعیت قطب شهری متمرکز و مسلط چه در سطح استانی و چه منطقهای است. در حالی که دومین شهر استان با کمتر از صد هزار نفر جمعیت اندازهای معادل یک دهم کرمانشاه دارد و سومار در آخرین مرتبه نظام سلسله مراتب شهری فقط بیست نفر جمعیت را در خود اسکان داده است. شکاف وگسستگی موجود در این شکل از توزیع اندازه شهرها که شاخص نخست شهری 0/81 معرف آن است، نه تنها در مقیاس منطقهای بلکه حتی درمقیاس ملی به مقدار زیادی بالا و غیرعادی است.
آنچه در این زمینه مورد توجه این مقاله است نقش آفرینی طرحهای منطقهای بر تمرکز در نظام شهری و در نتیجه ناموزونی در ساختار فضایی نظام سکونتگاههای شهری است. این مقاله درعین حال نقش شهرمحوری وشهرمداری یا تمرکزگرایی شهری دیدگاههای کلاسیک توسعه منطقهای و بر همین اساس برنامهریزی منطقهای برآمده از آن به ویژه میل شدید این دیدگاهها را به سطوح بالا و راس نظام شبکه شهری به خوبی نشان میدهد. بر این اساس میتوان یکی از علل ریشهای توسعه شتابان شهرنشینی، قطبی شدن نظام شهری، ناهمگونی نظام سکونتگاهی و پیامدهای زیانبار آن را بر سازمان فضایی کشور و مناطق آن با رویکرد آمایشی آشکار ساخت.
محمدرضا رضوانی؛ حسین منصوریان؛ مهرداد محمودیان زمانه؛ راضیه حیدریان محمدآبادی
دوره 1، شماره 3 ، شهریور 1392، ، صفحه 37-48
چکیده
بیکاری از مقولات اساسی اقتصاد جهانی است. افزایش اشتغال و کاهش بیکاری، یکی از شاخصههای مهم توسعهیافتگی تلقی میشود. کشور نه تنها از مشکل بالا بودن نرخ بیکاری رنج میبرد، بلکه توزیع فضایی نرخ بیکاری نیز بسیار نگرانکننده است. این مقاله با تأکید بر رویکرد تحلیل اکتشافی دادههای مکانی، توزیع فضایی نرخ بیکاری را در نواحی شهری ...
بیشتر
بیکاری از مقولات اساسی اقتصاد جهانی است. افزایش اشتغال و کاهش بیکاری، یکی از شاخصههای مهم توسعهیافتگی تلقی میشود. کشور نه تنها از مشکل بالا بودن نرخ بیکاری رنج میبرد، بلکه توزیع فضایی نرخ بیکاری نیز بسیار نگرانکننده است. این مقاله با تأکید بر رویکرد تحلیل اکتشافی دادههای مکانی، توزیع فضایی نرخ بیکاری را در نواحی شهری و روستایی ایران در سال 1390 مطالعه کرده است. نتایج تحلیل اکتشافی دادههای مکانی بیانگر وجود خوشهبندی (خود همبستگی مکانی مثبت) و ناهمگنی فضایی در توزیع شاخصهای نرخ بیکاری شهری و روستایی در سطح شهرستانهای ایران است. نتایج این مطالعه می‌تواند زمینه را برای برنامهریزی مناسب جهت رفع نابرابریهای منطقهای بر حسب نرخ بیکاری فراهم سازد.
علی اکبر عنابستانی؛ مهدی جوانشیری
دوره 4، شماره 3 ، آذر 1396، ، صفحه 37-62
چکیده
یکی از شاخصهای مؤثر در شکل‌گیری احساس امنیت، شکل و فرم محیط کالبدی سکونتگاه است. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر پراکنده روی بر احساس امنیت کالبدی سکونتگاههای روستایی در شهرستان بینالود، براساس رویکرد CPTED است. پژوهش حاضر، از حیث هدف، کاربردی و به لحاظ روش و ماهیت، توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق ساکنان 8 روستای شهرستان بینالود ...
