محمد تقی حیدری؛ مریم رحمانی؛ مجید حضرتی؛ محمدتقی بوئینی
چکیده
کاربری اراضی و مدیریت آن، یکی از محورهای مهم در زمینۀ توسعه پایدار و حفظ منابع و بهرهبرداری صحیح از آنها است. در این راستا هدف این نوشتار بررسی نقش مدیران محلی در مدیریت کاربری اراضی و جلوگیری از تغییر کاربری غیررسمی در نواحی روستایی شهرستان خرمدره است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات با استفاده از مطالعات کتابخانهای ...
بیشتر
کاربری اراضی و مدیریت آن، یکی از محورهای مهم در زمینۀ توسعه پایدار و حفظ منابع و بهرهبرداری صحیح از آنها است. در این راستا هدف این نوشتار بررسی نقش مدیران محلی در مدیریت کاربری اراضی و جلوگیری از تغییر کاربری غیررسمی در نواحی روستایی شهرستان خرمدره است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات با استفاده از مطالعات کتابخانهای و میدانی صورت گرفته است. جامعه آماری، روستاهای شهرستان خرمدره با تعداد جمعیت 12582 نفر است که با روش نمونهگیری جدول مورگان، تعداد نمونه 373 نفر از افراد مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای تحلیل دادهها از تحلیل رگرسیونی با کمک نرمافزارهای ERDAS و SPSS استفاده شد. در طول دوره مورد پژوهش (1348 تا 1392)، 6/1721 هکتار از اراضی شهرستان خرمدره تغییر کاربری دادهاند. در این میان حدود 176 هکتار از اراضی شهرستان به کاربری صنعتی تغییر یافته و حدود 1545 هکتار نیز به کاربری کشاورزی تغییر پیدا کردهاند. همچنین میزان رضایت جامعه آماری از عملکرد مدیریت محلی در مدیریت کاربری اراضی برابر 726/0 بوده است؛ به عبارت دیگر مدیریت محلی از نظر جامعه آماری تاثیر مستقیم و بالایی بر مدیریت کاربری اراضی و نظارت بر تغییر کاربری اراضی دارد. در بین شاخصهای عملکرد مدیریت محلی، بیشترین میزان رضایت از شاخص «نظارت بر کاربری اراضی روستا» (447/0=β) و کمترین میزان رضایت نیز از شاخص «توسعه اقتصاد روستا (کشاورزی)» (227/0=β) بوده است. برای مدیریت بهتر کاربری اراضی، افزایش نظارت، تغییر کاربری منطبق با توانمندیهای محیطی و تهیه کاداستر کاربری اراضی منطقه ضروری است.
اکرم فروغی فر؛ سولماز دشتی
چکیده
امروزه جهان در حال توسعه، رشد بیسابقهای را تجربه کرده است که اثر قابلتوجهی روی تشدید کاربری زمین دارد. بنابراین، مدلسازی و پیشبینی الگوهای رشد برای برنامهریزان و طرفداران حفظ منابع طبیعی جهت تنظیم راهبرد توسعه پایدار، امری بسیار حیاتی است که هدف اصلی آن شناسایی عوامل و روند تغییرات در آینده براساس تغییرات گذشته است. ...
بیشتر
امروزه جهان در حال توسعه، رشد بیسابقهای را تجربه کرده است که اثر قابلتوجهی روی تشدید کاربری زمین دارد. بنابراین، مدلسازی و پیشبینی الگوهای رشد برای برنامهریزان و طرفداران حفظ منابع طبیعی جهت تنظیم راهبرد توسعه پایدار، امری بسیار حیاتی است که هدف اصلی آن شناسایی عوامل و روند تغییرات در آینده براساس تغییرات گذشته است. پایش تغییرات واحدهای اراضی، مستلزم استفاده از روشهای سریع و مناسب جهت جمعآوری اطلاعات و تلفیق لایههای اطلاعاتی با یکدیگر است. دراین تحقیق بر مبنای کیفیت تصاویر، روند و میزان تغییرات کاربری اراضی شهرستان شوش در سری زمانی 30 ساله (1987و2000 و2017) با استفاده از تصاویر ماهوارهای لندست و سنجندههای TM، OLI و MSS بررسی شده است. همچنین برای پردازش و تحلیل بخشهای مختلف از نرمافزارهای Arc GIS، IDRISI و ENVI استفاده شده است. پس از کلاسبندی تصاویر به روش نظارتشده بیشترین شباهت، نقشههای کلاسبندی شده با دقت ضریب کاپای متوسط 1/96 درصد به دست آمد. نتایج آشکارسازی تغییرات نشان داد که بیشترین کاهش مساحت برای زمینهای بدون پوشش و به میزان 49078 هکتار و بیشترین افزایش برای اراضی کشاورزی و به میزان 52691 هکتار بوده که نشاندهنده تغییرکاربری اراضی بدون پوشش به اراضی کشاورزی است.