بیشتر
یکی از شاخصهای مؤثر در شکل‌گیری احساس امنیت، شکل و فرم محیط کالبدی سکونتگاه است. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر پراکنده روی بر احساس امنیت کالبدی سکونتگاههای روستایی در شهرستان بینالود، براساس رویکرد CPTED است. پژوهش حاضر، از حیث هدف، کاربردی و به لحاظ روش و ماهیت، توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق ساکنان 8 روستای شهرستان بینالود با جمعیتی بالغ بر 5766 خانوار روستایی، است که حجم نمونه‌ای برابر 190 خانوار با روش نمونهگیری تصادفی- طبقه‌ای انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان داد که شاخص کیفیت معابر با میانگین 3.05 در ایجاد احساس امنیت روستاییان کمترین تأثیر را داشته است. در مقابل شاخصهای پوشش گیاهی (با میانگین 3.35)، دانه‌بندی و تراکم (با میانگین 3.26) و نظارت طبیعی یا غیررسمی (با میانگین 3.24)، در ارتقاء احساس امنیت ساکنان تأثیر بیشتری داشته‌اند. با توجه به نتایج همبستگی پیرسون، مشخص شد که بین متغیر پراکنده روی و متغیر احساس امنیت کالبدی رابطه معنی‌دار و غیرمستقیم با ضریب 2/0- وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان میدهد که شاخص کالبدی - فضایی با ضریب تأثیر 0.354- بیشترین میزان اثر مستقیم بر احساس امنیت کالبدی دارد. در ادامه با محاسبه ضرایب غیرمستقیم متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته اصلی در مراحل چهارگانه تحلیل مسیر و محاسبه کل اثرات مستقیم و غیرمستقیم پرداخته شد که درنتیجه آن شاخص کالبدی - فضایی با ضریب تأثیر 0.354- و در مرتبه بعد شاخص اجتماعی با ضریب تأثیر 0.142- و شاخص زیستمحیطی با ضریب تأثیر 0.129- بیشترین تأثیر را بر شکل‌گیری احساس امنیت کالبدی دارند.
ریحانه سلطانی مقدس
دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1391، ، صفحه 39-48
چکیده
بافت کالبدی در روستاها بستر فعالیتهای مختلفی به شمار میرود که در زندگی روستایی نقش مهمی دارند و بسیاری از کارکردهای روستایی وابسته به این عناصر است. به صورتیکه هرگونه تغییر در ویژگی-های اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی در بافت کالبدی روستاها منعکس میشود. این تغییرات بیانگر تأثیرپذیری سکونتگاههای روستایی از جریانهای مختلف ...
بیشتر
بافت کالبدی در روستاها بستر فعالیتهای مختلفی به شمار میرود که در زندگی روستایی نقش مهمی دارند و بسیاری از کارکردهای روستایی وابسته به این عناصر است. به صورتیکه هرگونه تغییر در ویژگی-های اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی در بافت کالبدی روستاها منعکس میشود. این تغییرات بیانگر تأثیرپذیری سکونتگاههای روستایی از جریانهای مختلف از جمله شهرگرایی است. زیرا روستاها روابط مختلفی با شهر دارند و ابعاد و دامنه این روابط بر بافت کالبدی روستایی اثرات فراوانی داشته است و باعث تغییر ساختار و عملکرد مساکن روستایی شده است. این تغییرات در حاشیه شهرها مشهودتر بوده و این تغییرات در دامنه گستردهتری قابل مشاهده است. مساکن سنتی روستایی با توجه به عملکردهای متنوع روستایی فضاهای کارکردی مختلفی دارند که باعث تمایز آنها از مساکن شهری است و باعث سهولت فعالیتهای روستایی میشوند. در حالیکه مساکن جدید روستایی که برگرفته از الگوهای شهری ساخته شدهاند تک کارکردی بوده و چالشهایی را در فعالیتهای جدید روستایی ایجاد نمودهاند. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام پذیرفته است و دادههای تحقیق از طریق کتابخانهای و میدانی جمعآوری شدهاند. براساس یافتههای پژوهش، شهرگرایی باعث تحول اجزاء ساختاری و کارکردی مساکن سنتی روستایی شده است و در مسکن روستایی نوین، عناصر جدیدی به تبعیت از مساکن شهری شکل گرفته است که بر کارکردهای مسکن اثرگذار است
محمود ضیایی؛ نیلوفر مهدیخانی
دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 39-54
چکیده
هر مکان دارای شخصیتی کالبدی و اجتماعی است که به آن هویت می بخشد. اگر شهر را یک انسان تصور کنیم، این انسان در ذهن سایرین از یک شخصیت اجتماعی برخوردار است و یک دسته ویژگی های اخلاقی خاص برای آن قائل هستند. همچنین عناصر فیزیکی و شکل ظاهری شهر نیز به آن شخصیت کالبدی می بخشد. هدف این پژوهش سنجش میزان تطابق ویژگی های اجتماعی _ کالبدی شهر ...
بیشتر
هر مکان دارای شخصیتی کالبدی و اجتماعی است که به آن هویت می بخشد. اگر شهر را یک انسان تصور کنیم، این انسان در ذهن سایرین از یک شخصیت اجتماعی برخوردار است و یک دسته ویژگی های اخلاقی خاص برای آن قائل هستند. همچنین عناصر فیزیکی و شکل ظاهری شهر نیز به آن شخصیت کالبدی می بخشد. هدف این پژوهش سنجش میزان تطابق ویژگی های اجتماعی _ کالبدی شهر با ویژگی های شخصیتی (واقعی و ایده آل) گردشگرانی است که آن شهر را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب نموده اند. در این پژوهش از مدل جنیفر آکر در رابطه با شخصیت برند مقصد استفاده شده است. طبق این مدل ابعاد شخصیتی یک مکان از: صمیمیت1، هیجان2، اهل کار و رقابت3، ویژگی های ظاهری و کالبدی4 و خوش مشربی5 تشکیل شده است. جامعه آماری این تحقیق گردشگران ساکن هتل های 3، 4 و 5 ستاره شهرهای یزد و شیراز می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد که همبستگی مثبتی بین شخصیت مقصد و شخصیت واقعی و ایده آل گردشگر وجود دارد و ابعاد صمیمیت و خوش مشربی بیشترین تأثیرگذاری را در انتخاب مقصدهای شهری دارند.
حسین ایمانی جاجرمی؛ انور محمدی؛ سعدیه صالحی
چکیده
طرح اعتبارات بهسازی و نوسازی مساکن روستایی توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در سطح روستاهای کشور از سال 1384 به اجرا درآمد. تا ابتدای سال 1391 مجموعاً 246 نفر در سطح روستاهای دهستان دولت آباد پایان کار دریافت نمودهاند اما، این طرح بدون ارزیابی اثرات اجتماعی به اجرا درآمد. در نتیجه پیامدهای مثبت و منفی را به همراه داشت که برخی از آنها از قبل ...
بیشتر
طرح اعتبارات بهسازی و نوسازی مساکن روستایی توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در سطح روستاهای کشور از سال 1384 به اجرا درآمد. تا ابتدای سال 1391 مجموعاً 246 نفر در سطح روستاهای دهستان دولت آباد پایان کار دریافت نمودهاند اما، این طرح بدون ارزیابی اثرات اجتماعی به اجرا درآمد. در نتیجه پیامدهای مثبت و منفی را به همراه داشت که برخی از آنها از قبل پیشبینی نشده بود. در تحقیق حاضر از روش کیفی جهت ارزیابی اثرات اجتماعی این طرح در دوره زمانی سال های 1384 تا 1390 استفاده شده است. جهت گردآوری اطلاعات از روش مصاحبه نیمه ساخت یافته و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش نظریه مبنایی استفاده شده است . همچنین از روش نمونهگیری نظری و هدفمند استفاده و حجم نمونه که حاصل اشباع نظری بود 22 نفر می‌باشد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ساخت نظریه مبنایی، سه مرحله کدگذاری (باز، محوری، و انتخابی) انجام شد. نتایج تحقیق در قالب مدلی که شامل شرایط (علی، مداخلهای، زمینه‌ای)، راهبردها و کنش/ کنش متقابل و پیامدهاست ارائه شده است. یافته های تحقیق نشان میدهد که علّیرغم برخی پیامدهای مثبت، این طرح دارای تبعات و کارکردهای منفی پیشبینی نشدهای همچون طرد سالخوردگان، تغییر معیشت، مهاجرت بوده است که اگر از قبل ارزیابی اثرات اجتماعی طرح صورت میگرفت، پیشگیری یا کاهش این اثرات ممکن بود.