رحمان زندی؛ مختار کرمی؛ جلال طاهری
چکیده
طی چهار دهه اخیر رشد شتابان شهرنشینی سبب تغییر و تحول پدیدههای طبیعی تغییر و تحول شدهاند. این تغییرات در نهایت موجب تغییرات دمای سطح زمین شده است. هدف از این مطالعه بررسی رابطه تغییرات کاربری اراضی و تغییرات مکانی جزایر حرارتی شهر مشهد در بازه زمانی 1998 تا 2016 است. بدین ترتیب با استفاده از تصاویر ماهواره لندست، سنجنده (2016، 1998) ...
بیشتر
طی چهار دهه اخیر رشد شتابان شهرنشینی سبب تغییر و تحول پدیدههای طبیعی تغییر و تحول شدهاند. این تغییرات در نهایت موجب تغییرات دمای سطح زمین شده است. هدف از این مطالعه بررسی رابطه تغییرات کاربری اراضی و تغییرات مکانی جزایر حرارتی شهر مشهد در بازه زمانی 1998 تا 2016 است. بدین ترتیب با استفاده از تصاویر ماهواره لندست، سنجنده (2016، 1998) دمای سطح زمین و میزان تغییرات کاربری اراضی شهر مشهد استخراج شد. همچنین بهمنظور شبیهسازی و پیشبینی گسترش از شهر مشهد از مدل CA مارکوف استفاده شده است. از سال 1998 - 2016 محدوده ساختهشده از 52/138 کیلومترمربع به 87/198 کیلومترمربع ، فضایی سبز از 49/46 کیلومترمربع به 98/29 کیلومترمربع، مرتع از 85/35 کیلومترمربع به 29/31 کیلومترمربع و زمینهای بایر از 71/100 کیلومترمربع و از به 62/64 کیلومتر تغییر کرده است. جزایر حرارتی از نظر تعداد و وسعت در سال 1998 وسعت کمتری و نیز همدمایی کمتری نسبت به سال 2016 داشتهاند. به طوری که در سال 1998 بیشترین دما بین 48-42 درجه سانتیگراد بوده که در سال 2016 بین 52-46 سانتیگراد رسیده است. با توجه به افزایش محدوده ساختهشده از سال 1998 تا 2016 جزایر حرارتی از خارج از شهر به داخل شهر انتقال پیدا کرده است و با سطوح سخت و غیرقابل نفوذ منطبق شدهاند. پیشبینی صورت گرفته تا سال 2030 نشان میدهد که رشد شهر بیشتر در نواحی شمالی غربی خواهد بود و در نواحی جنوبی با توجه به اینکه ارتفاعات قرار دارد شهر رشد کمتری خواهد داشت.
حمدالله سجاسی قیداری؛ ایدا صدرالسادات
چکیده
مطالعه حاضر با هدف بررسی اثرات توسعه گردشگری در نواحی روستایی و با تأکیـد بـر تغییرات کاربری اراضی انجام شده است؛ زیرا توسعه روزافزون فعالیتهای گردشگری به ویژه در روستاهای حاشیه پیرامون شهری، سبب تغییرات کالبدی گستردهای در روستاهای دارای جاذبه طبیعی شده است. دراین مطالعه از روششناسی توصیفی- تحلیلی با استفاده از شیوه کتابخانهای ...
بیشتر
مطالعه حاضر با هدف بررسی اثرات توسعه گردشگری در نواحی روستایی و با تأکیـد بـر تغییرات کاربری اراضی انجام شده است؛ زیرا توسعه روزافزون فعالیتهای گردشگری به ویژه در روستاهای حاشیه پیرامون شهری، سبب تغییرات کالبدی گستردهای در روستاهای دارای جاذبه طبیعی شده است. دراین مطالعه از روششناسی توصیفی- تحلیلی با استفاده از شیوه کتابخانهای و میـدانی در جمعآوری دادههـا استفاده شده است. دادهها بر اساس شاخصهای استخراج شده از ادبیات نظری و تکمیل 356 پرسشنامه محققساخته در 10 سکونتگاه روستایی با جاذبه گردشگری شهرستان بینالود انجام گرفته است. روایی پرسشنامه از طریق پانل تخصصی و پایایی آن نیز در مؤلفههای مختلف از طریق روش آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. برای تحلیـل دادههـا از آمـار توصیفی و آمار استنباطی شامل آزمونT تکنمونهای برای مقایسه میانگینهای شاخصها و مؤلفهها، آزمون همبستگی پیرسون و مدل رگرسیون استفاده شده است. همچنین از مدل اولویتبندی وایکور برای سنجـش بیشترین تغییرات کاربری اراضی در نواحی روستاییِ موردبررسی استفاده شد. یافتهها نشان میدهد که بین حضور گردشگران با مؤلفههای تغییرات کالبدی، تمایل به تغییر کاربری، تحولات ساختاری-ارتباطی و تحولات اقتصادی در روستاها ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین یافتههای رگرسیونی گویای این نکته است که بخش قابل توجهی از متغیر وابسته (تغییرات کاربری) توسط متغیر مستقل (حضور گردشگران) قابل تبیین است و نیز بررسی نتایج رتبهبندی روستاهای مورد مطالعه به لحاظ تأثیرپذیری تغییرات کاربری اراضی از گردشگری نیز بیانگر این است که روستاهای مایان علیا، سفلی و وسطی بیشتر دچار تغییرات کاربری اراضی شدهاند.