محمد حاصلی؛ حسن افراخته؛ یداله کریمی پور؛ حمید عبداللهیان
چکیده
برنامهریزی متمرکز و کلان بر اساس محدودههای سیاسی- قراردادی در سرزمین کم آب ایران، موجب بی هویتی سطوح عملکردی سرزمین شده و مشکلات عدیدهای را پدید آورده است. بنابراین، پیدا کردن بستر جغرافیایی مطلوب و واحد برنامهریزی کارآمد برای سطوح پایینتر از سطح ملی همیشه مورد توجه اندیشمندان برنامهریزی از جمله جغرافیدانان بوده ...
بیشتر
برنامهریزی متمرکز و کلان بر اساس محدودههای سیاسی- قراردادی در سرزمین کم آب ایران، موجب بی هویتی سطوح عملکردی سرزمین شده و مشکلات عدیدهای را پدید آورده است. بنابراین، پیدا کردن بستر جغرافیایی مطلوب و واحد برنامهریزی کارآمد برای سطوح پایینتر از سطح ملی همیشه مورد توجه اندیشمندان برنامهریزی از جمله جغرافیدانان بوده است. هدف این پژوهش پیشنهاد مبنایی برای تقسیمبندی سیاسی فضا به منظور برنامهریزی مکانی-فضایی و عبور از برنامهریزی متمرکز ملی-بخشی است؛ پژوهش نظری و از دیدگاه ماهیت و روش، توصیفی – تحلیلی و از نظر تقسیمبندی تحقیقات توصیفی از نوع موردی یا ژرفانگر است. پژوهش با رویکرد ترکیبی (قیاس و استقراء) ابتدا با قیاس و تحلیل منطقی به ارزیابی وضعیت موجود با استفاده از مطالعه اسنادی و سپس به صورت استقرایی به مطالعه حوضه آبریز کرخه به عنوان قلمرو مکانی پژوهش به منظور تبیین الگویی جایگزین، به کمک مطالعه تطبیقی و انجام تجزیه‌وتحلیل‌ها با استفاده از نرمافزار Arc GIS انجام شده است. در نظریات جدید توسعه به‌خصوص نظریه زیست منطقه‌گرایی به عوامل بوم‌شناختی در تعیین مناطق زیستی تأکید و نمود زیست منطقه در این نظریات به صورت مشخص از طریق حوضه‌های آبریز و ارتباط آنها با اجتماعات معرفی شده است. یافتههای پژوهش، مرز زیست منطقه را حوضه آبریز و حوضه آبریز کرخه را منطبق بر زیست منطقه لک زبانان معرفی کرده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که حوضه آبریز کرخه می‌تواند قلمرو فضایی مناسبی برای برنامهریزی در منطقه مورد مطالعه باشد. زیرا همگنی (نسبی) در ساختار محیط طبیعی- اکولوژیک، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و همگرایی فضایی درون قلمروی و همچنین انطباق سکونتگاههای شهری روستایی بر سرشاخه‌های حوضه آبریز کرخه این نتیجه را تایید میکند.
مصطفی قدمی؛ یوسف بهرامی؛ مهسا دیلم صالحی
دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1396، ، صفحه 45-56
چکیده
گسترش سریع شهرنشینی و جمعیت شهرنشین، نیاز به جابهجایی و تقاضـا بـرای سـفر را روز بـه روز افزایش داده و طولانی شدن زمان سفرها، منجر به افزایش سهم شیوههای سفر شخصـی (اتومبیل)، افـزایش ترافیـک، آلودگی صوتی و هوای ناشی از سیستم حمل و نقل شده اسـت. اسـتفاده گسـترده از اتومبیـل در شهرها، اغلب انعکاس افزایش نیاز به سفر و متوسط مسافت ...
بیشتر
گسترش سریع شهرنشینی و جمعیت شهرنشین، نیاز به جابهجایی و تقاضـا بـرای سـفر را روز بـه روز افزایش داده و طولانی شدن زمان سفرها، منجر به افزایش سهم شیوههای سفر شخصـی (اتومبیل)، افـزایش ترافیـک، آلودگی صوتی و هوای ناشی از سیستم حمل و نقل شده اسـت. اسـتفاده گسـترده از اتومبیـل در شهرها، اغلب انعکاس افزایش نیاز به سفر و متوسط مسافت آن در نتیجـه رشـد افقـی و گسـترده شـهرها و به هم خوردن نظم ساختار و فرم کالبدی فضایی شهر و پراکنش فضایی فعالیتهاست. از اینرو، تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر مؤلفههای فرم شهری بر شیوه سفر شهروندان در شهر ساری و شناخت الگوهای غالب سفر انجام گردیده است. در این پژوهش، نوع تحقیق کاربردی- توسعه ای و روش آن پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش 6 محله از محلات شهر ساری است که 300 نفر از این افراد با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای انتخاب شدند و شاخصهای اختلاط کاربری، اتصال و تراکم در سه نوع فرم فشرده، نیمه فشرده و گسترده مورد بررسی قرار گرفتند. این پژوهش پس از واکاوی شواهد اذعان دارد که متغیر های موجود فرم شهری عاملی مؤثر در انتخاب شیوه سفر شهروندان در شهر ساری است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که شاخص «تراکم» در فرم فشرده بیشترین تأثیرگذاری را بر شیوه سفر به محل کار دارد (EXP(B):5.533). همچنین، شاخص «اتصال» نیز در فرم نیمه فشرده و گسترده به ترتیب با مقادیر (EXP(B):5.324) و (EXP(B):5.130) ییشترین تأثیرگذاری را در استفاده از حمل و نقل عمومی برای رفتن به محل کار داشته است.
سید مهدی موسی کاظمی؛ اسماعیل علی اکبری؛ پرویز آرانی
چکیده
انسان در حرکت پیاده به دلیل توجه به محیط، ارتباط بیشتری با فضای اطراف خود برقرار میکند به همین دلیل عناصر شهری در مسیرهای پیاده از اهمیت بالایی برخوردار هستند. همین امر باعث میشود تا افراد پیاده در حرکت آرام همراه با گفتگو و خرید، تأثیر بیشتری از محیط و هویت آن بپذیرند. جداسازی فضای حرکت پیاده از سواره علاوه بر کاهش اثرات نامطلوب ...
بیشتر
انسان در حرکت پیاده به دلیل توجه به محیط، ارتباط بیشتری با فضای اطراف خود برقرار میکند به همین دلیل عناصر شهری در مسیرهای پیاده از اهمیت بالایی برخوردار هستند. همین امر باعث میشود تا افراد پیاده در حرکت آرام همراه با گفتگو و خرید، تأثیر بیشتری از محیط و هویت آن بپذیرند. جداسازی فضای حرکت پیاده از سواره علاوه بر کاهش اثرات نامطلوب آلودگیهای صوتی و محیطی، به بهبود رفت و آمد در شهرها کمک میکند. در این تحقیق ضمن توجه به طراحی و ساخت پنج پیاده راه کلانشهر تهران به عملکرد آنها بر کالبد شهری پرداخته شده است. برای انجام این کار با تأکید بر سه مولفه "رفت و آمد شهری"، "فضای سبز و بهداشت محیطی" و "هویت شهری"، تغییرات آنها را در نتیجه ساخت پیاده‌راه‌ها مورد نظر قرار داده‌ایم. دادههای تحقیق از پرسشنامه طراحی و تکمیل شده توسط کسبه محل و استفاده کنندگان از پیاده راه به همراه یافتههای میدانی و منابع کتابخانهای حاصل شده است. برای تکمیل پرسشنامه‌ها از فرمول کوکران استفاده شده و حجم نمونه 350 نفر است. در تحلیل دادهها از آزمون های" t تک نمونه‌ای" و "واریانس یک طرفه" در نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیلها، ارتقاء مقادیر مولفههای مورد بررسی را در نتیجه ساخت پیاده‌راه‌ها بیان میکند. همچنین در تحلیل واریانس یک طرفه، پنج پیاده راه اختلاف معناداری در میزان بهبود در مولفه ها داشتند و این به معنی وجود تفاوت عملکردی در بین برخی مولفهها در پنج پیاده راه است.