هاشم داداش پور؛ مجتبی رفیعیان؛ نریمان جهانزاد
چکیده
در زمینه کاربری اراضی سه دیدگاه دیدگاه اقتصاد-محور، دیدگاه عدالت-محور و دیدگاه توسعهی پایدار وجود دارد. در چند دهه ی اخیر رویکرد توسعهی پایدار به پارادایمی غالب در اندیشه ی برنامهریزی کاربری اراضی منجر شده است. برنامهریزی کاربری زمین، از این منظر، بهرهگیری عقلایی از زمین است که بر محور حفاظت از محیط زیست گام بر میدارد. در ...
بیشتر
در زمینه کاربری اراضی سه دیدگاه دیدگاه اقتصاد-محور، دیدگاه عدالت-محور و دیدگاه توسعهی پایدار وجود دارد. در چند دهه ی اخیر رویکرد توسعهی پایدار به پارادایمی غالب در اندیشه ی برنامهریزی کاربری اراضی منجر شده است. برنامهریزی کاربری زمین، از این منظر، بهرهگیری عقلایی از زمین است که بر محور حفاظت از محیط زیست گام بر میدارد. در منطقهی کلانشهری مشهد طی سالهای اخیر، رشد بی رویه ی سکونتگاههای شهری منجر به تخریب اراضی کشاورزی و زوال مراتع شده است. بنابراین در این مقاله تلاش شد، ابتدا الگوی بهینهی کاربری اراضی با رویکرد اکولوژیک تعیین و سپس نتایج آن با وضعیت کاربری موجود مقایسه شود. برای این منظور، از روش پیشنهادی مخدوم بهره گرفته شد و دادهها با مدل AHP در محیط ArcGis9.3 پردازش شدند. به طوریکه دوازده معیار طبیعی انتخاب شدند و بر اساس جدول نه کمیتی ساعتی، بصورت دو به دو به آنها وزن داده شد. سپس بر اساس این معیارها، دوازده نقشه ی تناسب اراضی تولید شد. در نهایت با استفاده از هم پوشانی ریاضی، لایه ها با یکدیگر تلفیق شده و الگوی بهینه ی نهایی تدوین شد. نتایج تحقیق نشان میدهد که وضعیتِ کاربری اراضی موجود با الگوی بهینه تطابق ندارد که میتواند منجر به پدید آمدن خسارات جبران ناپذیر زیستمحیطی، اقتصادی و اجتماعی شود. از اینرو، ضروری است که متولیان برنامهریزی نسبت به کنترل رشد و مدیریت توسعهی شهری در مجموعهی شهری مشهد تمهیداتی بیندیشند.
محمد کریمی فیروزجایی؛ مجید کیاورز؛ محسن کلانتری
چکیده
امروزه تغییرات کاربری اراضی و گسترش بی رویه فیزیکی شهرها سبب مشکلات متعددی از جمله، در هم تنیدگی کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییرات کاربری اراضی و گسترش فیزیکی شهر بابل طی 30 سال گذشته و پیشبینی روند تغییرات کاربری اراضی برای آینده میباشد. برای این منظور از تصاویر چند زمانه لندست برای ...
بیشتر
امروزه تغییرات کاربری اراضی و گسترش بی رویه فیزیکی شهرها سبب مشکلات متعددی از جمله، در هم تنیدگی کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییرات کاربری اراضی و گسترش فیزیکی شهر بابل طی 30 سال گذشته و پیشبینی روند تغییرات کاربری اراضی برای آینده میباشد. برای این منظور از تصاویر چند زمانه لندست برای سالهای 1364، 1371، 1379، 1387 و 1394 استفاده شده است. در پژوهش حاضر از الگوریتم بیشترین شباهت برای طبقهبندی کاربری اراضی ، از مدل کراستب برای شناخت تغییرات کاربری اراضی و از شاخص آنتروپی شانون گسترش پراکنده شهر بررسی شد. در ادامه برای پیشبینی روند تغییرات کاربری اراضی و گسترش فیزیکی شهر بابل نیز از مدل پیشبینی سلولهای خودکار-مارکوف استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش، بیانگر گسترش بیرویه شهر بابل در طی 30 سال گذشته است. به طوری که رشد 92 درصدی مساحت اراضی ساخته شده سبب تخریب بیش از حد اراضی زارعی و فضای سبز در حاشیه شهر شده است. بررسیها نشان میدهد که با افزایش فاصله از اراضی ساخته شده میزان تغییرات کاربری اراضی کاهش چشمگیری داشته است. همچنین شاخص آنتروپی شانون طی سالهای گذشته روند رو به رشدی داشته بهطوری که از 73/0 در سال 1364 به 8/0 در سال 1394 رسیده است. نتایج تغییرات کاربری اراضی، رشد 33 درصدی اراضی ساخته شده و کاهش 704 هکتاری اراضی زراعی را برای سال 1419 نسبت به سال 1394 قابل پیشبینی است و این امر ضرورت توجه به موضوع گسترش شهری و پیامدهای آن درشهر و پیرامون را نشان میدهد.