پرگل سلیمانی مقدم؛ نیما ولی بیگ؛ نسیم جعفری
چکیده
یکی از عوامل تأثیرگذار در پیاده مداری بر پایه حمل و نقل پایدار، درک الگوهای رفتاری انسانی در فضای شهری است. به‌طوری‌که عدم توجه به حمل و نقل پایدار باعث ناهمگونی در الگوهای رفتاری و شبکه‌های دسترسی شهری میشود. بنابراین با شناخت و تحلیل شاخصهای پیاده مداری امکان ایجاد بستری مناسب برای حمل‌ونقل پایدار درفضای شهر فراهم میشود. ...
بیشتر
یکی از عوامل تأثیرگذار در پیاده مداری بر پایه حمل و نقل پایدار، درک الگوهای رفتاری انسانی در فضای شهری است. به‌طوری‌که عدم توجه به حمل و نقل پایدار باعث ناهمگونی در الگوهای رفتاری و شبکه‌های دسترسی شهری میشود. بنابراین با شناخت و تحلیل شاخصهای پیاده مداری امکان ایجاد بستری مناسب برای حمل‌ونقل پایدار درفضای شهر فراهم میشود. لذا بین شاخصهای ناشی از پیاده مداری و اهداف حمل‌ونقل پایدار رابطه‌ی مستقیمی وجود دارد. هدف از این پژوهش تلاش برای رسیدن به اولویتبندی شاخصهای موثر پیاده مداری درحمل‌ونقل پایدار بافت پیرامون میدان نقش جهان است. برای رسیدن به هدف پژوهش، از مدل فرآیند تحلیل شبکه ایی (ANP) در جهت تحلیل شاخصهای پیاده مداری درحمل و نقل پایدار استفاده شده است این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. همچنین روش گردآوری اطلاعات بر اساس مطالعات کتابخانهای و اسنادی و مصاحبه با کارشناسان و تهیه پرسشنامه و نیز ابزار پژوهش برای تحلیل دادهها نرمافزار Super Decision بوده است. نتایج پژوهش بیانگر این است که در میان معیارهای پیاده مدار، شاخص تعاملات اجتماعی در اولویت اول و در بخش زیر معیارها نیز شاخص آسایش عابران پیاده در اولویت اول و همچنین در بخش گزینه‌ها نیز خیابان استانداری به ترتیب در اولویت‌دار ترین شاخصهای پیاده مداری در راستای حمل‌ونقل پایدار در بافت تاریخی پیرامون میدان نقش جهان قرارگرفته است.
عامر نیک پور؛ میلاد حسنعلی زاده
چکیده
نگاه صرفاً کالبدی بافتهای فرسوده موجب ضعف طرحهای نوسازی و بهسازی شده است. هدف از این پژوهش تحلیل انطباق محدودة بافت فرسوده با پهنههای فقر در شهر قائمشهر است. پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و از حیث روش توصیفی - تحلیلی است. دادههای مربوط به مبانی نظری تحقیق به شیوة کتابخانهای و اسنادی تهیه شده و دادههای خام پژوهش از بلوک ...
بیشتر
نگاه صرفاً کالبدی بافتهای فرسوده موجب ضعف طرحهای نوسازی و بهسازی شده است. هدف از این پژوهش تحلیل انطباق محدودة بافت فرسوده با پهنههای فقر در شهر قائمشهر است. پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و از حیث روش توصیفی - تحلیلی است. دادههای مربوط به مبانی نظری تحقیق به شیوة کتابخانهای و اسنادی تهیه شده و دادههای خام پژوهش از بلوک های آماری شهر قائمشهر تهیه شده که بر اساس سرشمارى سال 1390 مرکز آمار ایران استخراج شده است. برای بیمقیاسسازی 36 شاخص فقر شهری از روش فازی در محیط نرم افزار Excel استفاده شده است. برای پهنهبندی فقر از روش لکههای داغ در محیط نرم افزار Arc Gis استفاده شده است. محدودة بافت فرسوده نیز از مطالعات طرح نوسازی و بهسازی شهر قائمشهر استخراج شده و مرز آن بر روی بلوکهای آماری ترسیم شده است. با انطباق محدودة بافت فرسوده و پهنههای فقر نمایان شده است که پهنههای وسیعی از فقر، در محدودة بافت فرسوده قرار ندارند، این امر موجب میشود که پهنههای فقر یاد شده، از مزایا و تسهیلات مربوط به بهسازی و نوسازی، بازآفرینی و همچنین تخفیف و معافیت در پرداخت عوارض ساخت در محدودة بافت فرسوده محروم بمانند. در حال حاضر از کل مساحت بلوک های شهری 6/296 هکتار به بافت فرسوده اختصاص دارد، در حالی که 1178 هکتار در پهنة فقر جای گرفته است، بررسیها نشان میدهد تقریباً بین 10 درصد از مساحت و جمعیت محدودة بافت فرسوده و پهنه ی فقر انطباق و همپوشانی وجود دارد. از این رو بازنگری در طرح بافت فرسوده و شناسایی محدودههای جدید با به کارگیری روشهای دقیقتر و در نظر گرفتن مسئلة فقر شهری امری ضروری به نظر میرسد.
لیلا وثوقی؛ صادق خوش نمک؛ عبدالله صدیقی
دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1396، ، صفحه 46-55
چکیده
اکوتوریسم به عنوان یک استراتژی توسعه گردشگری که مبتنی بر اصول حفاظت محیط زیست و توجه به رفاه جامعه محلی است، با تجربه‌های موفقیت‌آمیزی در نقاط مختلف جهان همراه بوده است. در این ارتباط نقش اکوتوریسم روستایی در تکمیل و یکپارچگی با توسعه روستایی در قاعده کلی در جهان پذیرفته شده است. عوامل گوناگون و مختلفی در توسعه و شکوفایی اکوتوریسم ...
بیشتر
اکوتوریسم به عنوان یک استراتژی توسعه گردشگری که مبتنی بر اصول حفاظت محیط زیست و توجه به رفاه جامعه محلی است، با تجربه‌های موفقیت‌آمیزی در نقاط مختلف جهان همراه بوده است. در این ارتباط نقش اکوتوریسم روستایی در تکمیل و یکپارچگی با توسعه روستایی در قاعده کلی در جهان پذیرفته شده است. عوامل گوناگون و مختلفی در توسعه و شکوفایی اکوتوریسم نقش دارند که بازاریابی سبز یکی از آنها می‌باشد. بر همین اساس هدف تحقیق حاضر بررسی نقش آمیخته بازاریابی سبز در توسعه اکوتوریسم روستایی است. این تحقیق از نظر ماهیت، توصیفی پیمایشی و از نظر هدف، کاربردی است. نمونه آماری تحقیق 200 نفر از گردشگران روستای قره‌سو هستند که به روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده است و برای تجزیه و تحلیل دادههای جمع‌آوری‌شده از نرمافزارهای SPSS 21 و lisrel 8/5 استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ اکوتوریسم روستای قره‌سو ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ. لازم به ذکر است، از بین ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ، ترفیع سبز تاثیر بیشتری بر ﺗﻮﺳﻌﻪ اکوتوریسم روستای قره‌سو می‌گذارد. لذا، پیشنهاد میشود به دلیل اهمیت ترفیع سبز جهت تبلیغات، به ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ جاذبه‌های اکوتوریسمی روستا ﺗﻮﺟﻪ وﻳﮋهای مبذول شود و اﻗﺪاﻣﺎت و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ در راﺳﺘﺎی ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﻴﻂ زیست و ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔﻲ انﺠﺎم میگیرد، ﺑــﻪ اﻃﻼع گردشگران و جامعه محلی برسد.
محمد قاسمی سیانی؛ حسن افراخته؛ وحید ریاحی؛ فرهاد عزیزپور
دوره 5، شماره 2 ، شهریور 1397، ، صفحه 47-64
چکیده
امروزه تحول و تغییر در نواحی روستایی، یکی از موضوعات مورد بحث در علم جغرافیا است. این مسئله دارای ابعاد متنوع و پیچیدهای از جمله تحول در سیمای فیزیکی فضای روستایی، همچون گسترش ناموزون سکونتگاههای روستایی، الگوهای زراعی، شکلهای جدید تاسیسات کشاورزی - صنعتی، تغییرات نامحسوس اجتماعی همچون، گسست همبستگی اجتماعی، همیاری، ...
بیشتر
امروزه تحول و تغییر در نواحی روستایی، یکی از موضوعات مورد بحث در علم جغرافیا است. این مسئله دارای ابعاد متنوع و پیچیدهای از جمله تحول در سیمای فیزیکی فضای روستایی، همچون گسترش ناموزون سکونتگاههای روستایی، الگوهای زراعی، شکلهای جدید تاسیسات کشاورزی - صنعتی، تغییرات نامحسوس اجتماعی همچون، گسست همبستگی اجتماعی، همیاری، نظم اجتماعی و آرامش، تغییر در آمارهای روستایی همچون اشتغال بخش کشاورزی، تعداد خانوار، مهاجرین و.... است. از منظر سیاسی این مسئله، تهدیدی برای اصالت زندگی روستایی محسوب میشود. این مقاله با این نگرش، بر آن است تا با استفاده از مشارکت روستاییان و با روش کیفی، تحول ایجاد شده را از جنبه کالبدی مورد بررسی قرار دهد بدین منظور تعداد 27 مصاحبه به صورت هدفمند در روستاهای بخش بنرود و جلگه شهرستان اصفهان انجام شد و با استفاده از نظریه مبنایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بیانگر آن است که در اثر نفوذ فرهنگ شهری، بهبود سرمایه انسانی، تسلط الگوی فضابندی زیستی و رفاهطلبی، شیوه سکونت در مناطق روستایی تغییر یافته و به شیوهای شبه شهری تبدیل شده است که شیوه سکونت در ابعاد اجتماعی- اقتصادی و کالبدی در نواحی روستایی ظاهر شده است.
کسری کتاب اللهی؛ مسعود علیمردانی؛ عبدالحمید قنبران
چکیده
در گذشته یکی از مردمیترین فضاهای شهری در جامعة ایران، میادین شهری بودند، اما در چند دهة اخیر در بی مهری مطلق به سر میبرند. به طوری که امروزه مفهوم اجتماعی میدان، ازمیان رفته و نقش ترافیکی آن اهمیت یافته است. میدان آزادی سنندج نیز یکی از بیشمار مصادیق موجود در ایران است که امروزه مطلوبیت سابق خود را از دست داده است. هدف ...
بیشتر
در گذشته یکی از مردمیترین فضاهای شهری در جامعة ایران، میادین شهری بودند، اما در چند دهة اخیر در بی مهری مطلق به سر میبرند. به طوری که امروزه مفهوم اجتماعی میدان، ازمیان رفته و نقش ترافیکی آن اهمیت یافته است. میدان آزادی سنندج نیز یکی از بیشمار مصادیق موجود در ایران است که امروزه مطلوبیت سابق خود را از دست داده است. هدف اصلی پژوهش دستیابی به فرآیند خلاق توسعه کالبدی میدانهای شهری و استفاده از آن در مکان سازی مطالعة موردی است. در این پژوهش چارچوبنظری با استفاده از روش اسنادی بررسی و ضمن گزینش مکان سازی به عنوان رویکرد سازگار با ماهیت میدان، در قالب موارد"معماری شهری؛ منظرسازی سخت و نرم؛ مشوق و محرک؛ فعالیت؛ زیستمحیطی" ارائه خواهد شد. این پژوهش از لحاظ روش انجام تحقیق، مشارکتی، تحلیلی است و از نتایج روش ترکیبی براساس"مشاهدهگری، پیمایشی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، نظریه گراف (روش گره ویال)، اِنویمت" جهت ارزیابی مؤلفههای مکانسازی مطالعة موردی و نیز از تلفیق فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی با جدول سوآت، و بهرهگیری از آن در ماتریس QSPM" جهت اولویتبندی عوامل سوآت و مؤلفههای مکانسازی استفاده خواهد شد. ضمن ارائة راهبردها، سیاستهای و توسعة کالبدی مطالعة موردی و فرآیند خلاق توسعة کالبدی میدانهای شهری، مشخص میشود که به ترتیب اهمیت مؤلفههای منظرسازی؛ مشوقها؛ فعالیت؛ معماری جداره و زیست محیطی بیشترین تأثیر را در مکانسازی میدان شهری دارند.
